Ιερά Μονή Παναγίας Στάνας Αγράφων

Η γιορτή της Παναγίας τιμάται στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου με πολλές λειτουργίες και βαπτίσεις. Λέγεται ότι περί τα μέσα του 12ου  αιώνα βρέθηκε στο βάθος της σπηλιάς από βοσκούς, η εικόνα της Γέννησης της Θεοτόκου.

Μεταξύ των χωριών Επινιανά και Άγραφα, προς τα Βόρεια του χωριού Κρέντη, είναι χτισμένο στο σπήλαιο ενός γρανιτένιου βράχου το καθολικό της Μονής “Παναγίας Στάνας” των Αγράφων. Η ιστορία της είναι συνυφασμένη με πολλές παραδόσεις και θρύλους.

Η γιορτή της Παναγίας τιμάται στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου με πολλές λειτουργίες και βαπτίσεις. Λέγεται ότι περί τα μέσα του 12ου  αιώνα βρέθηκε στο βάθος της σπηλιάς από βοσκούς, η εικόνα της Γέννησης της Θεοτόκου.

Έτσι έγινε η ανέγερση του μικρού ναού. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα αυτή μεταφέρθηκε από το χωριό Στάνο της Αμφιλοχίας για να προφυλαχθεί από τους εικονομάχους ή ότι η ονομασία της προέρχεται από τις στάνες των κτηνοτρόφων που υπήρχαν παλαιότερα σε αφθονία στη γύρω περιοχή και ότι η εικόνα τις προστάτευε.

Ο Ναός έχει σχήμα σταυρικό με τρούλο ύψους 7 έως 8 μέτρων και είναι του 15ου  ή του 16ου αιώνα, τότε που η ευρύτερη περιοχή των Ευρυτανικών και των Θεσσαλικών Αγράφων απαριθμούσε πολλές χιλιάδες κατοίκους. Το τέμπλο είναι μικρό αλλά εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτο. Οι εικόνες που κοσμούν τον ναό είναι έργα επιχωρίων αγιογράφων της Βυζαντινής σχολής των Αγράφων (Θεοφάνους, Διονυσίου και άλλων). Στη δυτική πλευρά του Ναού αλλά και στα υψηλότερα μέρη του σώζονται τοιχογραφίες.

Οι πιο ευδιάκριτες είναι στον τρούλο με κυρίαρχη τη μορφή του Παντοκράτορα. Όμως η υγρασία του σπηλαίου αλλά και τα επιχρίσματα των νεώτερων που θεωρούσαν κατά καιρούς ότι κατ’ αυτό τον τρόπο καλλωπίζεται ο ναός, προκάλεσαν αρκετές φθορές. Παλαιότερα η ιστορία αναφέρει ότι η Μονή είχε και μοναχούς οι οποίοι επιβίωναν από την καλλιέργεια των μικρών κήπων που υπάρχουν κάτω από τη Μονή, από την κτηνοτροφία και από τις εισφορές των ευλαβών προσκυνητών.