Άγιος Θεωνάς ο ”άγνωστος” Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Του Σπύρου Συμεών για την Romfea.gr

Ο Άγιος Θεωνάς γεννήθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα μ.Χ. Αρκετά στοιχεία για την ζωή του μας είναι άγνωστα όπως για το που γεννήθηκε, ποιοι ήταν οι γονείς του και ποια η αφορμή της ολοκληρωτικής αφιερωσίς του στο μοναχικό σχήμα.

Κάποιοι ερευνητές και συναξαριστές του αποδίδουν ως τόπο καταγωγής το νησί της Λέσβου χωρίς αυτό όμως να είναι σίγουρο και κάποιοι άλλοι αναφέρουν πως για ένα διάστημα βρισκόταν στο νησί αυτό ως πνευματικός.

Στοιχεία της ζωής του έχουμε από αναφορές που τον τοποθετούν στο Άγιο Όρος και την μετέπειτα πορεία της ζωής του.

Στην αρχή όπως αναφέρεται ότι ασκήτεψε στη Μονή Παντοκράτορος, ως πρεσβύτερος ενώ αργότερα προσαρτίζεται στη συνοδεία του Αγίου Ιακώβου του Νεομάρτυρα του Γέροντος, ο οποίος μόναζε στο μονύδριο του Τιμίου Προδρόμου λίγο πιο πάνω από την Μόνη των Ιβήρων δηλαδή στην σημερινή Ιβηρίτικη Σκήτη του Τιμίου Προδρόμου.

Εντυπωσιασμένος ο άγιος Θεωνάς από τα χαρίσματα του Αγίου Ιακώβου έβαλε μετάνοια και ζήτησε να μαθητεύσει δίπλα του έτσι συγκαταλέχθηκε στην συνοδεία του μαζί με τους υπόλοιπους μαθητές που είχε ο γέροντας άγιος Ιάκωβος.

Γύρω στο 1518 μ.Χ. αμέσως μετά το Πάσχα ο Άγιος Ιάκωβος με την συνοδεία έξι μαθητών του, μεταξύ αυτών και του Θεωνά, μετά από μία οπτασία αποφάσισε από το Άγιον Όρος να εξέλθουν στον κόσμο για να στηρίξουν πνευματικά τους υποδουλομένους Έλληνες που τόσο το είχαν ανάγκη.

Έτσι λοιπον διήλθαν από την Θεσσαλονίκη πέρασαν από την Θεσσαλία, από το κάστρο της Πέτρας τον σημερινό Πλαταμώνα και τα Μετέωρα και φθάνοντας στην Ναύπακτο άρχισαν να αντικρίζουν πίσω από τα βουνά ένα άκτιστο φως το οποίο ένωνε ουρανό και γη και βλέποντας το ως θεία αποκάλυψη το ακολούθησαν και έφτασαν στην Μονή Τιμίου Πρόδρομου Δερβέκιστας πλησίον του σημερινού χωριού Ανάληψη Τριχωνίδος.

Το ίδιο φως το έβλεπαν και οι μοναχοί που εγκαταβιούσαν στην Μονή αλλά και οι κάτοικοι της γύρω περιοχής και το θεώρησαν ως καλό σημάδι.

Τρία μερόνυχτα πεζοπορίας από την Ναύπακτο έως την Δερβέκιστα έκαναν οι πατέρες και όταν έφθασαν το ουράνιο αυτό άκτιστο φως εχάθη έτσι και οι εγκαταβιούντες μοναχοί στην Μονή κατάλαβαν μόλις αντίκρισαν τον Άγιο Ιάκωβο και την συνοδεία του, πως το σημείον αυτό είχε να κάνει με την έλευση αυτών των πατέρων στην Μονή, οπότε τους υποδέχθηκαν με χαρά και τιμές και πλέον η συνοδεία προσαρτίθηκε στην αδελφότητα της Μονής.

