Ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τα ντέρμπι των αιωνίων

Ο λόγος για τα ΠΑΟΚ-Άρης με ώρα έναρξης τις 18:30, στο γήπεδο της Τούμπας, αλλά και το Παναθηναϊκός-Ολυμπιακός, που είναι προγραμματισμένο να αρχίσει δύο ώρες αργότερα, στις 20:30, στο Ολυμπιακό Στάδιο. Αυτό το «αιώνιο» ντέρμπι αναμένεται να είναι -και δεν θα είναι- όπως τα άλλα, αυτά των προηγούμενων ετών. Όχι ότι στερείται λάμψης, ωστόσο οι δύο ομάδες πηγαίνουν σε αυτό όντας σε πολύ διαφορετικό… φεγγάρι. Οι «πράσινοι» βρίσκονται σε μια περίοδο μεγάλης εσωστρέφειας, που δημιούργησε το κακό ξεκίνημα στο πρωτάθλημα, ενώ παραμένει η αβεβαιότητα για το μέλλον του συλλόγου, ενώ οι «ερυθρόλευκοι» μοιάζουν να είναι… καβάλα στο άλογο, προερχόμενοι από το 3/3 εντός συνόρων και από ένα πολύ καλό παιχνίδι κόντρα στην Τότεναμ, για την πρεμιέρα των ομίλων του Champions League.

Επίσης, η κόντρα αυτή θα είναι η πρώτη στην ιστορία των δύο αντιπάλων, η οποία θα γίνει ταυτόχρονα με τη χρήση του VAR και με διαιτητή από το εξωτερικό. Ένα ξεχωριστό στοιχείο, που θα μνημονεύεται από τις επόμενες γενιές, που έρχεται να προστεθεί στα ήδη πολλά, που δημιούργησαν αυτήν την ξεχωριστή ιστορία. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι οι αναμετρήσεις μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού ή Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού (ανάλογα ποιον από τους δύο υποστηρίζει ο καθένας) συμπεριλαμβάνονται στο Top 5 με τις λίστες για τα πιο μεγάλα ντέρμπι του πλανήτη που δημιουργούν κατά καιρούς τα ΜΜΕ του εξωτερικού.

Ξεχωρίσαμε μια ντουζίνα από στιγμές, οι οποίες όχι μόνο έχουν συμβάλλει στο να γραφτεί αυτή η ξεχωριστεί ιστορία στα ποδοσφαιρικά κιτάπια, αλλά έχουν αποτελέσει και λόγο για άνοιγμα μεγάλων -έως και αέναων- ποδοσφαιροκουβεντών.

1. Το πρώτο ντέρμπι «αιωνίων», ανεπίσημο και επίσημο

Ο πρώτος αγώνας ανάμεσα σε Παναθηναϊκό και Ολυμπιακό ήταν ένα φιλικό που έγινε στις 28 Ιουνίου του 1925 στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας και είχε λήξει ισόπαλος με σκορ 3-3. Αντίστοιχα, το πρώτο επίσημο «αιώνιο» ντέρμπι διεξήχθη πάλι στο γήπεδο των Αμπελοκήπων, την 1η Ιουνίου 1930, στα πλαίσια της τελικής φάσης του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος 1929-30 και είχε λήξει με το εντυπωσιακό σκορ 8-2 υπέρ των «πράσινων».

2. Η μεγαλύτερη «πράσινη» και «ερυθρόλευκη» νίκη

Το 8-2 εκείνης της ημέρας είναι και η μεγαλύτερη ως τώρα σε έκταση νίκη που καταγράφηκε στην ιστορία των αναμετρήσεων μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού. Οι «ερυθρόλευκοι» οπαδοί, σίγουροι για την ανωτερότητα της ομάδας των Ανδριανοπουλαίων, είχαν φθάσει με πομπή στο γήπεδο της Λεωφόρου, κρατώντας ένα φέρετρο. Αμέσως μετά τη λήξη του αγώνα, το φέρετρο διαλύθηκε και τα κομμάτια του χρησιμοποιήθηκαν στα επεισόδια που ακολούθησαν. Με άλλα λόγια, το παρθενικό επίσημο ματς των δύο αντιπάλων, περιλάμβανε και τα πρώτα έκτροπα σε «αιώνιο» ντέρμπι. Το παιχνίδι εκείνο λέγεται πως παρακολούθησαν (γιατί δεδομένα στοιχεία δεν υπάρχουν) 10.000 θεατές -ρεκόρ προσέλευσης εκείνης της εποχής.

