Η Αγία του Θανάτου που λατρεύουν οι βαρόνοι των ναρκωτικών και πολεμά μετά μανίας το Βατικανό

«Την αποκαλούν Santa Muerte, Αγία του Θανάτου, αλλά δεν είναι αγία», επέμενε. Και πράγματι είχε δίκιο.

Γιατί αγία δεν είναι, αλλά μια σκελετωμένη φιγούρα που έχει δει τη λατρεία της να αυξάνεται εκθετικά στο Μεξικό και να γενικεύεται στη Λατινική Αμερική και τις ΗΠΑ. Μη σας ξεγελά όμως το όνομα που παραπέμπει σε αγία του καθολικισμού ούτε και το χαρακτηριστικό πέπλο της Παρθένου Μαρίας που φορά, η Santa Muerte έχει πια πολλά που μπορείς να της καταμαρτυρήσεις, ακόμα και τελετουργικούς φόνους στο όνομά της.

«Δεν είναι και κάθε μέρα που μια λαϊκή αγία καταδικάζεται από τα υψηλότερα κλιμάκια του Βατικανού», ομολογεί και ο ειδικός στη λατρευτική πρακτική της Santa Muerte, επίσκοπος και ακαδημαϊκός Andrew Chesnut, που έχει γράψει και το μόνο αξιόλογο (πανεπιστημιακό) σύγγραμμα που την αφορά.

Παρά τον ιερό πόλεμο Βατικανού και επίσημου μεξικανικού κράτους όμως, η σκελετωμένη αγία παραμένει ανησυχητικά δημοφιλής στο περιθώριο της κοινωνίας, εκεί που κινούνται από εξαθλιωμένοι και φτωχοδιάβολοι μέχρι φυλακισμένοι, κακοποιοί και βαρόνοι των ναρκωτικών. Ακόμα και θεοσεβούμενοι καθολικοί τη λατρεύουν, παρά την καταδίκη της από την Εκκλησία. «Είναι σαν το κορίτσι της αφίσας για τη ναρκο-σατανιστική πνευματικότητα», μας λέει και ο επίσκοπος Chesnut.

Σύμφωνα μάλιστα με την ομάδα μελέτης του, η λατρεία της Santa Muerte είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο θρησκευτικό κίνημα του κόσμου αυτή τη στιγμή, καθώς όλα έχουν συμβεί τα τελευταία 10-15 χρόνια. Σχετική μάλιστα έρευνα του 2001 είχε δείξει πως την αγνοούσε παντελώς το 99% των Μεξικανών.

Πλέον η κατάσταση είναι ολότελα διαφορετική, με κάπου 10-12 εκατομμύρια πιστοί να πίνουν νερό στο όνομά της. Πώς συνέβη όμως αυτό και μια παγανιστική θεότητα που ντύθηκε τον χριστιανισμό απέκτησε τέτοιο ακροατήριο;

Αλλά και γιατί την προτιμούν τόσο αυτοί που απορρίπτουν τη θρησκεία όσο και οι θεοσεβούμενοι χριστιανοί;

Η ιστορία της αγίας των φτωχών και των κυνηγημένων

Παρά το γεγονός ότι τόσο το Μεξικό όσο και η υπόλοιπη Αμερική δεν θα τη μάθαιναν παρά την τελευταία δεκαετία, η Αγία του Θανάτου (όπως μεταφράζεται η Santa Muerte) υπάρχει ανάμεσά μας εδώ και αιώνες. Και σίγουρα από την εποχή που η ισπανική αποικιοκρατία αποβιβάστηκε στον Νέο Κόσμο.

Τα χρόνια που οι Κονκισταδόρες προσπαθούσαν δηλαδή να μεταστρέψουν στον χριστιανισμό τους Μάγιας και τους Αζτέκους και τους παρουσίαζαν τις δυτικές αναπαραστάσεις του Χάρου. Το μόνο πρόβλημα; Πως αυτοί οι πολιτισμοί είχαν ήδη τις δικές τους θεότητες του θανάτου.

