Καθηγητής Παν. Οξφόρδης: Ελπίζω στη δεύτερη γενιά εμβολίων και στην επικαιροποίηση τους

Ελπίζω στη δεύτερη γενιά εμβολίων και στην επικαιροποίηση τους. Δεν πιστεύω ότι η Όμικρον θα δώσει τη λύση στην πανδημία. Πιθανώς το κύμα της να περάσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δε θα ακολουθήσουν άλλα κύματα, με άλλα στελέχη. Θεωρώ εξαιρετικά απίθανο να δούμε το τέλος της πανδημίας μέσα στο ’22. Δεν αποκλείω όμως να βρεθούν τεχνολογικές λύσεις που θα λήξουν γρήγορα το πρόβλημα. Μπορεί και να μην βρεθούν και η πανδημία να κρατήσει κάποια χρόνια. Τρία, τέσσερα, πέντε δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα.

Οι επισημάνσεις ανήκουν στον ιολόγο-βιολόγο, καθηγητή Εξέλιξης και Γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Άρη Κατζουράκη, ο οποίος σε συνέντευξη του στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ» αναφέρει ότι η Όμικρον δεν είναι ήπια σε πληθυσμούς με χαμηλή ανοσία, όπως σε θύλακες ανεμβολίαστων στην Αμερική, όπου παρατηρείται μία πολύ βαριά εικόνα, με αυξημένες νοσηλείες και θανάτους. Για αυτό και δεν πρέπει να εφησυχάζουμε και να θεωρούμε ότι αυτός ο ιός είναι αβλαβής. Πρέπει να επικεντρωνόμαστε στην πρόνοια και την προστασία, λέει ο διακεκριμένος ιολόγος, επισημαίνοντας ότι σε 2-3 εβδομάδες θα υπάρχει μία πιο ξεκάθαρη εικόνα για την συμπεριφορά της Όμικρον στον πληθυσμό.

Σε σχέση με το ντόρο που προκλήθηκε τις προηγούμενες μέρες για το αν υπάρχει τελικά deltacron (συνδυασμός Delta και Omicron) απαντά: Είναι λογικό ότι η είδηση θορύβησε τον κόσμο, γιατί υπήρξε φόβος ότι ένας συνδυασμός των δύο μεταλλάξεων θα μπορούσε να συγκεράσει τα χειρότερα χαρακτηριστικά τους. Δεν θα έπρεπε όμως να ανησυχούμε, γιατί τα γενετικά στοιχεία του ιού δείχνουν αρκετά ξεκάθαρα ότι πρόκειται περί ενός τεχνικού λάθους.

Για το κάθε πότε πρέπει να εμβολιαζόμαστε ο κ. Κατζουράκης λέει ότι υπάρχει πιθανότητα οι τρεις δόσεις να επαρκούν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.«Όμως θα πρέπει να κινηθούμε με βάση τα δεδομένα. Δηλαδή άμα δούμε τον ερχόμενο χειμώνα ότι χρειάζεται να προχωρήσουμε σε αναμνηστικές δόσεις, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να το κάνουμε. Επίσης ο εμβολιασμός μία φορά το χρόνο όπως με τη γρίπη, είναι μία πιθανότητα».

Ο κ. Κατζουράκης αναφέρεται ακόμη στη μελέτη που γίνεται στο εργαστήριο του αυτή τη στιγμή σχετικά με το αν κάποιοι ενδογενείς ιοί που έχουμε στα γονιδιώματα μας, προσφέρουν μία φυσική ανοσία απέναντι στη μόλυνση του κορονοϊού. Επίσης μιλάει και για τη μελέτη που διεξάγει από την αρχή της πανδημίας σε συνεργασία με τον καθηγητή Γκίκα Μαγιορκίνη και η οποία αφορά στην έκφραση κάποιων από αυτούς τους ενδογενείς ιούς στο πνευμονικό υγρό ασθενών που πάσχουν από σοβαρή νόσο. «Δεν είμαστε βέβαιοι ακόμα, αν η ενεργοποίηση αυτών των ιών, είναι βασικό κομμάτι της νόσου ή αν είναι απλώς ένας δείκτης της. Αλλά σε κάθε περίπτωση αν υπάρχει συσχετισμός με την έκφραση αυτών των ιών και τη νόσο, ενδεχομένως να μπορούμε να παρέμβουμε φαρμακευτικά και να υπάρξουν κάποιες καινούργιες θεραπευτικές κατευθύνσεις».

