Κορωνοϊός: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ογκολογικοί ασθενείς για την νόσο COVID-19 και τον καρκίνο

Πολύ συχνά οι ογκολογικοί ασθενείς ανησυχούν για το εαν θα πρέπει να διακόψουν προσωρινά τη θεραπεία τους, εντός της πανδημίας COVID-19 που έχει προκαλέσει ο κορωνοϊός, ή και γιατί ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδυνου. Η Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) δίνει απαντήσεις στα πιο φλέγοντα ερωτήματα.

1.      Μπορείτε να περιγράψετε εν συντομία τι σημαίνει να είσαι «ανοσοκατεσταλμένος»;

Ο όρος «ανοσοκατεσταλμένος» αναφέρεται σε άτομα με ανοσοποιητικό σύστημα πιο εξασθενημένο ή λιγότερο ισχυρό από αυτό του μέσου υγιούς ενήλικα. Ο πρωταρχικός ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι να πραγματοποιεί την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων των ιογενών λοιμώξεων όπως COVID-19. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να προκαλέσουν ανοσοκαταστολή, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης ή οι καρδιακές παθήσεις, η μεγαλύτερη ηλικία ή οι επιλογές τρόπου ζωής, όπως το κάπνισμα. Οι ασθενείς με νεοπλασματικές παθήσεις ενδέχεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανοσοκαταστολής, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου που έχουν, τον τύπο θεραπείας που λαμβάνουν, τα συνοδά νοσήματα και την ηλικία τους. Ο κίνδυνος εμφάνισης ανοσοανεπάρκειας είναι συνήθως υψηλότερος κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη δοκιμασία ελέγχου για να προσδιοριστεί εάν ένα άτομο έχει ανοσοκαταστολή, αν και ευρήματα όπως ο χαμηλός αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων ή τα χαμηλά επίπεδα αντισωμάτων (ανοσοσφαιρινών) στο αίμα ενδέχεται να υποδεικνύουν μια κατάσταση ανοσοκαταστολής.

2.      Εάν έχω ιστορικό νεοπλασματικής πάθησης αυξάνεται ο κίνδυνος για επιπλοκές από COVID-19 (SARS-CoV-2);

Φαίνεται ότι οι ασθενείς με ενεργό νεοπλασματική νόσο, καθώς και αυτοί που έχουν ιστορικό νεοπλασίας, μπορεί να βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο για επιπλοκές από COVID-19. Υπάρχουν επίσης στοιχεία από μία μελέτη (Liang et al, Lancet Oncol,, 14Feb2020, http: //dx.doiorg/10.1016/S1470- 2045 (20) 30096-6) που αναφέρει ότι ασθενείς με ιστορικό καρκίνου είχαν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για φροντίδα σε μονάδα εντατικής θεραπείας, μηχανικού αερισμού (σε αναπνευστήρα) ή θανάτου, σε σύγκριση με άλλους ασθενείς που δεν είχαν καρκίνο. Ωστόσο, αυτή είναι μια μόνο μελέτη, και ο μικρός αριθμός καρκινοπαθών σε αυτή τη μελέτη (18 ασθενείς) δεν καθιστά τα αποτελέσματα απαραίτητα γενικεύσιμα σε όλους τους ασθενείς με καρκίνο.

3.      Εάν έχω λάβει χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία κατά το παρελθόν αυξάνεται ο κίνδυνος νόσησης από COVID-19 ή/και πιο σοβαρών συμπτωμάτων;

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι οποιεσδήποτε θεραπείες για τον καρκίνο αυξάνουν τον κίνδυνο για νόσηση από COVID-19 περισσότερο ή λιγότερο από οποιονδήποτε άλλον που είναι εκτεθειμένος στον ιό. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι ασθενείς με καρκίνο μπορεί να βιώνουν σοβαρότερη μόλυνση από COVID-19 εάν νοσήσουν, πιθανώς επειδή ο καρκίνος και η θεραπευτική αντιμετώπισή του μπορούν να συμβάλουν στην αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία για καρκίνο αλληλεπιδρούν επίσης με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης συχνότερα από τον γενικό πληθυσμό, οπότε μεγαλύτερη έκθεση σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να συμβάλει σε υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, αλλά αυτό δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα. Λάβετε, ωστόσο, υπόψη ότι η παράλειψη θεραπείας για νεοπλασματική πάθηση εξαιτίας ανησυχιών σχετικά με τον κίνδυνο μόλυνσης με το COVID-19 είναι μια σοβαρή απόφαση και κάτι που πρέπει να συζητηθεί με τον ογκολόγο σας σε εξατομικευμένη βάση.

4.      Πρέπει οι επιζώντες από νεοπλασματικές παθήσεις να ακολουθήσουν τις συστάσεις γενικής δημόσιας υγείας που εκδίδει το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων και οι αντίστοιχες αρχές κάθε χώρας;

Οι γενικές συστάσεις για τη δημόσια υγεία που εκδίδονται από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α. (CDC) έχουν νόημα ανά πάσα στιγμή, αλλά περισσότερο σε περιόδους όπως η πανδημία COVID-19. Η διατήρηση της κοινωνικής αποστασιοποίησης, το συχνό και σωστό πλύσιμο των χεριών, η χρήση μάσκας, η διατήρηση καθαρών και απολυμασμένων επιφανειών και η αποφυγή επαφής των χεριών  με το πρόσωπο είναι όλες καλές στρατηγικές για όλους, και ειδικά για τους ασθενείς αυτούς που μπορεί να βρίσκονται σε σχετική ανοσοκαταστολή.

