«Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων»: Η σκοτεινή ιστορία πίσω από το αγαπημένο βιβλίο των παιδιών
«De omnibus dubitandum», είχε πει ο Καρτέσιος. «Να αμφιβάλλεις για όλα». Σωστό θα πουν οι περισσότεροι. Και δίκιο θα έχουν, δηλαδή. Αλλά, μεταξύ μας, τώρα, καλό είναι να μην αμφιβάλουμε για τα πάντα. Δεν είναι όλα, δα, τόσο μολυσμένα.
Πώς, ας πούμε, βρε αδερφέ, θα κοιτάξεις με περίεργο μάτι, τις αθώες παιδικές ιστορίες; Πώς ας πούμε να μην χαρείς και να μη χαλαρώσεις με την ευαισθησία και την ανεμελιά της «Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων»;
Και να που έρχεται και δικαιώνεται ο Καρτέσιος. «De omnibus dubitandum». Ακόμα και για την «Αλίκη» και ιδιαίτερα για τη «χώρα των θαυμάτων».
Βλέπετε, ο συγγραφέας του βιβλίου είναι μια σκοτεινή προσωπικότητα. Τόσο σκοτεινή που κανείς δεν μπορεί να μην ανατριχιάσει διαβάζοντας το βιβλίο και μαθαίνοντας την πραγματική ιστορία πίσω από αυτό.
Ποιος ήταν ο Τσαρλς Ντότζσον;
Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας που θα διαβάσετε είναι ο Τσαρλς Ντότζσον. Για όσους από εσάς έχετε διαβάσει το βιβλίο και το συγκεκριμένο όνομα δεν σας λέει κάτι, να πούμε πως αυτό είναι το πραγματικό όνομα του συγγραφέα του. Ο Τσαρλς Ντότζσον είναι ο «Λούις Κάρολ».
Μια περίεργη και σίγουρα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Δεν ήταν πάντα, έτσι όμως. Το πόσο σκοτεινός άνθρωπος ήταν ο Ντότζσον προκύπτει με την πάροδο των χρόνων και τη μελέτη του έργου και της ζωής του.
Πριν προχωρήσουμε, καλό θα ήταν να επισημάνουμε πως για τον Τσαρλς Ντότζσον δεν εκφράστηκε ποτέ δημόσια καμία κατηγορία. Μόνο υποψίες. Και δεν πρόκειται να μαθευτεί και ολόκληρη η αλήθεια διότι κάποιος φρόντισε για αυτό…
Βλέπετε, από τους 13 τόμους ημερολογίου που κρατούσε με θρησκευτική ευλάβεια, χάθηκαν οι τέσσερις από αυτούς ενώ κάποιος (ίσως και ο ίδιος) φρόντισε να σκιστούν και να χαθούν εντελώς αρκετές σελίδες από όσους τόμους συνεχίζουν να υπάρχουν. Τυχαία ή όχι οι τόμοι και οι σελίδες που χάθηκαν αφορούν την πιο κρίσιμη πενταετία της ζωής του. Την εποχή που διαδραματίζονται όσα θα διαβάσετε παρακάτω. Την εποχή που ο Τσαρλς Ντότζσον εμπνεύστηκε και έγραψε την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων». Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ο Ντότζσον ήταν ένας εξαιρετικά χαμηλών τόνων άνθρωπος. Σε μεγάλο βαθμό ήταν ντροπαλός. Λένε πως τραύλιζε όταν προσπαθούσε να μιλήσει σε παρέα μεγάλων. Αυτό το τραύλισμα, ωστόσο, του έφευγε όταν μιλούσε ή έλεγε κάποιο παραμύθι σε μικρά παιδιά.
Η κατάθλιψη, τα ναρκωτικά…
Κάπως έτσι, άλλωστε, ξεκίνησαν όλα. Μια συζήτηση του Ντότζσον με τρία μικρά κοριτσάκια με τα οποία ταξίδευαν μαζί σε καράβι στον Τάμεση. Τα τρία ανήλικα κορίτσια ήταν οι αδελφές Λίντελ, κόρες του πρύτανη του Christ Church στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Χένρι Λίντελ.
Ο Ντότζσον καταφέρνει να κερδίσει τη συμπάθεια του πρύτανη. Ήταν κύριος, χαμηλών τόνων, σπουδαίο μαθηματικό μυαλό και έλεγε ωραίες ιστορίες. Ιδανικός για παρέα δηλαδή.