Η απάντηση του Ολυμπιακού ήρθε στις 13 Νοεμβρίου 1932, κάτι παραπάνω από επτά χρόνια μετά από εκείνο το 8-2, για την προημιτελική φάση του Κυπέλλου Ελλάδος της σεζόν 1932-33. Ξανά στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας, οι «ερυθρόλευκοι» επικράτησαν 1-6 και προκρίθηκαν πανηγυρικά στους «4» της διοργάνωσης. Ακολούθησε ένα αντίστοιχο σκορ, αλλά στο Καραϊσκάκη, στις 16 Φεβρουαρίου του 1936, για την 8η αγωνιστική του Πανελληνίου Πρωταθλήματος την αγωνιστική περίοδο 1935-36, με νικήτρια ξανά την ομάδα του Πειραιά.

3. Όταν χρησιμοποίησαν τις φανέλες του «αιώνιου» αντιπάλου

Οι ταξικές διαφορές μεταξύ των υποστηρικτών των δύο ομάδων ήταν πιο εμφανείς στα παλαιότερα χρόνια. Αυτός ήταν και ένας λόγος για να δημιουργηθεί αυτή η μεγάλη κόντρα. Ωστόσο, για μεγάλο διάστημα η αντιπαλότητα αυτή παρέμεινε στα πλαίσια εντός των τεσσάρων γραμμών. Άλλωστε, οι εικόνες αντιπάλων φιλάθλων να βλέπουν μαζί τα παιχνίδια δεν ήταν εικόνα που δημιουργούσε έκπληξη, εν αντιθέσει με το τώρα, που δεν υπάρχει καν μετακίνηση οπαδών.

Δείγμα σεβασμού μεταξύ των δύο συλλόγων αποτέλεσε το γεγονός ότι ο Παναθηναϊκός δέχθηκε να παραχωρήσει τόσο τη φανέλα του όσο και την έδρα του στον Ολυμπιακό, στο φιλικό αγώνα με τη Νίκολσον Βιέννης στις 12 Ιουλίου του 1950, που διεξήχθη στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η αυστριακή ομάδα φορούσε και εκείνη ερυθρόλευκα, με συνέπεια οι «ερυθρόλευκοι» να βάλουν τα πράσινα με το τριφύλλι. Η αμοιβαία παραχώρηση έδρας συνοδεύει μερικές από τις πιο μεγάλες στιγμές της ιστορίας των δύο συλλόγων. Το 1961 οι Πειραιώτες αγωνίστηκαν στο φιλικό με τη Σάντος του Πελέ ξανά στο γήπεδο των Αμπελόκηπων, ενώ το 1971 οι «πράσινοι» έπαιξαν στο Καραϊσκάκη με τη Νασιονάλ Μοντεβιδέο για τον τελικό του Διηπειρωτικού Κυπέλλου. Σε καμία από τις περιπτώσεις δεν καταγράφηκε ασέβεια ή βανδαλισμός.

4. Πώς βγήκαν τα προσωνύμια «βάζελος» και «γαύρος»

Οι υποστηρικτές Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού είναι γνωστοί στις τάξεις των οπαδών ως γαύροι και βάζελοι. Ενδιαφέρον έχει πώς προέκυψε αυτό.

Όσον αφορά τον όρο βάζελος, υπάρχουν δύο εκδοχές σχετικά με την προέλευση του. Σύμφωνα με την πρώτη, επικράτησε το 1965 όταν σε ένα ντέρμπι «αιωνίων» οι οπαδοί των Πειραιωτών άλειψαν τον πάγκο του Παναθηναϊκού με βαζελίνη πριν την έναρξη της αναμέτρησης. Σύμφωνα με τη δεύτερη, ο χαρακτηρισμός αυτός δόθηκε από τους «ερυθρόλευκους» οπαδούς, διότι οι «πράσινοι» -που παραδοσιακά προέρχονται από ανώτερα κοινωνικά στρώματα- συνήθιζαν να χρησιμοποιούν ένα είδος ζελέ στα μαλλιά τους, το οποίο παρομοίαζαν με τη βαζελίνη.

Όσον αφορά το ψευδώνυμο των υποστηρικτών του Ολυμπιακού, ετυμολογικά το γαύρος παραπέμπει στο άλογο που είναι έτοιμο για αγώνα, ή σε ένα πρόσωπο που υπερηφανεύεται και κορδώνεται για μαγκιά και ερωτοτροπίες. Στα αρχαία ελληνικά το επίθετο αυτό σημαίνει ο επαιρόμενος, ο ανδρείος, ο αγέρωχος. Βεβαίως, υπάρχει και η εκδοχή που αναφέρει ότι η ονομασία προέκυψε γύρω στο 1965, ξανά σε «αιώνιο» ντέρμπι, όταν οι οπαδοί του Παναθηναϊκού υποδέχτηκαν τους «ερυθρόλευκους» ποδοσφαιριστές με ψαροκασέλες γεμάτες γαύρους, τις οποίες είχαν πάρει από το λιμάνι του Πειραιά, ως δείγμα επιβολής και ανωτερότητας.

5. Τα λίγα ματς που έγιναν εκτός Αττικής

Μένουμε στα παλιά χρόνια και επιστρέφουμε στη σεζόν του Πανελλήνιου Πρωταθλήματος 1929-30 και τη ρεβάνς του 8-2. Το ματς εκείνο έγινε στο παλιό γήπεδο του Άρη για την αποφυγή νέων επεισοδίων, στο οποίο υπήρξε νέα «πράσινη» νίκη, 1-2. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι βγήκαν εκτός λεκανοπεδίου για να παίξουν μεταξύ τους, αλλά όχι η τελευταία. Οι επόμενες ήταν μόλις δύο και μάλιστα την ίδια περίοδο (1981-82). Αρχικά στην Πάτρα, λόγω τιμωρίας της έδρας του Ολυμπιακού στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος, ενώ ακολούθησε το μπαράζ στον Βόλο, στο ματς που έκρινε τον τίτλο υπέρ των Πειραιωτών. Εκείνο ήταν ένα ματς μπαράζ, το οποίο έγινε για να λυθεί η… διαφορά με την ισοβαθμίας των δύο ομάδων στην κορυφή του βαθμολογικού πίνακα.

Αν και οι δύο «αιώνιοι» έπαιξαν αρκετά παιχνίδια μεταξύ τους και στο Κύπελλο, όπως και τελικούς, κανένα από αυτά δεν έγινε εκτός των νοητών συνόρων της Αττικής.

6. Όταν οι οπαδοί συμμάχησαν εναντίον των ομάδων τους

Στις 17 Ιουνίου του 1964, οι δύο τους αναμετρήθηκαν στο κατάμεστο γήπεδο της Λεωφόρου για τον ημιτελικό του Κυπέλλου, σε μια εποχή που επιτρεπόταν η παρουσία φιλάθλων και των δύο ομάδων. Ο νικητής θα έπαιζε τελικό με την ΑΕΚ, η οποία ήδη περίμενε εκεί, έχοντας επικρατήσει του Πιερικού 1-3. Λίγο πριν από τη λήξη του ματς έγινε… το αδιανόητο. Οι οπαδοί του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού «συμμάχησαν» σε βάρος των ποδοσφαιριστών των ομάδων τους και αποφάσισαν να  εισβάλλουν στο γήπεδο. Ανάμεσα στους οπαδούς και τους παίκτες υπήρχε μόνο το κιγκλίδωμα, το οποίο δεν ήταν ικανό να συγκρατήσει τον εξαγριωμένο κόσμο.

Το μαινόμενο πλήθος, που θεώρησε ότι οι παίκτες ήταν επιτηδευμένα νωθροί για να υπάρξει επαναληπτικός -για παραπάνω έσοδα, όρμησε στο γήπεδο και άρχισε να καταστρέφει ό,τι έβρισκε μπροστά του. Έβαλαν φωτιές, έσπασαν καθίσματα, κατέστρεψαν τον αγωνιστικό χώρο, ενώ κάποιες αναφορές κάνουν λόγο για προσπάθεια να κάψουν ακόμη και τους ποδοσφαιριστές. Επίσης, ξήλωσαν και τα τουρνικέ του γηπέδου για να τα κρατήσουν ως λάφυρα. Η διοργανώτρια Αρχή αποφάσισε να υπάρξει οριστική διακοπή, να μην υπάρξει δεύτερο ματς και έτσι ο τίτλος πήγε στην Ένωση χωρίς τελικό.

7. Οι μεγαλύτερες «πράσινες» και «ερυθρόλευκες» νίκες στην επαγγελματική περίοδο

Από την περίοδο που το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα έγινε επαγγελματικό, τα δεδομένα στο άθλημα άλλαξαν αρκετά. Μεταξύ αυτών και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι ομάδες τις αναμετρήσεις. Τα μεγάλα σκορ μεταξύ των βασικών ανταγωνιστών είναι πιο σπάνιο φαινόμενο, αν και δεν λείπουν. Ωστόσο, από τα 8-2 και 6-1 της προπολεμικής περιόδου, οι μεγαλύτερες νίκες από κάθε πλευρά… περιορίστηκαν στο 4-0. Τρεις φορές όλες κι όλες εμφανίστηκε αυτό το σκορ στα «αιώνια» ντέρμπι, μόλις δύο στη διάρκεια 90λεπτου.

Συγκεκριμένα, η πρώτη φορά ήταν στις 13 Απριλίου του 1983, στο Καραϊσκάκη, όταν ο Ολυμπιακός επικράτησε στην παράταση του Παναθηναϊκού με 4-0, σε παιχνίδι που η κανονική του διάρκεια ήταν 4-0. Ήταν ο επαναληπτικός αγώνας του «πράσινου» 1-0 στη Λεωφόρο για τους «16» του Κυπέλλου Ελλάδας. Η δεύτερη φορά, που ήταν επίσης για το Κύπελλο, αλλά στον τελικό, ήταν στις 28 Μαΐου του 1985, όταν το «τριφύλλι» σήκωσε με τεσσάρα την κούπα, στο ΟΑΚΑ. Η τρίτη και τελευταία χρονικά ήρθε στις 16 Ιανουαρίου του 2008, όταν οι Πειραιώτες πήραν θριαμβευτικά την πρόκριση για τα προημιτελικά του Κυπέλλου, στον μονό αγώνα που έγινε στο φαληρικό γήπεδο.

8. Οι πρώτοι που άλλαξαν «στρατόπεδο»

Η πρώτη «αιώνια» μεταγραφή έγινε πριν καν διεξαχθεί το πρώτο επίσημο «αιώνιο» ντέρμπι. Ήταν το 1927, όταν ο τότε τερματοφύλακας του Παναθηναϊκού, Λεωνίδας Καλογερόπουλος, μετακινήθηκε στον Ολυμπιακό, όπου παρέμεινε για έναν χρόνο. Βέβαια, εκείνη η μεταγραφή πέρασε… στα ψιλά. Για να έρθει η επόμενη, χρειάστηκαν περίπου τριάντα χρόνια, όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο Κώστας Παπάζογλου έβγαλε τα πράσινα και έβαλε τα ερυθρόλευκα. Ίδιο δρομολόγιο ακολούθησε και ο Λάκης Σοφιανός το 1957, που έπαιξε ελάχιστα ματς για τους Πειραιώτες. Ο πρώτος που πήγε από το Λιμάνι στην Αθήνα ήταν ο Γιάννης Φραντζής το 1968, ο οποίος έπαιξε με το τριφύλλι στο στήθος για δυο χρονιές.

