Διασχίζοντας τον Βουραϊκό κατά μήκος του Οδοντωτού

Η ιστορία των Καλαβρύτων είναι συνδεδεμένη και με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο. Ο οδοντωτός ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1889 (επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη) και εγκαινιάσθηκε το 1896. Ηταν από τα πιό δύσκολα και πολύπλοκα τεχνικά έργα της εποχής του (ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα). Η μελέτη και η κατασκευή έγινε από Γάλλους μηχανικούς και εργολάβους. Το οδοντωτό τμήμα της διαδρομής καλύπτει συνολικά 3.400 μέτρα. Την περίοδο 2003-2009 έγινε μία ευρείας κλίμακας ανακαίνιση όλου του δικτύου και του εξοπλισμού του οδοντωτού, με διαπλάτυνση των γραμμών και τοποθέτηση μεγαλύτερων συρμών.

Από πλευράς δυσκολίας, η διαδρομή είναι μετρίου βαθμού, αλλά μεγάλη προσοχή χρειάζεται στην διάσχιση των γεφυρών και των σηράγγων του τραίνου για να μην βρεθείτε ‘αντιμέτωποι’ με τον οδοντωτό. Στην πορεία της διαδρομής θα συναντήσουμε πολλά τούνελ σκαλισμένα μέσα στον βράχο, από τα οποία χωρά να περάσει ίσα -ίσα το τραινάκι, και αρκετές σιδερένιες τραινογέφυρες με το κενό από κάτω τους να φαντάζει απειλητικό. Σε όλη την πορεία της διαδρομής υπάρχουν τσιμεντένιοι χιλιομετρικοί δείκτες που σας δείχνουν το υπόλοιπο της διαδρομής σας.

Επίσημα απαγορεύεται η πεζοπορική τους διάσχιση, συνεπώς αν προχωρήσετε το κάνετε με δική σας ευθύνη και θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί για να αποφύγετε πιθανά ατυχήματα. Απαραίτητο είναι να γνωρίζετε τα δρομολόγια έτσι ώστε να μπορείτε να υπολογίζετε που βρίσκεται κάθε φορά το τραίνο. Η διαδρομή του οδοντωτού διαρκεί στην ανάβασή του περίπου 60 λεπτά και στην κατάβαση 50’. Το Σαββατοκύριακο, την τουριστική περίοδο, τα δρομολόγια είναι συχνότερα.

Θα μπορούσε κανείς να χωρίσει την διαδρομή σε τρία βασικά τμήματα. Το πρώτο τμήμα καλύπτει την διαδρομή από τον σταθμό των Καλαβρύτων μέχρι τον σταθμό της Κάτω Ζαχλωρούς και έχει μήκος περίπου 10 χιλιόμετρα. Το δεύτερο τμήμα, το οποίο είναι και το πιό ενδιαφέρον για την φυσική του ομορφιά, συνεχίζει για άλλα επτά χιλιόμετρα μέχρι τον σταθμό στα Νιάματα. Το τελευταίο τμήμα, το πιό αδιάφορο συγκριτικά με τα προηγούμενα, συνεχίζει για άλλα περίπου πέντε χιλιόμετρα και καταλήγει στον σταθμό του Διακοφτού. Μία εναλλακτική διαδρομή θα ήταν να ξεκινήσει κάποιος από την Κάτω Ζαχλωρού, να κατέβει μέχρι τα Νιάματα και να επιστρέψει πίσω στην Ζαχλωρού (υψομετρική διαφορά περίπου 450 μέτρα).

Η διαδρομή ξεκινά ήπια και σχετικά επίπεδη, διασχίζοντας την κοιλάδα του Βουραικού. Το πρώτο μας ενδιαφέρον σημείο (στα 4 περίπου χιλιόμετρα από την έναρξη) είναι ο επόμενος, μετά τα Καλάβρυτα, σταθμός του Οδοντωτού, στην στάση Κερπινής. Λίγα μέτρα πιό ψηλά από τον σταθμό της Στάσης Κερπινής θα συναντήσουμε τον νεοκατασκευασμένο ναό των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, και δίπλα του το μνημείο των τεσσάρων πατριωτών οι οποίοι εκτελέσθηκαν στο σημείο αυτό από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 09-12-1943.

