Η 16η Σεπτεμβρίου έχει ανακηρυχθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Ημέρα για την Προστασία του Στρώματος του Όζοντος, δηλαδή ως η ημέρα όπου η παγκόσμια κοινότητα θα στρέφει, έστω για λίγο, το ενδιαφέρον της σε αυτό το πολύ αραιό ατμοσφαιρικό στρώμα που, μεταξύ άλλων, επέτρεψε τη μεταφορά και εξέλιξη της ζωής από το υποθαλάσσιο περιβάλλον στην ξηρά φιλτράροντας τη βλαβερή ηλιακή ακτινοβολία. Η ενέργεια αυτή ήταν το επακόλουθο του Πρωτοκόλου του Μόντρεαλ, μιας παγκόσμιας συμφωνίας για τον περιορισμό και εν τέλει την απαγόρευση της χρήσης χημικών ουσιών που είχαν αναγνωριστεί ως υπεύθυνες για την εξασθένηση του στρώματος του όζοντος και τέθηκε σε ισχύ στις 16/9/1987.
Από τότε σχεδόν η ερευνητική ομάδα Φυσικής Κλίματος του ΕΚΠΑ με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή κ. Κώστα Βαρώτσο δραστηριοποιήθηκε μέσω διεθνών συνεργασιών για την εγκατάσταση δυο μοναδικών Σταθμών παρακολούθησης του όζοντος στη ΝΑ Ευρώπη με επίγεια και ιπτάμενα μέσα. Η προσπάθεια αυτή ευδοκίμησε σχετικά γρήγορα, ώστε φέτος συμπληρώθηκαν 30 χρόνια καθημερινής παρακολούθησης του όζοντος στη χώρα μας με τη χρήση ενός από τους 100 πρότυπους επίγειους σταθμούς που υπάρχουν στον πλανήτη και τα ευρήματα του οποίου δημοσιεύονται στα διεθνή Δίκτυα, προβάλλοντας τη Χώρα και το ΕΚΠΑ διεθνώς. Επιπλέον, πραγματοποιούνται μετρήσεις με τη βοήθεια αερόστατου που φθάνει σε ύψος τις 35.000 μ., μετρώντας την κατακόρυφη δομή του όζοντος, τη θερμοκρασία, την υγρασία του αέρα κ.ά.
Πού βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα 33 χρόνια μετά από την υπογραφή του πρωτοκόλλου αυτού; Ο ισχυρισμός που προτάσσεται από διάφορες πλευρές πως «το πρόβλημα του Όζοντος πλέον λύθηκε» δεν έχει πειστική επιστημονική βάση. Είναι μάλιστα χαρακτηριστική η περίπτωση της φετινής χρονιάς, όπου στα αρχεία των μετρήσεων παρατηρήθηκε «Τρύπα του Όζοντος» στην Αρκτική για πρώτη φορά!
Οι καθημερινές μετρήσεις του Εργαστηρίου μας επιβεβαιώνουν πως η χώρα μας σήμερα είναι πλησιέστερα απ’ ό,τι στο παρελθόν σε περιοχές όπου σημειώνονται εξαιρετικά μεγάλες απώλειες όζοντος με κίνδυνο την αύξηση κρουσμάτων επιδερμικού καρκίνου, οφθαλμικών βλαβών και εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος λόγω της ποσοτικής και ποιοτικής μεταβολής της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας.
Συνεπώς η Παγκόσμια Ημέρα για την Προστασία της Στρώματος του Όζοντος έχει ακόμα και σήμερα λόγο να υφίσταται και να επισημαίνεται καθώς το στρώμα του όζοντος συνεχίζει να διατρέχει σημαντικούς κινδύνους. Αυτονόητη θεωρείται και η ανάγκη της συνέχισης της συστηματικής παρακολούθησης και μελέτης της, ιδιαιτέρως από Σταθμούς με ιστορικά αρχεία δεδομένων παγκοσμίου εμβέλειας, όπως αυτών του ΕΚΠΑ, κάτι που όμως δεν μοιάζει πλέον εφικτό, λόγω έλλειψης υποστήριξης της λειτουργίας τους από Εθνικούς Φορείς και το ΕΚΠΑ.
*Καθ. Κ. Βαρώτσος, π. Κοσμήτωρ Σχολής Θετικών Επιστημών ΕΚΠΑ