Αφού πήρε την ευλογία του ηγουμένου ο άγιος Ιάκωβος ο γέρων ζήτησε να ασκητέψει και να επιδοθεί στην προσευχή λίγο έξω από την μόνη σε μια σπηλιά, από εκεί εξέρχονταν μόνο κάθε σαββατοκύριακο όπου ανέβαινε στην Μονή για να συμμετάσχει στην κοινή θεία λατρεία της κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας.

Δεν άργησαν οι πατέρες της Μονής να αντιληφθούν τα χαρίσματα του Αγίου Ιακώβου και πάντοτε τον περίμεναν με ζήλο για να τον συμβουλευτούν, το ίδιο βέβαια και προσκυνητές αλλά και κάτοικοι της περιοχής οι οποίοι ζητούσαν να τους εξομολογήσει.

Ο Άγιος Θεωνάς όντας λόγιος αλλά πολύ ταπεινός και διακονούσε με αφοσίωση όλους τους πατέρες της Μονής σε ότι κι αν του ζητούσαν επιλέχθηκε από τον άγιο Ιάκωβο τον γέρων να μεταβεί μαζί με τον ιερέα του χωριού πατέρα Πέτρο στον τότε Μητροπολίτη Άρτης Ακάκιο (τότε η περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας ανήκε ποιμαντικά στον μητροπολίτη Άρτης) προκειμένου να του δώσει την σχετική άδεια για να μπορεί να εξομολογεί, πράγμα το οποίο και έκανε.

Ο κόσμος όμως αυξανόταν και η φήμη του αγίου Ιακώβου ξεπερνούσε τα σύνορα της περιοχής της Δερβέκιστας κι ο μητροπολίτης τον φθόνησε και με συκοφαντίες ότι συγκεντρώνει κόσμο και τον ξεσηκώνει να επαναστατήσει ενάντια των Τούρκων, απόσπασμα των Τούρκων έφθασαν στο μοναστήρι και συνέλαβαν τον Άγιο Ιάκωβο και δύο μαθητές του τον Άγιο Διονύσιο και τον Άγιο Ιάκωβο τον διάκονο και τους μετέφεραν στα Τρίκαλα σε φυλακή του Μπέη των Τρικάλων όπου παρέμειναν για 40 περίπου μέρες.

Εκεί τους επισκέφθηκε ο Άγιος Θεωνάς μαζί με έτερο μαθητή του αγίου Ιακώβου όπου ο Άγιος αφού τους έδωσε πατρικές συμβουλές και νουθεσίες τους προφήτευσε πως λίγο καιρό μετά τον θάνατο του θα αποχωρήσουν από την μόνη της Δερβέκιστας και θα καταλήξουν σε μια μόνη πλησίον της Θεσσαλονίκης όπου θα ήταν αναγκαίοι ενώ ταυτόχρονα όρισε ως διάδοχο του τον Άγιο Θεωνά βλέποντας σε αυτόν τα χαρίσματα της δικαιοσύνης της προσφοράς αλλά και την οργανωτικότητα που είχε.

Την 1η Νοεμβρίου του 1519 ο άγιος Ιάκωβος και οι δύο μαθητές του μαρτύρησαν δια απαγχονισμού στην Θράκη.

Τον επόμενο χρόνο οι πατέρες εκδιώχθηκαν από τον Μητροπολίτη Άρτης ο οποίος σε καιρό βαρυχειμωνιάς τους έδιωξε από την μόνη του Τιμίου Προδρόμου αλλά ένας κάτοικος της περιοχής τους παραχώρησε ένα μικρό οίκημα μέσα σε κτήμα του στην περιοχή που σήμερα αναφέρεται ως “Παναγιά” στο οποίο βρισκόταν και ένα εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και κρυφά τους παρείχε τροφή έως ότου περάσει η βαρυχειμωνιά.