Από την στάση Κερπινής και μετά το τοπίο γίνεται πιό ενδιαφέρον, συναντούμε την πρώτη μεταλλική τραινογέφυρα και αρχίζουμε και κινούμαστε παράλληλα με το ποτάμι. Στο βάθος ξεπροβάλουν επιβλητικά τα κατακόρυφα βράχια του Μεγάλου Σπηλαίου, με την ιστορική Μονή, και από πάνω της το επιβλητικό κτίσμα του ‘Κάστρου’.

Το φαράγγι του Βουραϊκού, ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού. Το πάρκο καλύπτει μία μεγάλη χερσαία έκταση που περιλαμβάνει το φαράγγι του Βουραικού και σημαντικό μέρος του οροσειρών και των πλαγιών του Χελμού μέχρι τις πηγές του Αροανίου στο Πλανητέρο. Οριοθετήθηκε με ΚΥΑ το 2009 και σκοπός του είναι η προστασία, διατήρηση και διαχείριση της φύσης και του τοπίου, ως φυσικής κληρονομιάς και πολύτιμου εθνικού φυσικού πόρου.

Περίπου στα 8.5 χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα, και 15’-20’ λεπτά πριν φθάσουμε στην Κάτω Ζαχλωρού, θα χρειασθεί να προσέξουμε στα δεξιά μας για να διακρίνουμε ένα πολύ όμορφο αλλά καλά κρυμμένο χορταριαμένο πέτρινο γεφύρι που ενώνει τις δύο όχθες του Βουραϊκού. Εξακόσια περίπου μέτρα μετά θα συναντήσουμε ένα δεύτερο πέτρινο γεφύρι, ή καλύτερα ό,τι έχει απομείνει από αυτό, αφού μόνο οι δύο άκρες του υπάρχουν πιά και στέκουν όρθιες.

Ηδη το τοπίο αρχίζει και γίνεται συναρπαστικό, με τα ορμητικά νερά του ποταμού να βουίζουν στα δεξιά μας και την πυκνή βλάστηση να σκιάζει τον δρόμο μας.

Σε λιγότερο από 10 λεπτά και σε μία ώρα και 45 λεπτά από την έναρξή μας, αντικρίζουμε τα πρώτα σπίτια της πανέμορφης Κάτω Ζαχλωρούς. Διασχίζουμε την σκεπασμένη από πλατάνια μεταλλική γέφυρα και στεκόμαστε για ένα αναψυκτικό στα καφέ δίπλα στον σταθμό πριν συνεχίσουμε στην δεύτερη και πιό συναρπαστική φάση της διαδρομής μας.

Το δεύτερο τμήμα της διαδρομής μάς προετοιμάζει αμέσως για το τί θα συναντήσουμε. Λίγα μέτρα μετά τον σταθμό της Κάτω Ζαχλωρούς, θα συναντήσουμε στα αριστερά μας πινακίδα να δείχνει προς Βουραικό ποταμό. Κατεβαίνοντας το σύντομο μονοπάτι θα φθάσουμε σε μία πανέμορφη τοποθεσία δίπλα στο ποτάμι με αρκετό χώρο για να κάτσετε και ν΄απολαύσετε το υπέροχο τοπίο.

Στο ένα περίπου χιλιόμετρο από την Κάτω Ζαχλωρού, θα δούμε γιατί πήρε το όνομά του ο οδοντωτός; τα περίφημα πανίσχυρα δόντια στις γραμμές του που τον βοηθούν να σκαρφαλώνει σε μεγάλες ανηφορικές κλίσεις. Στο σημείο αυτό είναι τα τελευταία δόντια του οδοντωτού στο ανέβασμά του από Διακοφτό προς Καλάβρυτα. Το συνολικό οδοντωτό τμήμα της διαδρομής του οδοντωτού καλύπτει συνολικά 3.400 μέτρα.