Πριν από την έλευση του λευκού Ισπανού, οι Αζτέκοι που κατοικούσαν στο σημερινό κεντρικό Μεξικό λάτρευαν την τρομακτική Mictecacihuatl, την «Κυρά του Θανάτου». Αυτή την προκολομβιανή θεότητα που διαφέντευε τον Κάτω Κόσμο την απεικόνιζαν συνήθως ως μια σκελετωμένη γυναικεία φιγούρα. Κάποιες φορές με κανονικό σώμα και μια νεκροκεφαλή για κεφάλι, με τρόπους παρόμοιους με την εικονογραφία της Santa Muerte δηλαδή.

Και δεν είναι φυσικά καθόλου τυχαίο πως η «Σκελετωμένη Κυρά», όπως αποκαλούν τη Santa Muerte οι αφοσιωμένοι πιστοί της, κρατά συνήθως ένα δρεπάνι, σαν αυτές τις μαυροφορεμένες φιγούρες του Χάρου που έφερναν στις βαλίτσες τους οι καθολικοί ιεραπόστολοι. Κι έτσι η Αγία του Θανάτου είναι πιθανότατα ένα μπόλιασμα των προκολομβιανών θεοτήτων του Κάτω Κόσμου (όπως η Mictecacihuatl) και του Χάρου.

Και καθώς η εξάπλωση του χριστιανισμού δεν ξερίζωσε ολότελα τις παραδοσιακές παγανιστικές δοξασίες της υφηλίου, η νέα θρησκεία της Ρώμης παντρεύτηκε με τα τοπικά ήθη και έθιμα, δίνοντας υπόσταση σε παράδοξα σαν τη Santa Muerte. Μια φιγούρα που προσπάθησε μάλιστα να ξεριζώσει ακόμα και η Ιερά Εξέταση, καταστρέφοντας κάθε άγαλμά της που έβρισκε, ακόμα και τους ναούς της Mictecacihuatl του Κεντρικού Μεξικού.

Και η αλήθεια είναι πως τα κατάφεραν για αρκετούς αιώνες. Η Santa Muerte εξαφανίστηκε κυριολεκτικά από την Ιστορία μέχρι κι ένα καλό κομμάτι του 20ού αιώνα. Τότε, μεταξύ 1940-1980, εμφανίζονται σποραδικά κάποιες αναφορές σε αυτή, για τα καλά στον δημόσιο λόγο δεν θα έμπαινε όμως μέχρι να ξεσπάσουν οι πρώτοι πόλεμοι των καρτέλ!

Και πάλι όμως το Μεξικό θα έπρεπε να περιμένει μέχρι το 2001 για να φιλοξενήσει τον πρώτο ναό ειδικά αφιερωμένο σε αυτή, στη συνοικία Tepito της Πόλης του Μεξικού. Πώς έφτασε από κει η λατρεία της να αριθμεί 10-12 εκατομμύρια πιστούς σε μερικά χρόνια, αυτό αποτελεί πια αντικείμενο θεολογικής και κοινωνιολογικής διερεύνησης…

Οι πιστοί της «πολιούχου των περιθωριοποιημένων»

Όπως υποδεικνύουν με νόημα όσοι ασχολούνται ερευνητικά με τη Santa Muerte, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός πως η αύξηση της δημοτικότητάς της συνέπεσε με τον αυξανόμενο φόρο αίματος που πλήρωνε και πληρώνει το Μεξικό από τον πόλεμο των καρτέλ τα τελευταία 15 χρόνια.

Όπως εξηγούσε ένας εφημέριος της Πόλης του Μεξικού λίγα χρόνια πρωτύτερα: «Πολλοί πιστοί που νιώθουν πως ο θάνατος τους περιμένει στη γωνιά, μπορεί να είναι βαποράκια, μπορεί να δουλεύουν στον δρόμο, μπορεί να είναι φρουροί που περιμένουν να τους γαζώσουν, στρέφονται στη Santa Muerte για προστασία».

«Ναρκο-αγία» την αποκαλούσαν εξάλλου οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της καθολικής ιεραρχίας του Μεξικού ήδη από την αρχή, καθώς στο όνομά της ορκίζονταν οι βαρόνοι των ναρκωτικών και τα μέλη των καρτέλ τους. Αυτοί, τα χειρότερα στοιχεία του εγκληματικού υπόκοσμου του Μεξικού, περιλαμβάνονταν στον πιο σκληρό πυρήνα των οπαδών της, θέλοντας προφανώς να συμβιβάσουν την περιθωριακή ζωή τους με τη χριστιανική ηθική. Και η Santa Muerte ήταν κάτι παραπάνω από ιδανική εδώ!