Όταν ο χειμώνας πέρασε οι πατέρες με τον Άγιο Θεωνά αποχώρησαν και επέστρεψαν στο Άγιο Όρος όπου για δύο χρόνια εγκαταστάθηκαν σε περιοχή της Μονής της Σιμωνόπετρας όπου πληροφορήθηκαν από έναν Αρτινό ιερέα για τον τόπο που ήταν θαμμένα τα σκηνώματα του Αγίου Ιακώβου και των δύο μαθητών του και μερίμνησαν για την ανακομιδή τους, κι από εκεί το 1522 αναχώρησαν εκπληρώνοντας έτσι τον προφητικό λόγο του αγίου Ιακώβου του γέροντα για την μόνη της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας πλησίον της Θεσσαλονίκης.

Εκεί η μονή είχε ερειπωθεί αλλά βρισκόταν σε μια καταπράσινη περιοχή με πολύ μεγάλο φυσικό πλούτο και πολύ ηρεμία κατάλληλη για να ασκηθούν πνευματικά.

Εκεί με πρωτοβουλία του Αγίου Θεωνά ανακαίνισαν εκ θεμελίων την μόνη ενώ έκτισαν κι άλλα κελλιά και ορισμένες πτέρυγες τις μετέτρεψαν σε μικρό νοσοκομείο και σχολείο.

Η μόνη έφτασε να φιλοξενεί πάνω από 100 μοναχούς επί ηγουμενίας του αγίου Θεωνά, ο οποίος μετατρέπει την μόνη σε πνευματικό λίκνο όλης της περιοχής, χάρη στην άσκηση και την προσευχή είχε φτάσει σε μεγάλα σημεία αγιότητας και πλέον θεωρείταν φημισμένος την εποχή εκείνη και για αυτό όταν χειρεύει η θέση της μητρόπολης Θεσσαλονίκης ο πλέον καταλληλότερος για να την αναλάβει κρίνεται πως ήταν ο άγιος Θεωνάς αναλαμβάνοντας τον θρόνο και παίρνοντας τον τίτλο του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.

Η ακριβής ημερομηνία ανάληψης του αρχιεπισκοπικού θρόνου διαφέρει από συναξαριστή σε συναξαριστή και βάση αυτού και η ακριβής χρονολογία της εκδημίας του. Παρ όλα αυτά η κοίμηση του ήτο οσιακή μιας και δεν αναφέρεται κάποιο μαρτύριο και τοποθετήται κοντά στα μέσα του 16ου αιώνα.

Το σεπτό ευωδιάζων σκήνωμα του βρίσκεται μέχρι και σήμερα στην Μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας εντός του καθολικού της μονής σε Λάρνακα ως πηγή θαυμάτων και ιάσεως σωματικών ασθενειών αλλά και πλήθους θαυμαστών γεγονότων από πολλούς που επικαλούνται τις μεσσιτίες του αγίου Θεωνά.

Η μνήμη του τιμάται στις 4 Μαρτίου αλλά λόγω του πένθιμου της μεγάλης τεσσαρακοστής μεταφέρεται και την 4η Κυριακή των νηστειών δια να του αποδωθούν οι πρέπουσες τιμές.

Συγκαταλέγεται μεταξύ των Αγιορειτών αγίων καθώς επίσης και της χωρίας των Αιτωλοακαρνάνων αγίων και όπως είναι φυσικό των Θεσσαλονικέων.

Μιας και ασκήτεψε στο Άγιο Όρος καθώς και στην Δερβέκιστα της Αιτωλοακαρνανίας και εν τέλει στην Θεσσαλονίκη.

Επίσης αναφέρεται ως δεύτερος κτήτορας της μονής της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας.

Δυστυχώς δεν σώζονται πολλά για τον βίο του κι αυτό ίσως είναι και θέλημα του ιδίου.

Ο πλήρης λεπτομερής βίος του δεν είναι γνωστός για αυτό και αποτελεί έναν “άγνωστο” (όχι κ τόσο γνωστό) αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης που όμως μπορεί κανείς να αντιληφθεί από αυτά τα ολίγα που γνωρίζουμε ότι το έργο και η προσφορά του ήταν μεγάλη …

Ο άγιος Θεωνάς ίνα πρεσβεύει δια όλους τους ευλαβώς προσκυνητές στην Μονή του αλλά και δια όλους όσους τον επικαλούνται με ευλάβεια. Αμήν