Aκολουθεί αναλυτικά το κείμενο της συνέντευξης:

Ποια είναι η γνώση μέχρι ώρας για την Όμικρον. Είναι τελικά ηπιότερη προς τον άνθρωπο; Γιατί αυτό ακούμε, αλλά οι νοσηλείες στα νοσοκομεία είναι αυξανόμενες.

Νομίζω ότι η λέξη ήπια έχει δημιουργήσει μία μικρή σύγχυση. Αυτό το οποίο βλέπουμε είναι ότι σε χώρες που έχουν μεγάλη ανοσία, είτε λόγω εμβολιασμού, ή προηγούμενης νόσησης, έχουμε κάποια σχετικά ηπιότερα κύματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ιός είναι από τη φύση του πιο ήπιος και ότι άμα βρει έναν άνθρωπο που είναι ευάλωτος ή δεν έχει εμβολιαστεί, πως θα έχει και μία ηπιότερη έκβαση. Οπότε δυστυχώς σε χώρες με σχετικά χαμηλά ποσοστά ανοσίας, έχουμε αυξανόμενες νοσηλείες και θανάτους.

Στην Ελλάδα ξέρουμε ότι η πλειονότητα των νοσηλειών με Όμικρον είναι απλές και βραχυχρόνιες, μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε.

Φαίνεται ότι επειδή εν μέρει ο πληθυσμός είναι σε μεγάλο βαθμό πιο προστατευμένος από τα προηγούμενα κύματα, έχουμε λιγότερο ακραία φαινόμενα σε επίπεδο πληθυσμού. Δεν πρέπει όμως να σκεφτόμαστε ότι κάθε άτομο είναι στην ουσία ασφαλές, γιατί θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να δημιουργηθεί μία νοσηρή κατάσταση, οπότε πρέπει να εστιάσουμε στην πρόνοια και την προστασία.

Πότε θεωρείτε ότι θα έχουμε καταληκτικά δεδομένα;

Είναι δύσκολο, γιατί έρχονται συνέχεια καινούργια δεδομένα και μέχρι στιγμής η εικόνα αντί να ξεκαθαρίζει μπερδεύει περισσότερο. Δηλαδή είχαμε στοιχεία από τη Νότια Αφρική, σύμφωνα με τα οποία το κύμα ήταν ήπιο, σε σχέση με αυτό το οποίο περιμέναμε. Ωστόσο στην Αμερική, όπου υπάρχουν θύλακες ανεμβολίαστων, βλέπουμε μια πάρα πολύ βαριά εικόνα. Και πολύ φοβάμαι ότι και στην Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει η κατάσταση ανησυχητική, όπου υπάρχουν θύλακες ανεμβολίαστων. Φαντάζομαι όμως ότι σε 2-3 εβδομάδες από τώρα θα έχουμε μία πιο ξεκάθαρη εικόνα.

Πώς εκτιμάτε ότι θα εξελιχθεί η πανδημία το επόμενο διάστημα; Ενδέχεται να είναι η Όμικρον η λύση, όπως κάποιοι υποστηρίζουν;

Δεν το πιστεύω προσωπικά. Δυστυχώς, βλέπουμε να δημιουργούνται καινούργια στελέχη του ιού σε σχετικά τακτά διαστήματα και με μία ευκολία. Πιθανώς το κύμα της Όμικρον να περάσει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δε θα υπάρξουν και άλλα κύματα με άλλα στελέχη, μετά από αυτό. Θα ήθελα να πιστεύω ότι με την Όμικρον θα κάνουμε ένα διάλειμμα ίσως και λόγω καλοκαιριού και μη εμφάνισης άλλου στελέχους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε μια καινούργια εκδοχή του ιού τον επόμενο χειμώνα και καινούργια πανδημικά κύματα. Ελπίζω στη δεύτερη γενιά των εμβολίων και στην επικαιροποίηση τους, ώστε να μην έχουμε προβλήματα στο μέλλον.