Ο Ντότζσον από την αρχή αυτής της σχέσης έδειχνε να αδιαφορεί για όλα τα άλλα και να απολαμβάνει την παρέα της μεσαίας κόρης του Χένρι Λίντελ, της 10χρονης Άλις! Η μικρή ήταν που τον πίεζε να τους λέει ιστορίες. Από εκείνη εμπνεύστηκε για να γράψει εκείνη ενός κοριτσιού εγκλωβισμένου σε μια μαγική χώρα όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν. Γάτες που εξαφανίζονται. Κουνέλια που μιλούν. Καλοντυμένα τραπουλόχαρτα που ζωντανεύουν. Θεόρατα μανιτάρια…
Την εποχή, που μετά από προτροπή της Άλις, ο Ντότζσον μετέφερε στο χαρτί τις ιστορίες στη χώρα των θαυμάτων, ο συγγραφέας ενός από τα πλέον επιτυχημένα παιδικά παραμύθια της ιστορίας, ανέβαινε τον δικό του «Γολγοθά». Ζούσε μια περιπέτεια υγείας που για πολλούς σύγχρονους μελετητές του εξηγεί πολλά σχετικά με αυτά που έγραφε.
Ήταν αντιμέτωπος με μία σοβαρή μορφή επιληψίας, άγνωστη τότε αλλά που σήμερα, πλέον, οι επιστήμονες την ονομάζουν TLE. Μάλιστα, η συγκεκριμένη πάθηση σήμερα είναι γνωστή στην ιατρική κοινότητα και ως το «Σύνδρομο της Αλίκης των Θαυμάτων». Ο Ντότζσον αντιμετώπιζε προβλήματα δυσμετροψίας η οποία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποία αντιλαμβανόμαστε τον χώρο τριγύρω μας αλλά και τα αντικείμενα που τον απαρτίζουν. Στη μακροψία για παράδειγμα έχουμε αντικείμενα που δείχνουν πολύ μεγαλύτερα από ότι κανονικά είναι, ενώ η πελοψία τα παρουσιάζει πιο κοντά μας όταν στην πραγματικότητα βρίσκονται μακριά. Δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο ποια από τις παραπάνω μορφές επιληψίας αντιμετώπιζε ο Κάρολ, αλλά φρόντισε να το παρουσιάσει ξεκάθαρα στο κοινό μέσα από τα αντικείμενα της Αλίκης που μεγάλωναν και μίκραιναν.
Μπορεί αυτό να αφορούσε και τα φώτα που γινόντουσαν έντονα μέσα στην λαγουδότρυπα; Μπορεί. Επίσης τα φώτα γίνονται πιο έντονα όταν «τριπάρεις» μετά από χρήση ψυχότροπων ναρκωτικών.
Όπως το LSD. Και ο Ντότζσον είχε κατηγορηθεί και γι αυτό. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως ίσως την πιο σκληρή κριτική σχετικά με το βιβλίο του την είχε δεχθεί για την κάμπια που κάνει ναργιλέ πάνω στο τεράστιο μανιτάρι της! Και ο ναργιλές και κυρίως το μανιτάρι, πιθανότατα δείχνουν περισσότερα από αυτά που καταλαβαίνει ο καθένας αλλά και πάλι δεν υπάρχουν αποδείξεις.
Υπάρχει, βέβαια, και μια άλλη και, μάλιστα, εξαιρετικά διαδεδομένη άποψη που αναπτύχθηκε πολλά χρόνια μετά την πρώτη της έκδοση, όταν η «Αλίκη» απέκτησε «φροϋδικές» ερμηνείες! Υπήρξε ο ισχυρισμός ότι με τις διαρκείς αλλαγές του μεγέθους της, η Αλίκη συμβόλιζε το ανδρικό πέος, κάτι που γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο όταν «χάνεται» στη Χώρα των Θαυμάτων έχοντας πέσει μέσα στην… τρύπα που έχει ανοίξει ο λαγός. Το βιβλίο άλλωστε απαγορεύτηκε σε κάποια σχολεία των Ηνωμένων Πολιτειών εξαιτίας των αναφορών του στις σεξουαλικές φαντασιώσεις και στον αυνανισμό.