Οι γραμμές κατηφορίζουν αρκετά, και η βλάστηση γίνεται πυκνότερη. Περνάμε προσεκτικά μία ακόμη (μικρή) μεταλλική γέφυρα και σε λιγότερο από τέσσερα λεπτά θα συναντήσουμε ένα καινούργιο σιδηροδρομικό σπιτάκι σε μία φρεσκοστρωμένη λιθόστρωτη ‘αυλή’ με ξύλινες πέργκολες. Αν προχωρήσουμε προς το σπιτάκι και αριστερά, θα κατέβουμε δίπλα στο ποτάμι σε ένα σημείο που σχηματίζεται μία μικρή ‘παραλία’.

Από το σημείο αυτό βρισκόμαστε ένα βήμα πρίν συναντήσουμε το εντυπωσιακότερο τμήμα της διαδρομής μας, τις πασίγνωστες Πόρτες.

Οι Πόρτες είναι το στενότερο σημείο της διαδρομής του Βουραϊκού μέσα στο φαράγγι. Σε αυτή την θέση το τραινάκι περνά μέσα από σήραγγα, στις εισόδους της οποίας βρίσκονται τοποθετημένες δύο μεγάλες σιδερένιες πόρτες (εξ’ ού και η ονομασία). Παλιότερα οι Πόρτες χρησίμευαν ώστε ν΄αποκλείεται η είσοδος στους πεζούς και να επιτρέπεται μόνο η σιδηροδρομική διέλευση. Σήμερα οι πόρτες είναι πεσμένες, σκουριασμένες αλλά είναι ακόμη εκεί. Το τοπίο είναι εντυπωσιακό και ταυτόχρονα επιβλητικό. Τοπίο που έχει διαμορφωθεί από την διαβρωτική δύναμη του νερού. Για τον οδοντωτό έχουν ανοιχθεί δύο τούνελ με δύο μεταλλικές γέφυρες, το παλιό και πολύ στενό απ’ όπου περνούσε παλιότερα το τραινάκι και το νεότερο που χρησιμοποιείται σήμερα.

Βγαίνοντας από τις Πόρτες και 700 περίπου μέτρα μετά συναντάμε τον σταθμό των Τρικλιών.

Η διαδρομή συνεχίζει πολύ ενδιαφέρουσα, εναλλασσόμενη μέσα από κτιστά πέτρινα μικρά τούνελ, τραινογέφυρες και τούνελ λαξεμένα μέσα στον βράχο που ίσα-ίσα αφήνουν το τραινάκι να περάσει. Το βοερά νερά του Βουραικού μας συνοδεύουν καθώς κυλούν ορμητικά μιάς και το φαράγγι έχει στενέψει αρκετά και κατηφορίζει με μεγαλύτερη κλίση.

Περίπου 50’ από τις Πόρτες θα συναντήσουμε την είσοδο του πιό μεγάλου από τα τούνελ της διαδρομής. Πρίν το διασχίσετε συμβουλευτείτε τα δρομολόγια των τραίνων έτσι ώστε να είστε σίγουροι ότι δεν θα έχετε κάποια απρόοπτη συνάντηση!

Το τοπίο συνεχίζει να εναλλάσσεται όπως και πρίν με τούνελς και γεφύρια.

Ενα από τα χαρακτηριστικά του Εθνικού Πάρκου Χελμού – Βουραϊκου είναι η βιοποικιλότητα της πανίδας και της χλωρίδας του. Η βιοποικιλότητα αναφέρεται όχι μόνο στον αριθμό αλλά και στην διαφορετικότητα των έμβιων όντων (μικροοργανισμών, φυτών και ζώων) που ζούν σε αυτό. Γι΄αυτό η φυσική ομορφιά της περιοχής χαρακτηρίζεται από την έντονη εναλλαγή του τοπίου με πολλούς και σημαντικούς οικοτόπους που αποτελούν τα καταφύγια πολλών οργανισμών.