Άρα δεν θα τελειώσουμε ποτέ; Ή θα πάει πολλά χρόνια αυτή η ιστορία;

Είναι δύσκολο να πούμε με σιγουριά το οτιδήποτε. Θα πρέπει να παίρνουμε τα μέτρα προστασίας και να έχουμε τα εργαλεία, ώστε να μπορούμε να αναχαιτίσουμε ένα καινούργιο επιδημικό κύμα, γιατί υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να μην τελειώσει. Σχετικές δηλώσεις έγιναν μέσα στη βδομάδα και από τον ΠΟΥ, ότι δεν πρέπει να θεωρούμε πως είναι ένας ενδημικός ιός και έχει έρθει το τέλος του. Θεωρώ εξαιρετικά απίθανο να δούμε το τέλος της πανδημίας μέσα στο ‘22. «Το δεν θα τελειώσει ποτέ» είναι μεγάλη κουβέντα, γιατί έχουμε την τεχνολογία. Προχωράμε σε λύσεις. Έχουμε καινούργια φάρμακα. Θα ήθελα να πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα μπορέσουμε να την τελειώσουμε εμείς. Δεν θα τελειώσει μόνη της.

Πώς θεωρείτε ότι θα εξελιχθεί η παρασκευή των εμβολίων; Θα κυνηγάνε oι φαρμακευτικές από πίσω κάθε νέα μετάλλαξη; Θα κάνουμε εμβόλια μία φορά το χρόνο όπως με τη γρίπη;

Δεν έχουμε δεδομένα για να μιλήσουμε με σιγουριά για αυτό. Η πιθανότητα να χρειάζονται κάποιες αναμνηστικές δόσεις στο μέλλον, ιδιαίτερα με την εμφάνιση νέων στελεχών υπάρχει. Μπορεί οι τρεις δόσεις να επαρκούν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν φαντάζομαι να μιλάμε για αναμνηστικές κάθε τρεις και λίγο, σίγουρα όχι σε επίπεδο όλου του πληθυσμού. Όμως θα πρέπει να κινηθούμε με βάση τα δεδομένα και το πού μας πηγαίνει η πραγματικότητα. Δηλαδή άμα δούμε τον ερχόμενο χειμώνα ότι χρειάζεται να προχωρήσουμε σε αναμνηστικές δόσεις, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να τις κάνουμε. Επίσης ο εμβολιασμός μία φορά το χρόνο όπως με τη γρίπη, είναι μία πιθανότητα, την οποία αρκετοί πιστεύουν και προγραμματίζουν με βάση αυτό το σκεπτικό .

Τις προηγούμενες μέρες στο δημόσιο διάλογο υπήρξε έντονη συζήτηση για το αν υπάρχει η deltacron (ανάμιξη Δέλτα και Όμικρον) ή πρόκειται για τεχνικό λάθος εργαστηρίου στο διάβασμα του γονιδιώματος.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται περί τεχνικού λάθους. Και η Δέλτα και η Όμικρον είναι από μόνες τους πολύ ανησυχητικές μεταλλάξεις. Είναι λογικό ότι η είδηση αυτή θορύβησε τον κόσμο, γιατί υπήρξε φόβος ότι ένας συνδυασμός των δύο θα μπορούσε να συγκεράσει τα χειρότερα χαρακτηριστικά τους. Δεν θα έπρεπε όμως να ανησυχούμε γιατί τα γενετικά στοιχεία του ιού δείχνουν αρκετά ξεκάθαρα κατά τη γνώμη μου ότι πρόκειται περί ενός τεχνικού λάθους.