Ωστόσο, η μετακίνηση που έκανε το πιο μεγάλο «μπαμ», ήταν αυτή του Γιώργου Δεληκάρη το καλοκαίρι του 1978, ο οποίος είχε έρθει σε προστριβή με τους ανθρώπους του Ολυμπιακού και πήρε μεταγραφή… εκδίκησης για τον «αιώνιο» αντίπαλο, όπου έμεινε μάλιστα για τέσσερις σεζόν.

9. Το ντέρμπι της… φανέλας

Στις 21 Μαρτίου του 2001 ο Ολυμπιακός πήγαινε προς την εύκολη κατάκτηση του πρωταθλήματος και αυτό που έμενε στον Παναθηναϊκό ήταν η… παρηγοριά του Κυπέλλου. Το 1-1 του ΟΑΚΑ (με γηπεδούχους τους «ερυθρόλευκους») έδινε αρκετές πιθανότητες πρόκρισης στο «τριφύλλι» για τα ημιτελικά του θεσμού. Ωστόσο, στη ρεβάνς, με τον Στράτο Αποστολάκη να κάθεται προσωρινά στον «πράσινο» πάγκο, τα πράγματα δεν πήγαν όπως εκείνοι θα ήθελαν στη ρεβάνς της Λεωφόρου.

Με πρωταγωνιστή τον Λουτσιάνο οι Πειραιώτες μπήκαν μπροστά στο σκορ με 2-0, είδαν το ματς να γίνεται 1-2, ενώ ο Γεωργάτος έκανε το 1-3, για να «κλειδώσει» την πρόκριση της ομάδας του. Για τους πανηγυρισμούς ο διεθνής μπακ χαφ κάλεσε τους συμπαίκτες τους να δείξουν όλοι μαζί το όνομά τους, σε απάντηση προς τον Λυμπερόπουλο, που έκανε κάτι ανάλογο στο πρώτο παιχνίδι.

10. Ο ξυλοδαρμός του διαιτητή Ευθυμιάδη

Μια από τις πιο έντονες -και κατά πολλούς μελανές- σελίδες στην ιστορία των ντέρμπι μεταξύ Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού ήταν αυτό στις 24 Μαρτίου του 2002, όταν έγινε η επίθεση στον διαιτητή Μάκη Ευθυμιάδη. Όλα ξεκίνησαν μετά τον καταλογισμό του πέναλτι του Κωνσταντίνου στον Βενετίδη, που το εκτέλεσε εύστοχα ο Τζόρτζεβιτς στο 89ο λεπτό, για να διαμορφώσει από τα έντεκα βήματα το τελικό 1-1. Οι «πράσινοι» παραδέχθηκαν πως η παράβαση δόθηκε σωστά, όπως αποτυπώνουν και τα «τι μαλ… είναι» του Σέρτζιο Μαρκαριάν για τον παίκτη του.

Ωστόσο, μετά το τέλος του ματς ξέσπασαν για τη διαιτησία του Δραμινού ρέφερι σε όλη την προηγούμενη διάρκεια του αγώνα, θεωρώντας πως ευνόησε τους «ερυθρόλευκους». Κατά του διαιτητή επιτέθηκε λεκτικά ο πρόεδρος της «πράσινης» ΠΑΕ, Αγγελος Φιλιππίδης, για να ακολουθήσουν επιθέσεις εναντίον του από ανθρώπους με πράσινες φόρμες και οπαδούς που εισέβαλαν στον αγωνιστικό χώρο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο «άρχοντας του αγώνα» να αποχωρήσει αιμόφυρτος από το γήπεδο.

