Η Μονή που στέκεται σαν κορώνα πάνω από το «ιερό νησί»
Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα μοναστηριακά συγκροτήματα του Αιγαίου και αξιοθέατα της χώρας. Ο λόγος για το μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη του Θεολόγου ή Ευαγγελιστή, στην Πάτμο, που στέκεται σαν κορώνα στο λόφο της Χώρας.
Άλλωστε, όταν βρίσκεσαι στο «νησί της Αποκάλυψης», το πρώτο που αντικρίζεις και «κλέβει» τη ματιά σου, είναι η Μονή αυτή. Άρχισε να οικοδομείται το 1088 από τον Όσιο Χριστόδουλο, προς τιμήν του Ευαγγελιστή, πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος.
Εκ πρώτης όψεως παραπέμπει σε φρούριο, καθώς περιβάλλεται από οχύρωση ακανόνιστου ορθογώνιου σχήματος, που χτίστηκε μεταξύ 11ου και 17ου αιώνα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συλλογή της Βιβλιοθήκης της Μονής, που περιλαμβάνει πολύ σημαντικά χειρόγραφα και βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου, αλλά και η συλλογή των κειμηλίων.
Το ύψος της μονής ξεπερνά τα 15 μέτρα, το μήκος του από το βορρά ως το νότο είναι 53 μέτρα και από την ανατολή ως τη δύση 70. Αν σταθείς στην είσοδο, όπου υπάρχει μια σιδερένια ενισχυμένη πόρτα, και κοιτάξεις ψηλά, φαίνεται ακόμα μεγαλύτερο.
Αρκετά μέτρα πάνω από την πύλη υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα, απ’ όπου οι μοναχοί έχυναν καυτό λάδι, νερό, ακόμα και μολύβι επάνω στους πειρατές ή σε άλλους εισβολείς. Μάλιστα, οι καλόγεροι χτυπούσαν τις καμπάνες για να ειδοποιήσουν τους κατοίκους του νησιού να καταφύγουν πίσω από τους ενισχυμένους τοίχους του μοναστηριού. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Όσιος Χριστόδουλος το έχτισε σαν κάστρο, για να προσφέρει ασφάλεια στους χριστιανούς.