5.      Τι συμβουλές έχετε για ασθενείς που βρίσκονται σε θεραπείες καρκίνου από το στόμα, όπως αναστολείς τυροσινικών κινασών (TKIs) και ανοσοτροποποιητικούς παράγοντες (IMiDs);

Ανεξάρτητα από το είδος της θεραπείας, η καλύτερη συμβουλή είναι να μιλήσετε με τον θεράποντα ιατρό σας σχετικά με το εάν είναι απαραίτητες ή όχι οι τροποποιήσεις στο θεραπευτικό σας σχήμα. Ελλείψει συμπτωμάτων ή σημείων λοίμωξης από COVID-19, η συνέχιση της θεραπείας του καρκίνου είναι πιθανότατα η καλύτερη τακτική.

6.      Όσοι λαμβάνουν ορμονικές θεραπείες, όπως για καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών, βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από COVID-19 ή/και να έχουν πιο σοβαρά συμπτώματα;

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι οι ορμονικές θεραπείες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για νόσηση από COVID-19 ή/και να αυξήσουν την πιθανότητα σοβαρής νόσησης. Οι περισσότερες ορμονικές θεραπείες δεν καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

7.      Εάν ένας ασθενής με ιστορικό καρκίνου ή σε θεραπεία για καρκίνο αισθάνεται κάποια συμπτώματα, όπως πυρετός ή βήχας, θα πρέπει πρώτα να έρθει σε επαφή με τον ογκολόγο/αιματολόγο τους ή τον οικογενειακό ιατρό τους;

Σε περίπτωση ενεργού αντινεοπλασματικής θεραπείας, οι ασθενείς θα πρέπει να επικοινωνήσουν τηλεφωνικά με τον ογκολόγο/αιματολόγο τους για τις απαραίτητες οδηγίες. Εάν δεν είστε σε ενεργή αντινεοπλασματική θεραπεία, τότε μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον οικογενειακό ιατρό μέσω τηλεφώνου και να λάβετε σχετικές οδηγίες.

8.      Αν κάποιος πρόκειται να ξεκινήσει αντινεοπλασματική θεραπεία, θα πρέπει να εξετάσει την αναβολή της θεραπείας λόγω του COVID-19;

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αναβολή της αντινεοπλασματικής θεραπείας, προκειμένου να αποφευχθεί πιθανή μόλυνση από COVID-19. Οι ασθενείς θα πρέπει να μιλήσουν με τον θεράποντα ιατρό σχετικά με τους κινδύνους αναβολής της θεραπείας συγκριτικά με το πιθανό όφελος από τη μείωση του κινδύνου μόλυνσής τους. Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη περιλαμβάνουν τους στόχους της αντινεοπλασματικής θεραπείας, την πιθανότητα να ελεγχθεί η νεοπλασία με τη σχεδιαζόμενη θεραπεία, τη συχνότητα και τις παρενέργειες της θεραπείας καθώς και την υποστηρικτική φροντίδα που είναι διαθέσιμη για τη μείωση των παρενεργειών της.

9.      Έχω έναν κεντρικό φλεβικό καθετήρα (port). Τι πρέπει να κάνω για να διασφαλίσω τη λειτουργία του;

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το ξέπλυμα μπορεί να πραγματοποιείται σε διαστήματα έως και κάθε 12 εβδομάδες, χωρίς αύξηση των ανεπιθύμητων ενεργειών ή επιπλοκές. Συζητήστε με τον θεράποντα ιατρό σχετικά με το χρονοδιάγραμμα ξεπλύματος που είναι κατάλληλο για εσάς και ρωτήστε εάν μπορεί να είστε σε θέση να ξεπλύνετε τη θύρα μόνοι σας, εάν καταστεί απαραίτητο.

10.  Έχω ιστορικό νεοπλασματικής πάθησης, δε λαμβάνω κάποια θεραπεία αλλά πραγματοποιώ τακτικά απεικονιστικούς επανελέγχους και εξετάσεις για την ανίχνευση πιθανής υποτροπής. Πρέπει να συνεχίσω και με ποια συχνότητα;

Γενικά, όπως συνιστάται από το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων, οι επισκέψεις σε κλινικές που μπορούν να αναβληθούν χωρίς άμεσο κίνδυνο για τον ασθενή πρέπει να αναβληθούν. Αυτό περιλαμβάνει επισκέψεις ρουτίνας για την ανίχνευση πιθανής υποτροπής της νεοπλασματικής πάθησης. Σε πολλές περιπτώσεις, η συνιστώμενη συχνότητα αυτών των επανελέγχων έχει ήδη ένα εύρος (π.χ. 3 έως 6 μήνες), οπότε η παράταση του χρονικού διαστήματος μεταξύ των επανελέγχων ενδέχεται να παραμένει εντός των συστάσεων. Αν όμως αναπτύξετε ένα νέο σύμπτωμα που μπορεί να υποδηλώνει επανεμφάνιση της νεοπλασματικής νόσου, θα πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με τον θεράποντα ιατρό σας.

11.  Υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω για να βελτιώσω τη γενική μου υγεία και το ανοσοποιητικό μου σύστημα;

Πρέπει να ακολουθείτε τις συστάσεις του θεράποντος ιατρού και τις γενικές συστάσεις για έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Μην καπνίζετε, ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, να έχετε τακτική σωματική δραστηριότητα και ακολουθείτε τις οδηγίες της δημόσιας υγείας για την κοινωνική αποστασιοποίηση και το πλύσιμο των χεριών.

Θάνος Δημόπουλος

Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας

Πρύτανης ΕΚΠΑ