11. Το παιχνίδι που όλα τα γκολ σημείωσε η ίδια ομάδα, αλλά έληξε… 3-2

Εκείνη η εποχή στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μπορεί να θεωρηθεί ως η πιο έντονη στην ιστορία των «αιώνιων» ντέρμπι. Στις 12 Ιανουαρίου του 2003, στη Λεωφόρο, έγινε ένα συγκλονιστικό παιχνίδι, από τα καλύτερα μεταξύ των δύο αντιπάλων. Αυτό που το χαρακτήρισε ήταν πως παρότι η αναμέτρηση είχε πέντε γκολ και τελικό σκορ 3-2, όλα σημειώθηκαν από τους παίκτες της ίδιας ομάδας. Οι Χένρικσεν και Κυργιάκος παραβίασαν δύο φορές την εστία του τότε «πράσινου» Νικοπολίδη, αλλά οι Ολισαντέμπε και Μπασινάς ισοφάρισαν αντίστοιχες φορές, με τον Κόλκα να διαμορφώνει το τελικό 3-2 υπέρ του «τριφυλλιού».

12. Το επεισοδιακό ματς της Ριζούπολης

Εάν κάποιο ντέρμπι μεταξύ των δύο «αιωνίων» έχει σηκώσει τη μεγαλύτερη συζήτηση από όλα, στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, αυτό είναι χωρίς αμφιβολία το ματς στη Ριζούπολη, στις 11 Μαΐου του 2003. Ήταν το παιχνίδι του δεύτερου γύρου της σεζόν 2002-03, που θα έκρινε ουσιαστικά τον τίτλο του πρωταθλητή. Ο Παναθηναϊκός ήθελε νίκη, ισοπαλία ή ακόμη και ήττα μέχρι ένα γκολ διαφορά, ενώ ο Ολυμπιακός για να ελπίζει χρειαζόταν έναν θρίαμβο.

Το κλίμα από νωρίς ήταν τεταμένο. Μάλιστα, επεισόδια μεταξύ των οπαδών των δύο ομάδων είχαν ξεκινήσει από νωρίς στο κέντρο της Αθήνας. Αργότερα, το πούλμαν του «τριφυλλιού» στο γήπεδο μέσα από τον κόσμο των «ερυθρόλευκων». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δεχθεί επίθεση, με αντικείμενα να εκτοξεύονται στην «πράσινη» αποστολή τόσο από οπαδούς που ήταν πάνω στις εξέδρες όσο και στον περιβάλλοντα χώρο.

Στις εξέδρες του γηπέδου υπήρχαν και 2.500 φίλοι του Παναθηναϊκού και υπήρχε φόβος για επεισόδια. Κάποιοι οπαδοί του Ολυμπιακού είχαν τρυπήσει ένα μέρος της φυσούνας, με αποτέλεσμα να βγουν με καθυστέρηση για ζέσταμα και με τη βοήθεια της Αστυνομίας οι παίκτες του «τριφυλλιού». Τελικά, και παρά τις ενστάσεις από πλευράς φιλοξενούμενων, το ματς ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε κανονικά, με τον ρέφερι Μποροβήλο να παίρνει το σχετικό «ΟΚ» από την ΕΠΑΕ.

Στο αγωνιστικό μέρος, ο Ολυμπιακός είναι ο απόλυτος κυρίαρχος, έδειξε από πολύ νωρίς ότι θα είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού και με το τελικό 3-0 έκανε το πιο σημαντικό βήμα για την κατάκτηση του τίτλου. Επεισόδια είχαν καταγραφεί και άλλες χρονιές τόσο σε Καραϊσκάκη όσο και σε Λεωφόρο, αλλά για πολλούς θεωρείται ότι η Ριζούπολη ήταν το αποκορύφωμα.

Υποστηρικτές του Παναθηναϊκού υποδέχθηκαν αργότερα τους παίκτες με άγριες διαθέσεις στην Παιανία, ενώ δεν… γλίτωσαν και κάποια αυτοκίνητα. Αυτό δημιούργησε ένα τεταμένο κλίμα ανάμεσα στους ποδοσφαιριστές του «τριφυλλιού» και της τότε διοίκησης, καθώς θεώρησαν ότι τους άφησε απροστάτευτους σε μια πολύ ιδιάζουσα κατάσταση. Ακόμη και σήμερα η κουβέντα για όσα έγιναν δεν έχει σταματήσει, όπως θα γίνεται πάντα σε ό,τι αφορά τις κόντρες των δύο «αιωνίων» του ελληνικού αθλητισμού.