Το 2017 με τους καθηγητές και μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων κ. Μαγιορκίνη και κ. Λάγιου δημοσιεύσατε μελέτη στο περιοδικό «Trends in Microbiology», σύμφωνα με την οποία, όπως έχετε πει μερικοί από τους αρχαίους ιούς που υπάρχουν στο DNA μας (ενδογενείς) μπορεί είτε να μας προστατεύουν από ασθένειες, είτε να αυξάνουν τους κινδύνους για κάποιες. Συνδέεται όλο αυτό με τον κορονοϊό και μπορεί ενδεχομένως να δώσει λύσεις; Υπάρχει κάτι που μελετάτε αυτή τη στιγμή προς αυτή την κατεύθυνση;

Ναι. Στο δικό μου εργαστήριο κοιτάμε να διευκρινίσουμε ποιος είναι ο ρόλος των ενδογενών ιών στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μερικές φορές βλέπουμε ότι κάποιοι από αυτούς τους ιούς που έχουμε στα γονιδιώματα μας, έχουν ένα προστατευτικό ρόλο απέναντι στους ιούς και η ενεργοποίησή τους δρα προστατευτικά. Οπότε εγώ ψάχνω να δω αν κάποιοι από αυτούς τους ιούς μας προσφέρουν μία φυσική ανοσία απέναντι στη μόλυνση. Ωστόσο σε συνεργασία με τον κ. Μαγιορκίνη από την αρχή της πανδημίας, διέξάγουμε μελέτη, όπου έχουμε δείξει ότι υπάρχει έκφραση κάποιων από αυτούς τους ενδογενείς ιούς στο πνευμονικό υγρό ασθενών που πάσχουν από σοβαρή νόσο. Οπότε υπάρχει ένας συσχετισμός της δραστηριότητας αυτών των ενδογενών ιών με τη νόσο. Δεν είμαστε βέβαιοι ακόμα, αν η ενεργοποίηση αυτών των ιών, είναι βασικό κομμάτι της νόσου, ή αν απλώς είναι ένας δείκτης της. Αλλά σε κάθε περίπτωση αν υπάρχει συσχετισμός με την έκφραση αυτών των ιών και τη νόσο, ενδεχομένως να μπορούμε να παρέμβουμε φαρμακευτικά και να υπάρξουν κάποιες καινούργιες θεραπευτικές κατευθύνσεις.

Η μάσκα και κάποια μέτρα προστασίας ενδέχεται να μας μείνουν;

Αν αυτή η πανδημία κρατήσει κάποια χρόνια, που εκτιμώ ότι θα κρατήσει, θεωρώ ότι κάποια πράγματα θα μείνουν. Όχι συνέχεια. Αλλά φαντάζομαι ότι θα έχουμε κύματα που θα έρχονται και θα φεύγουν. Και όταν έχουμε έξαρση θα πρέπει να είμαστε σε θέση να αυξάνουμε την αντίδραση μας στη δημόσια υγεία, όσον αφορά τη μάσκα, τις αποστάσεις και όλα αυτά. Ταυτόχρονα ελπίζω ότι θα έχουμε και περιόδους που δεν θα υπάρχει έξαρση και θα μπορούμε αυτά τα πράγματα να τα ξεχνάμε και να χαλαρώνουμε.

Πόσα χρόνια δηλαδή μπορεί να κρατήσει;

Δεν θέλω να μιλήσω με βεβαιότητα, γιατί δεν ξέρω και θέλω να πιστεύω ότι η τεχνολογία θα μας δώσει λύσεις. Ας σκεφτούμε ότι το πρώτο εμβόλιο για τον κορονοϊό, το οποίο ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό σε σχέση με τις προσδοκίες, εμφανίστηκε στο τέλος του πρώτου χρόνου. Δεν αποκλείω να βρεθούν τεχνολογικές λύσεις που θα λήξουν το πρόβλημα τον επόμενο χρόνο. Μπορεί και να μην βρεθούν και η πανδημία να κρατήσει κάποια χρόνια. Τρία, τέσσερα, πέντε δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα.