Μεγάλη Παρασκευή: Η ζωή εν τάφω – Τα Πάθη του Χριστού και η Σταύρωση
Τη Μεγάλη Παρασκευή έχουμε την κορύφωση του θείου δράματος της Μεγάλης Εβδομάδας με τα Πάθη, τη Σταύρωση και τον θάνατο του Κυρίου.
Την ίδια μέρα, επίσης, ετοιμάζεται ο επιτάφιος, ενώ το μεσημέρι ο Χριστός αποκαθηλώνεται και τοποθετείται στον Επιτάφιο.
Είναι μια ημέρα αφιερωμένη στους νεκρούς και κύρια λατρευτικά γεγονότα είναι η αποκαθήλωση της πρωινής ακολουθίας και η περιφορά του επιταφίου κατά τον όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου, που συνήθως τελείται το βράδυ.
Τα Πάθη του Χριστού και η Σταύρωση
Ο Επιτάφιος, το ανθοστολισμένο κουβούκλιο μέσα στο οποίο τοποθετείται και δια του οποίου λιτανεύεται η χρυσοκέντητη παράσταση του επιταφίου θρήνου του Ιησού Χριστού, στις εκκλησιαστικές ακολουθίες της Μεγάλης Παρασκευής, είναι ιδιαιτέρως αγαπητό στο λαό, ως ο εικονικός τάφος του Κυρίου.
Ο Νυμφίος της Εκκλησίας πορεύεται προς το εκούσιο πάθος, προς τον υπέρτατο σκοπό της θείας αγάπης του. «Σήμερον», όπως και τότε, «κρεμάται» θυσιαστικά «η ζωή ημών απέναντι των οφθαλμών ημών».
PHNjcmlwdCBzcmM9Imh0dHBzOi8vcGxheWVyLmdsb21leC5jb20vaW50ZWdyYXRpb24vMS9nbG9tZXgtcGxheWVyLmpzIj48L3NjcmlwdD4NCjxnbG9tZXgtcGxheWVyDQogIGRhdGEtaW50ZWdyYXRpb24taWQ9IjQwNTk5djE3bDI4eTBxb3oiDQogIGRhdGEtcGxheWxpc3QtaWQ9InYtYzIzbjRmZ2ozYzYxIj4NCjwvZ2xvbWV4LXBsYXllcj4NCjxzY3JpcHQgdHlwZT0iYXBwbGljYXRpb24vbGQranNvbiI+DQp7IkBjb250ZXh0IjoiaHR0cDovL3NjaGVtYS5vcmciLCJAdHlwZSI6IlZpZGVvT2JqZWN0IiwibmFtZSI6IkggzpHOus6/zrvOv8+FzrjOr86xIM+EzrfPgiDOkc+Azr/Ous6xzrjOrs67z4nPg863z4Igz4PPhM63zr0gzpXOu867zqzOtM6xIM66zrHOuSDPg8+Ezr/OvSDOus+Mz4POvM6/IiwiZGVzY3JpcHRpb24iOiLOms61zrrOu861zrnPg868zq3Ovc+Jzr0gz4TPic69IM64z4XPgc+Ozr0sIM+DzrUgzqzOtM61zrnOtc+CIM61zrrOus67zrfPg86vzrXPgiDPgM+BzrHOs868zrHPhM6/z4DOv865zq7OuM63zrrOtSDOtyDOkc66zr/Ou86/z4XOuM6vzrEgz4TOt8+CIM6Rz4DOv866zrHOuM6uzrvPic+DzrfPgiwgz4zPh865IM68z4zOvc6/IM+Dz4TOt869IM6VzrvOu86szrTOsSwgzrHOu867zqwgzrrOsc65IM+Mz4DOv8+FIM6xzrvOu86/z40gz4fPhM+Fz4DOrCDOtyDOus6xz4HOtM65zqwgz4TOt8+CIM6fz4HOuM6/zrTOv86+zq/Osc+CLCDOsc+Az4wgz4TOt869IM6az4nOvc+Dz4TOsc69z4TOuc69zr/Pjc+Azr/Ou863LCDPic+CIM+EzrcgzpzPjM+Dz4fOsSDOus65IM6xz4DPjCDPhM6/z4XPgiDOkc6zzq/Ov8+Fz4IgzqTPjM+Azr/Phc+CLCDPic+CIM+EzrnPgiDOl869z4nOvM6tzr3Otc+CIM6gzr/Ou865z4TOtc6vzrXPgi4iLCJ0aHVtYm5haWxVcmwiOiJodHRwczovL2ltdGh1bWJzLmdsb21leC5jb20vZEMxaWNUUjVaMjQzWlhScFpHd3ZNakF5TUM4d05DOHhOeTh4T0M4eE5GOHdNMTgxWlRrNVpqRmxZbVF3TURNeExtcHdadz09L3Byb2ZpbGU6cGxheWVyLTk2MHg1NDAiLCJkdXJhdGlvbiI6IlBUMU00N1MiLCJ1cGxvYWREYXRlIjoiMjAyMC0wNC0xN1QxNzowMToyMC4wMDBaIiwiZW1iZWRVcmwiOiJodHRwczovL3BsYXllci5nbG9tZXguY29tL2ludGVncmF0aW9uLzEvaWZyYW1lLXBsYXllci5odG1sP2ludGVncmF0aW9uSWQ9NDA1OTl2MTdsMjh5MHFveiZwbGF5bGlzdElkPXYtYzIzbjRmZ2ozYzYxIiwicHJvdmlkZXIiOnsiQHR5cGUiOiJPcmdhbml6YXRpb24iLCJuYW1lIjoiZ2xvbWV4IEdtYkgiLCJsb2dvIjp7IkB0eXBlIjoiSW1hZ2VPYmplY3QiLCJ1cmwiOiJodHRwczovL3BsYXllci5nbG9tZXguY29tL2xvZ29fdkAyeC5wbmciLCJ3aWR0aCI6MTM2LCJoZWlnaHQiOjE0Nn19fQ0KPC9zY3JpcHQ+
Οι πιστοί τον ακολουθούμε στον κήπο της αγωνίας, στην άνανδρη σύλληψη, στο άδικο κριτήριο, στους εξευτελισμούς των στρατιωτών, στις επιθετικές κραυγές του όχλου, στην πορεία του Γολγοθά, στη σταύρωση, τον θάνατο, τον λογχισμό, την αποκαθήλωση, την ταφή, τη σφράγιση του τάφου. Γεγονότα που υπομνηματίζονται λειτουργικά από τις ακολουθίες των Μεγάλων Ωρών μαζί με τον Εσπερινό της Αποκαθηλώσεως, καθώς και τον Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου, που τελούνται σήμερα αντίστοιχα στις ενορίες του κόσμου το πρωί και το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής.
Έθιμα ανά την Ελλάδα
Στη Σκιάθο και σε όσες περιοχές ακολουθούν το Αγιορείτικο τυπικό η περιφορά του Επιταφίου γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου.
Στη Ναύπακτο, η περιφορά συνδυάζεται με ρίψη πυροτεχνημάτων στο λιμάνι, σε ανάμνηση της ηρωικής προσπάθειας του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη.
Στην Κέρκυρα, η περιφορά ξεκινά το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο, μέχρι της 9.30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος και τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης.
Στη Θράκη, ένα από τα έθιμα είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Τη Μεγάλη Παρασκευή, μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα βάλουν φωτιά στα κλαδιά αυτά και θα «κάψουν» το ομοίωμα.
Στη Νέα Πέραμο Καβάλας, κατά την περιφορά του επιταφίου, οι κάτοικοι σε κάθε γειτονιά της πόλης αναβιώνουν ένα πολύ παλιό έθιμο: καίουν από ένα ομοίωμα του Ιούδα, τη στιγμή που η πομπή του επιταφίου περνάει από τους δρόμους.
Στη συνοικία Καμίνι της Ύδρας, ο Επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του.
Στη Ζάκυνθο, το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη και μετά, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου εκτός από τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται και η εικόνα της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας του Πάθους.
Στην Αμοργό, τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα.
Στην Ίο, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις «μπάλες», ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες.
Στο χωριό Πλάκες της Μήλου το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού.
Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου κάνει δεκαπέντε στάσεις. Σε καθεμία από αυτές φωτίζεται κι ένα σημείο του βουνού, όπου αναπαριστώνται σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.
Στο χωριό Πύργος της Σαντορίνης, μετά την Αποκαθήλωση βγαίνει το «Τάνταλο» στους δρόμους του χωριού για να αναγγείλει το γεγονός και οι καμπάνες ηχούν πένθιμα.
Στην Τήνο, οι περιφορές των Επιταφίων στη Χώρα συγκλίνουν στη μαρμάρινη εξέδρα της παραλίας, ενώ ο Επιτάφιος της Ενορίας του Αγίου Νεκταρίου καταλήγει μέσα στη θάλασσα, στην περιοχή Καλάμια στα Κιόνια.
Στη Μονή του Προφήτου Ηλία, στο Άγιο Πνεύμα Σερρών, που βρίσκεται σ’ ένα λόφο πάνω από το ομώνυμο χωριό, αναβιώνει το έθιμο της Αποκαθήλωσης του Κυρίου.
Στο Αγρίνιο, αμέσως μετά την περιφορά των επιταφίων, αναβιώνει το έθιμο των χαλκουνιών, αυτοσχέδιων κατασκευών που αποτελούνται από έναν μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με ένα μείγμα μπαρουτιού και ένα φυτίλι στο άκρο.