Πλέον θέλουμε λιγότερο από οκτώ χιλιόμετρα για να φθάσουμε στο τέρμα της διαδρομής μας και η κοίτη του Βουραικού έχει στενέψει πολύ σχηματίζοντας εντυπωσιακά μικρά καταρρακτάκια.

Μόλις περάσουμε την μεταλλική γέφυρα που βρίσκεται αμέσως μετά την πληροφοριακή πινακίδα του Εθνικού Πάρκου, σε δύο περίπου λεπτά περνάμε μέσα από ένα τούνελ σε στροφή. Μόλις βγούμε από το τούνελ θα κοιτάξουμε δεξιά προς τον βράχο που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του φαραγγιού. Εκεί δύο κοιλώματα με σταλαγμιτικές μορφές σχηματίζουν αυτό που ονομάζεται ‘Δικαστήρια’.

Πρόκειται για μία σπηλαιώδη αίθουσα στην οποία οι σταλαγμίτες έχουν σχηματίσει όρθιες στήλες που μοιάζουν με μορφές παραταγμένες σε σύνθεση δικαστηρίου. Οι εντυπωσιακοί σχηματισμοί που παρατηρούμε στους βράχους που ορθώνονται δεξιά και αριστερά μας οφείλονται στην διάβρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων από νερό πλούσιο σε διοξείδιο του άνθρακα. Στα κάθετα τοιχώματα του φαραγγιού διασώζονται πολύ ενδιαφέρουσες και σπάνιες φυτοκοινωνίες μοναδικών ειδών, χαρακτηριστικών των βραχωδών βιότοπων της Ανατολικής Μεσογείου.

Αν και τα Δικαστήρια θα τα δούμε πρώτα, όπως περιγράψαμε πρίν, η σχετική ένδειξη και η πινακίδα υπάρχει λίγο μετά, αφού πρώτα διασχίσουμε άλλη μία μεταλλική τραινογέφυρα.

Βρισκόμαστε πλέον μόλις 500 μέτρα από το τελευταίο σημαντικό αξιοθέατο της διαδρομής μας, τον σταθμό στα Νιάματα. Απέχει περίπου 5 χιλιόμετρα από το σταθμό του Διακοφτού. Εδώ υπάρχει και κιόσκι πληροφόρησης του Εθνικού πάρκου Χελμού – Βουραϊκού. Στα Νιάματα ήταν τοποθεσία παλιού αγροτικού συνοικισμού.

Από το σημείο αυτό και για τα επόμενα πέντε χιλιόμετρα μέχρι τον σταθμό του Διακοφτού η φύση ηρεμεί. Ηδη βρισκόμαστε σε υψόμετρο μόλις 120 μέτρων και έχουμε βγεί από το μεγάλο στένεμα του φαραγγιού. Στα επόμενα 3 χιλιόμετρα, πρίν μπούμε δηλαδή σε κατοικημένη περιοχή θα διασχίσουμε ένα ακόμη, πολύ μικρό τούνελ, και δύο χιλιόμετρα πριν το τέρμα θα αρχίσουμε να βγαίνουμε από την ομορφιά του φαραγγιού και να μπαίνουμε στην κατοικημένη περιοχή.

Από εδώ σε 20 λεπτά φθάνουμε στον σταθμό του Διακοφτού, αφού πρώτα περάσουμε την οδική διάβαση και συναντήσουμε στο αριστερό μας χέρι το προσκύνημα της Πλατυτέρας των Ουρανών. Σε πέντε λεπτά από εδώ καταλήγουμε στον σταθμό που είναι και το τέρμα αυτής της πολύ όμορφης εκδρομής. Από εδώ, αν έχουμε αφήσει το αυτοκίνητό μας στα Καλάβρυτα, παίρνουμε το επόμενο δρομολόγιο του οδοντωτού και απολαμβάνουμε αυτήν την πανέμορφη διαδρομή ακόμη μία φορά, αυτή την φορά ξεκούραστα μέσα από τα αναπαυτικά και κλιματιζόμενα βαγόνια του οδοντωτού.