Ο καθολικισμός έχει εξάλλου τέτοια διάχυση στη μεξικανική κοινωνία που ακόμα και ο πιο αιμοβόρος εγκληματίας δεν θα ένιωθε άνετα να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου παραδοσιακού αγίου για τις άνομες δραστηριότητές του. Όπως εξηγεί τακτικά ο εφημέριος Andres Gutierrez στο ποίμνιό του: «Αν κάποιος είναι να κάνει κάτι παράνομο και θέλει να προστατευτεί από την αστυνομία, θα έμοιαζε περίεργο να ζητήσει από τον Θεό να τον προστατεύσει. Κι έτσι υπόσχεται κάτι στη Santa Muerte με αντάλλαγμα να τον προστατεύσει από τον νόμο».

Μόνο που πλέον δεν είναι μόνο η ναρκο-κουλτούρα που στρέφεται για βοήθεια στη Santa Muerte. Η λατρεία της έχει βρει πια γόνιμο έδαφος στις παραγκουπόλεις του Μεξικού, την εργατική τάξη, αλλά και σε μόνες μητέρες, ακόμα και στην ομοφυλοφιλική κοινότητα της χώρας. Όποιος κατοικεί δηλαδή στις παρυφές της κοινωνίας και νιώθει πως βάλλεται, ξεχνιέται ή αποκλείεται από την Εκκλησία. «Αντίθετα από την Καθολική Εκκλησία ή την Ευαγγελική Εκκλησία», γράφει εδώ ο ακαδημαϊκός Chesnut, «ο Θάνατος δεν κάνει διακρίσεις. Αυτή [η Santa Muerte] μπορεί να τους χωρέσει όλους».

Κι έτσι εκατομμύρια ευσεβών του Μεξικού είτε έχουν κόψει τους δεσμούς τους με την Καθολική Εκκλησία και στράφηκαν στην προσωποποίηση του θανάτου είτε βρήκαν τρόπο να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα. Παρά το γεγονός δηλαδή ότι οι θρησκευτικοί ηγέτες της χώρας όχι μόνο καταφέρονται εναντίον της, αλλά θεωρούν πως η λατρεία της επιφέρει ακόμα περισσότερη βία, δηλητηριάζοντας την ανθρώπινη ψυχή με το σατανικό στοιχείο της Santa Muerte.

Η προστάτιδα των παραβατών και η διπλή καταδίκη της

Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που προσεύχονται στην Αγία του Θανάτου δηλώνουν καθολικοί, η λατρεία έχει απέναντί της έναν πανίσχυρο αντίπαλο: το Βατικανό! Τα υψηλότερα κλιμάκια του οποίου έχουν αποκηρύξει πολλάκις τη Santa Muerte, ισχυριζόμενοι πως οι πεποιθήσεις που υποκινούν τους πιστούς της έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τα κηρύγματα του χριστιανισμού.

«Βλάσφημη», «σατανική» και «εκφυλισμό για τη θρησκεία» έχουν αποκαλέσει τη λατρεία της Αγίας του Θανάτου οι μεγαλόσχημοι ιεράρχες της Καθολικής Εκκλησίας. Οι πιο ψύχραιμοι πάντως την αποκαλούν «λαϊκή αγία», απαντώντας θεολογικά στο μη άγιο της ύπαρξής της: η Εκκλησία δεν την έχει αγιοποιήσει επειδή έζησε μια σεπτή ζωή ή γιατί πέθανε για τα θρησκευτικά της ιδεώδη. Άρα αγία δεν είναι.

Ο καρδινάλιος Gianfranco Ravasi, φλογερός πολέμιος της Santa Muerte, λέει μάλιστα πως ο θάνατος ήταν ο τελευταίος εχθρός που νίκησε ο Ιησούς, κι έτσι το να προσεύχεσαι στην προσωποποίηση του θανάτου αντί στον Χριστό, αυτό συνιστά παραβίαση, διαστροφή της πίστης και της ουσίας του χριστιανισμού.

