Μέτρηση ρύπων σε πραγματικό χρόνο στην παλάμη μας
Αμεση αποτύπωση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο κινητό τηλέφωνο του κάθε χρήστη (σαν ένα «112 νέφους»), πρόγνωση της ρύπανσης σε επίπεδο οικοδομικού τετράγωνου και δυνατότητα επικοινωνίας του πολίτη με την υπηρεσία παρακολούθησης πλημμυρικών φαινομένων είναι ορισμένες από τις νέες εφαρμογές που προετοιμάζονται στο πλαίσιο του μεγάλου ευρωπαϊκού προγράμματος SMURBS (SMart URBan Solutions for air quality, disasters and city growth), που συντονίζει η Ομάδα Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 19 ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια από 12 ευρωπαϊκές χώρες (από την Ελλάδα, εκτός του Αστεροσκοπείου, συμμετέχουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ο «Δημόκριτος» και η Ακαδημία Αθηνών) και φιλοδοξεί να δώσει «έξυπνες λύσεις» στις αυξανόμενες περιβαλλοντικές πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις.
Αμεσότητα, συνδυασμός νεότατων τεχνολογιών, αλληλεπίδραση με τους πολίτες, ακρίβεια, είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των 32 εφαρμογών που έχουν αναπτυχθεί κατά τη διετία του προγράμματος. Από αυτές, 16 «λύσεις» εστιάζουν στην ποιότητα της ατμόσφαιρας, οκτώ στην αστική ανάπτυξη και οκτώ στις καταστροφές. Πάνω από τις μισές λύσεις είτε χρησιμοποιούνται είτε έχουν προχωρήσει πολύ, ενώ οι υπόλοιπες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι τη λήξη του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2021.
Μία από τις εφαρμογές που ολοκληρώνεται στην Αθήνα τους επόμενους μήνες θα δώσει τη δυνατότητα στους πολίτες να μπορούν να δουν σε πραγματικό χρόνο στο κινητό τους τηλέφωνο κυριολεκτικά τι αναπνέουν. «Μέσω ενός δικτύου σχετικά φθηνών αισθητήρων διασκορπισμένων στην πόλη, ενός σταθμού υποδομής εξοπλισμένου με προηγμένα μηχανήματα (σταθμός ΕΕΑ στο Θησείο) και της εφαρμογής κινητού DiscovAIR, θα μπορεί ο καθένας να έχει εικόνα από ένα ευρύ φάσμα ατμοσφαιρικών ρύπων και παραμέτρων (αέρια, σωματίδια, μαύρος άνθρακας, φυσικοχημικά χαρακτηριστικά κ.λπ.), του αέρα στην περιοχή που βρίσκεται», λέει στην «Κ» η δρ Ελένη Αθανασοπούλου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο ΙΕΠΒΑ του ΕΕΑ. Η εφαρμογή, με βάση και γεω-ετικέτες (geo-tags), θα μπορεί να δίνει προγνώσεις της ποιότητας της ατμόσφαιρας για τις προσεχείς ημέρες, με την υποστήριξη της υπηρεσίας Copernicus Atmospheric Modeling Service (CAMS). Ακόμα περισσότερο, ο κάτοικος ή ο τουρίστας θα μπορεί να τροφοδοτήσει την εφαρμογή με τη δική του αίσθηση για την ποιότητα της ατμόσφαιρας, με απλό τρόπο, μέσω της οθόνης αφής.
Το επόμενο διάστημα, οι προβλέψεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης αναμένεται να συγκεκριμενοποιηθούν πολύ. «Ερευνητές από το HZG στο Αμβούργο, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, έχουν προχωρήσει σε προσομοιώσεις της ρύπανσης με χωρική ανάλυση 100Χ100 μέτρων, δηλαδή σχεδόν σε επίπεδο δρόμου. Αυτό δίνει τη δυνατότητα και για συγκεκριμένη προειδοποίηση των πολιτών αλλά και για στοχευμένα μέτρα αντιμετώπισης», σημειώνει η δρ Αθανασοπούλου. Στο Αμβούργο πραγματοποιήθηκε πιλοτική εφαρμογή· στην Αθήνα έγινε ήδη μια πρώτη αναπαραγωγή, η οποία ανακοινώθηκε τον Δεκέμβριο στο επιστημονικό συνέδριο AGU100, στον Σαν Φρανσίσκο.
Μία σειρά από προτάσεις του SMURBS είναι διαθεματικές, ενώ αρκετές επικεντρώνουν στη δημόσια υγεία. Μία από αυτές, την οποία «τρέχει» κυρίως ινστιτούτο στο Μπρνο της Τσεχίας, αξιοποιεί το εργαλείο «AirQ+» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το οποίο υπολογίζει τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες επιπτώσεις συγκεκριμένων ρύπων στην ανθρώπινη υγεία, λαμβάνοντας υπόψη πληθυσμιακά δεδομένα, επίπεδα συγκεντρώσεων ρύπων και στατιστικές εκτιμήσεις ρίσκου ασθενειών σε μια πόλη. Εκτός του Μπρνο, συμμετέχουν με στοιχεία η Λιουμπλιάνα, η Αθήνα και το Ελσίνκι. «Το έργο που αναπτύσσεται στο SMURBS αναδεικνύει πόσο σημαντική είναι η δικτύωση πολλών ιδρυμάτων, η επιλογή καλών πρακτικών και η γενικότερη αξιοποίησή τους. Εχουμε ήδη δώσει πολλά σημαντικά εργαλεία και θα υπάρξει και συνέχεια», ανέφερε στην «Κ» ο δρ Ευάγγελος Γερασόπουλος, διευθυντής ερευνών ΙΕΠΒΑ, συντονιστής και επιστημονικός υπεύθυνος SMURBS.
Πλημμύρα online
Η αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, όπως οι πλημμύρες, αποτελεί στόχο μιας «ανθεκτικής πόλης». Στο πλαίσιο του SMURBS πραγματοποιήθηκε αναβάθμιση της υπάρχουσας υπηρεσίας Floodhub του κέντρου αριστείας BEYOND του Αστεροσκοπείου. Το νέο Floodhub+ είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα που καταγράφει τις πλημμύρες, εκκινεί σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και βοηθά στην εκτίμηση του πλημμυρικού κινδύνου. «Η καινοτομία του προγράμματος βρίσκεται στη δυνατότητα ενσωμάτωσης πληροφοριών από τους πολίτες (crowd sourcing) σε πραγματικό χρόνο. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να ανεβάσει μια φωτογραφία του πλημμυρικού φαινομένου, έτσι ώστε οι ερευνητές να βγάλουν πολύτιμα συμπεράσματα», λέει στην «Κ» η δρ Αθανασοπούλου. Σήμερα, το Floodhub+ ελέγχει Μάνδρα και Κηφισό, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλες πόλεις υψηλού πλημμυρικού ρίσκου. Εντυπωσιακή είναι η διαμόρφωση από τους ερευνητές του ΕΕΑ, μιας πλατφόρμας καταγραφής της έκθεσης του πληθυσμού 600 πόλεων της Ευρώπης στις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων (ΡΜ2,5).