…και οι φήμες για παιδοφιλία
Σε κάθε περίπτωση, τα πράγματα, ωστόσο, δεν πήγαν τόσο καλά όσο θα ήθελε ο Ντότζσον καθώς η ρήξη με την οικογένεια του Χένρι Λίντελ τον βύθισε στην κατάθλιψη από την οποία βρήκε διέξοδο μέσω του γραψίματος. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, εδώ είναι το γιατί ο Ντότζσον ήρθε σε σύγκρουση με την οικογένεια Λίντελ.
Οι σχέσεις- αν και ήταν πολύ έντονες αρχικά- διακόπηκαν απότομα. Τόσο απότομα που προκλήθηκαν πολλά κουτσομπολιά. Ακούστηκαν διάφορα, ωστόσο, τα δυο από αυτά είναι που έμειναν ως «σκιά» πάνω από την ιστορία αυτή.
Η πρώτη, λέει, πως ο Ντότζσον είχε ερωτική σχέση με τη μεγαλύτερη κόρη της οικογένειας, τη Λορίνα. Η νεαρή κοπέλα ήταν τότε 18 ετών (άρα τυπικά δεν τίθεται θέμα παιδεραστίας) αλλά φαίνεται πως αυτό δεν άρεσε καθόλου στον πατέρα.
Η δεύτερη, είναι πως αυτή που ερωτεύτηκε ο Ντότζσον δεν ήταν η 18χρονη Λορίνα αλλά η ίδια η Άλις! Λέγεται, μάλιστα, πως μια ημέρα που ήταν στο σπίτι των Λίντελ, κάπου μεταξύ σοβαρού και αστείου, ζήτησε από τον πατέρα της, να δώσουν τα χέρια προκειμένου μόλις ενηλικιωθεί να την παντρευτεί.
Όποια και αν ήταν η αλήθεια, ήταν αρκετή για να διακόψει μία και καλή την σχέση του με την οικογένεια. Λίγα χρόνια αργότερα, η Αλίκη θα γινόταν σύζυγος του λόρδου Χάργκριβς και θα άφηνε πίσω το παρελθόν.
«Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» (ο αρχικός τίτλος του βιβλίου ήταν «Οι Περιπέτειες της Άλις Κάτω από το Έδαφος») κυκλοφόρησε 1865. Δυο χρόνια αφού ο Ντότζσον είχε διακόψει κάθε σχέση με την οικογένεια των Λίντελ. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1898 και από εκείνο το σημείο και έπειτα ήταν που θέριεψαν οι φήμες οι οποίες στηρίχτηκαν στο βιβλίο, στην Άλις και κυρίως στις φωτογραφίες που ήταν η δεύτερη μεγάλη αγάπη του Ντότζσον.
Έδειχνε μία προτίμηση στις φωτογραφίες με τα ανήλικα παιδιά κάτι που, ωστόσο, ήταν σύνηθες στην Βικτωριανή Αγγλία. Το θέμα, όμως, φαίνεται να πήρε μεγάλες διαστάσεις εξαιτίας της συμπεριφοράς του Ντότζσον ο οποίος έγραψε σε ένα φίλο του ζωγράφο πως «ομολογώ ότι δεν θαυμάζω τις εικόνες με γυμνά αγόρια. Πάντα δείχνουν να χρειάζονται ρούχα, ενώ οι υπέροχες φιγούρες των κοριτσιών δεν θα έπρεπε να καλύπτονται ποτέ»!
Είναι δεδομένο πως ο συγγραφέας μέσα από το… κατά τ αλλά αγαπημένο παιδικό βιβλίο του, ήθελε να στείλει μηνύματα για την κοινωνία, τον τρόπο με τον οποίο θέλουμε να μας βλέπουν οι άλλοι και τον καθωσπρεπισμό που βασίλευε στην Βικτωριανή Αγγλία αφού πίστευε ότι ο βικτοριανός πολιτισμός μόλυνε την αθωότητα της νιότης. Με την παρουσία των παιδιών ο ίδιος έβρισκε λύτρωση και ελευθερία. Όλα αυτά βέβαια δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο της σεξουαλικής έλξης προς τα νέα κορίτσια τα οποία θαύμαζε για τον αυθορμητισμό και την αθωότητά τους.
Σίγουρα πρόκειται για ένα βιβλίο με πολλές σκιές και οι χαμένες σελίδες από το ημερολόγιο του Ντότζσον θα κρύβουν για πάντα το τι πραγματικά έγινε. Κανείς δεν θα μάθει ποτέ αν πραγματικά ήταν αυτό που έδειχνε ή άλλαζε κι αυτός όπως όλα τα άλλα αντικείμενα στη «χώρα των θαυμάτων».