Διαβήτης: Τι επιπτώσεις έχει στη γονιμότητα ανδρών και γυναικών

Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να πλήττει τη γονιμότητα, κυρίως όταν είναι αρρύθμιστος ή ένα άτομο πάσχει από αυτόν επί πολλά χρόνια. Αυτό υποδηλώνουν ολοένα περισσότερες μελέτες, που δείχνουν ότι καθώς αυξάνονται οι πάσχοντες από τύπου 1 και τύπου 2 διαβήτη, αυξάνονται και τα περιστατικά υπογονιμότητας σε άνδρες και γυναίκες.

«Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία ασθένεια που προσβάλλει το ενδοκρινικό (ορμονικό) σύστημα. Σχετίζεται με μεταβολικές διαταραχές που προκαλούν προβλήματα σε πολλά ζωτικά όργανα, όπως στα μάτια, τα νεύρα, τους νεφρούς και τα αγγεία», λέει ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life. «Δεδομένου ότι η υπεργλυκαιμία πλήττει τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα, μπορεί να προσβάλλει και τα όργανα αναπαραγωγής, με δυσμενείς συνέπειες στη γονιμότητα. Ρόλο παίζει επίσης το ορμονικό υπόβαθρο του διαβήτη, δηλαδή η αντίσταση στην ινσουλίνη και η υπερινσουλιναιμία που ευθύνονται για την μη ικανοποιητική ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου».

Οι συνέπειες της υπεργλυκαιμίας στους άνδρες σχετίζονται κυρίως με την περιφερειακή νευροπάθεια και την αγγειοπάθεια που προκαλείται εξαιτίας του αρρύθμιστου ή πολυετούς διαβήτη.

Προβλήματα στύσης και σπέρματος

Έτσι, οι άνδρες με διαβήτη μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα όπως η παλίνδρομη εκσπερμάτιση και η στυτική δυσλειτουργία.

Στην περίπτωση της στυτικής δυσλειτουργίας το κύριο πρόβλημα είναι η διαβητική νευροπάθεια. Η νευροπάθεια εμποδίζει την διατήρηση της στύσης και κατ’ επέκταση τη σύλληψη χωρίς βοήθεια. Ωστόσο ένας άνδρας μπορεί να έχει και διαβητική αγγειοπάθεια, με συνέπεια μειωμένη παροχή αίματος στο πέος, που εμποδίζει την επίτευξη καλής στύσης.

Η διαβητική νευροπάθεια μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ανεπάρκεια του μηχανισμού που εξωθεί προς την ουρήθρα το σπέρμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα είτε να κατευθύνεται το σπέρμα προς την ουροδόχο κύστη (παλίνδρομη εκσπερμάτιση), είτε να υπάρχει καθυστερημένη εκσπερμάτιση.

Οι άνδρες με σακχαρώδη διαβήτη έχουν επίσης αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάζουν χαμηλότερης ποιότητας σπέρμα. Σε μία μελέτη διαπιστώθηκε πως άνδρες που έπασχαν από σακχαρώδη διαβήτη είχαν κατά σχεδόν 25% χαμηλότερο όγκο σπερματοζωαρίων σε σύγκριση με τους μη-διαβητικούς συνομηλίκους τους. Τα σπερματοζωάριά τους είχαν επίσης πολύ περισσότερες βλάβες στο γενετικό υλικό (DNA), όπως:

• Ο κατακερματισμός του DNA
• Οι διαγραφές του μιτοχονδριακού DNA

Οι βλάβες αυτές επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα και την λειτουργικότητα των σπερματοζωαρίων, με συνέπεια να παρεμποδίζουν τη γονιμοποίηση.

Η αντίσταση στην ινσουλίνη

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα ινσουλίνης στον ορό του αίματος επηρεάζουν ορισμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά των σπερματοζωαρίων. Ένα από αυτά είναι το ακροσωμάτιο (είναι μία δομή στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων).

Σε περίπτωση αντίστασης ή ανεπάρκειας ινσουλίνης, η μορφολογία πολλών σπερματοζωαρίων είναι παθολογική. Δίχως φυσιολογική μορφολογία, όμως,  εμποδίζεται η είσοδός τους στο ωάριο και κατ’ επέκταση η γονιμοποίηση.

Ειδικά στους παχύσαρκους άνδρες ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να διαταράξει και τη λειτουργία των όρχεων. Η διαταραχή αυτή μπορεί να έχει ως συνέπεια:

• Τον  υπογοναδισμό (μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης)
• Την παραγωγή παθολογικών σπερματοζωαρίων (π.χ. με μειωμένη κινητικότητα, παθολογική μορφολογία, μειωμένο αριθμό).

Όλες οι προαναφερθείσες παράμετροι συντελούν στην ανδρική γονιμότητα.