Είναι όμως και το άλλο, πως η σύνδεση του υπόκοσμου μαζί της έχει οδηγήσει και την κυβέρνηση του Μεξικού να την καταδικάσει. Διά στόματος του πρώην προέδρου μάλιστα Φελίπε Καλδερόν, που είχε χαρακτηρίσει απερίφραστα τη Santa Muerte «εχθρό του μεξικανικού κράτους».

Και όμοια με την Ιερά Εξέταση του παρελθόντος, είχε διατάξει τις μπουλντόζες του στρατού να ισοπεδώσουν δεκάδες ναούς αφιερωμένους σε αυτή το 2012. Είχε ορκιστεί να πατάξει το οργανωμένο ναρκο-έγκλημα της χώρας και αυτό θα ήταν άλλο ένα αποφασιστικό χτύπημα στα καρτέλ, στερώντας τους την προστάτιδα αγία τους.

Θάνατος και χάος στο όνομά της

Υπάρχουν ωστόσο και αυτοί που θεωρούν πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιπροσωπεύει η Αγία του Θανάτου δεν αφορά τα θεολογικά δόγματα του χριστιανισμού. Για τους περισσότερους παπάδες του Μεξικού, η Santa Muerte δεν είναι παρά ένας δαίμονας με άλλο όνομα. «Και όταν λατρεύεις δαίμονες», μας λέει ο ιερωμένος Gutierrez, «είσαι στην πραγματικότητα σατανιστής».

Και σε αυτή την πιο απτή παρά πνευματική απειλή βλέπουν κάποιοι τον πραγματικό κίνδυνο που ενσαρκώνει για την κοινωνία. Το 2012 εξάλλου συνέλαβε η μεξικανική αστυνομία τη διαβόητη σήμερα Silvia Meraz για μια σειρά τελετουργικών φόνων που έλαβαν χώρα στην πολιτεία Σονόρα σε διάστημα 3 ετών.

Η Meraz και οι 8 ακόλουθοί της είχαν θυσιάσει μια ενήλικη γυναίκα και δύο δεκάχρονα αγόρια στον βωμό της Santa Muerte. Όπως είχε αποκαλύψει μάλιστα ο εισαγγελέας στη δίκη, «είχαν ανοίξει τα θύματα, είχαν πετσοκόψει τις αρτηρίες και τις φλέβες τους όσο ήταν ζωντανά και περίμεναν να πεθάνουν από αιμορραγία, μαζεύοντας το αίμα τους σε ένα δοχείο, το οποίο έχυσαν μετά σε ένα άγαλμα της σκελετωμένης αγίας».

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι που λατρεύουν την Αγία του Θανάτου δεν φτάνουν σε τέτοια άκρα, το ζοφερό περιστατικό του 2012 πυροδότησε νέα κύματα κατακραυγής από την Καθολική Εκκλησία για τους κινδύνους που εκπορεύονται από τη δοξασία του θανάτου.

Το επόμενο όμως ορόσημο στην ιστορία της Santa Muerte δεν θα μπορούσε να το καταπιεί με τίποτα το Βατικανό: μια ομοβροντία από εκκλησίες που θα μπορούσαν κάλλιστα να περάσουν για καθολικοί ναοί, αν δεν ήταν αυτοί οι πεπλοφόροι σκελετοί και τα κρανία ολόγυρα! Αυτοί οι ταπεινοί ναοί που άνοιξαν για τη λατρεία της σε υποβαθμισμένες γειτονιές του Μεξικού και της Λατινικής Αμερικής προσυπογράφουν τη νίκη της, επιμένουν οι καθολικοί ιεράρχες.

Εδώ όμως οι πιστοί, φιλήσυχοι άνθρωποι της εργατικής τάξης περισσότερο παρά αιμοσταγείς συμμορίτες, λένε πως τη λατρεύουν γιατί δεν τους κρίνει. Την αγαπούν γιατί της τάζουν πράγματα κι εκείνη τους προστατεύει.

«Είναι μια ευρέως παρεξηγημένη πίστη, δεν είναι σατανική λειτουργία», εκμυστηρεύεται και ο Daniel Santana, που ιερουργεί σε ναούς αφιερωμένους στη Santa Muerte στα μήκη και τα πλάτη του Μεξικού ήδη από το 2010, «δίνει στους ανθρώπους αυτό που θέλουν και όταν ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους εδώ στη Γη, έρχεται για τις ψυχές τους. Εκτελεί απλώς τις εντολές του Θεού»…