Στις γυναίκες

Στις γυναίκες με διαβήτη τα ποσοστά υπογονιμότητας είναι αυξημένα. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τον κίνδυνο αυτό, αλλά καθοριστικό ρόλο παίζουν:

• Η αντίσταση στην ινσουλίνη
• Η αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης (υπερινσουλιναιμία)

Οι καταστάσεις αυτές αποτελούν συχνά «προάγγελο» διαβήτη (προδιαβήτης). Μπορεί όμως να υποδηλώνουν και πλήρως ανεπτυγμένο σακχαρώδη διαβήτη.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η υπερινσουλιναιμία ασκεί επιζήμιες επιδράσεις στις ωοθήκες κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των ωοθυλακίων. Το επακόλουθο είναι να παρεμποδίζει την ωορρηξία. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, το οποίο αποτελεί κύρια αιτία υπογονιμότητας.

Οι γυναίκες αυτές άλλοτε έχουν φυσιολογικό σωματικό βάρος και άλλοτε είναι παχύσαρκες. Ωστόσο μελέτες έχουν δείξει πως το 30% των γυναικών φυσιολογικού βάρους και το 75% των παχύσαρκων, έχουν ταυτοχρόνως υπερινσουλιναιμία και αντίσταση στην ινσουλίνη. Αυτό υποδηλώνει ότι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, ο διαβήτης και η παχυσαρκία είναι καταστάσεις που μεταβολικά συνδέονται μεταξύ τους.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου

Άλλοι παράγοντες κινδύνου για γυναικεία υπογονιμότητα που σχετίζονται με τον διαβήτη είναι:

• Οι διαταραχές του έμμηνου κύκλου. Η γυναίκα μπορεί να έχει ολιγομηνόρροια (έμμηνο ρύση σε αραιά χρονικά διαστήματα) ή αμηνόρροια (να μην έχει έμμηνο ρύση για αρκετούς συνεχόμενους μήνες)
• Η μείωση της αναπαραγωγικής περιόδου της ζωής. Η γυναίκα μπορεί να έχει καθυστερημένη (όψιμη) έναρξη της εμμήνου ρύσεως και πρόωρη εμμηνόπαυση
• Ο υπερανδρογονισμός. Η γυναίκα μπορεί να έχει αυξημένη παραγωγή ορμονών του ανδρικού φύλου. Αυτό επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των ωαρίων και εμποδίζει την ωορρηξία
• Η αυτοανοσία. Η υπογονιμότητα είναι πιθανότερη στις διαβητικές γυναίκες με θυρεοειδίτιδα Hashimoto και αντιωοθηκικά αυτοαντισώματα
• Η σεξουαλική δυσλειτουργία

Ωστόσο, «έχει διαπιστωθεί πως η βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και η απώλεια των περιττών κιλών, μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες τεκνοποίησης στις γυναίκες», τονίζει ο κ. Βασιλόπουλος.

Και στην εγκυμοσύνη

Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμποδίσει και την διατήρηση της εγκυμοσύνης, ιδίως στις γυναίκες που νοσούν πολλά χρόνια από αυτόν. Ο διαβήτης μπορεί να:

• Εμποδίσει την επιτυχή εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα
• Να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής, πριν καν εδραιωθεί η εγκυμοσύνη

Έχει βρεθεί ότι οι πιθανότητες αποβολής στις γυναίκες με διαβήτη είναι αυξημένες κατά 30-60%, συγκριτικά με τις μη-διαβητικές γυναίκες.

Ακόμα όμως κι αν επιτευχθεί εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου, υπάρχουν κίνδυνοι. Η γυναίκα μπορεί να χρειασθεί να γεννήσει με καισαρική τομή, ενώ το μωρό μπορεί:

• Να είναι πολύ μεγαλόσωμο
• Να αντιμετωπίζει προβλήματα ανάπτυξης ή γενετικών ανωμαλιών (εξαιτίας των βλαβών που έχει προκαλέσει το αυξημένο σάκχαρο στα εμβρυϊκά κύτταρα)
• Να χρειασθεί νοσηλεία στη Μονάδα Νεογνών μετά τη γέννησή του

Για όλους αυτούς τους λόγους «άνδρες και γυναίκες με διαβήτη που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν πρέπει να επιδιώκουν τον καλύτερο δυνατό γλυκαιμικό έλεγχο», τονίζει ο κ. Βασιλόπουλος. «Ιδανικά πρέπει να έχουν καλά ρυθμισμένα επίπεδα σακχάρου για μερικούς μήνες, πριν αρχίσουν τις προσπάθειες απόκτησης παιδιού, ώστε να μειωθούν και οι δυνητικοί κίνδυνοι για την εγκυμοσύνη».