Την ώρα που οι διεθνείς ηγέτες συγκεντρώνονται στη Βραζιλία για την COP30, τρεις δεκαετίες μετά τη πρώτη σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, τα γραφήματα με τα δεδομένα για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας θέρμανσης δίνουν μια απογοητευτική εικόνα.
Παρά τις διαπραγματεύσεις, τις δεσμεύσεις και τις συνόδους τόσων ετών, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου όχι μόνο δεν μειώθηκαν αλλά αντίθετα συνεχίζουν να αυξάνονται. Οι δε εκτιμήσεις για την άνοδο της θερμοκρασίας έως τα τέλη του αιώνα προειδοποιούν ότι ο πλανήτης θα περάσει το κατώφλι που σύμφωνα με τους επιστήμονες θα προκαλέσει καταστροφικές ζημιές.
«Ναι, από τις συμφωνίες έχουν προκύψει κάποιες καλές εξελίξεις, όχι όμως αρκετές για να διασφαλίσουμε τη ζωή στη Γη» σχολίασε στο Reuters ο Χουάν Κάρλος Μόντερεϊ, ειδικός εκπρόσωπος του Παναμά για την κλιματική αλλαγή, επικεφαλής μιας προσπάθειας για την απλούστευση των κύριων περιβαλλοντικών συμφωνιών.
Απογοητευτικά δεδομένα
Οι δυσοίωνες εκτιμήσεις θέτουν ένα θεμελιώδες ερώτημα για την COP30 που πραγματοποιείται μέχρι τις 20 Νοεμβρίου στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, δίπλα στο απειλούμενο δάσος του Αμαζονίου. Έχει αποτύχει η κλιματική διπλωματία; Ή μήπως οι σύνοδοι έχουν σημειώσει επιτυχίες που δεν αποτυπώνονται στα δεδομένα;
Ο Σάιμον Στιλ, επικεφαλής της Συνθήκης-Πλαισίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCC) λέει ότι οι ετήσιες σύνοδοι έχουν πετύχει «τεράστια πρόοδο». Συμφωνεί όμως ότι «απαιτούνται πολύ περισσότερα, και πολύ ταχύτερα, καθώς οι κλιματικές καταστροφές πλήττουν κάθε χώρα.
Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί κατά 34% από το 1995. Αν και ο ρυθμός είναι μειωμένος σε σχέση με την άνοδο κατά 64% τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες, κινείται σε μια πορεία που θεωρείται ασύμβατη με την κλιματική σταθερότητα.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι καθαρές εκπομπές θα πρέπει να έχουν μηδενιστεί ως το 2050. Στην πραγματικότητα όμως συνεχίζουν να αυξάνονται αντί να πέφτουν.
«Έχουμε ακόμα χρόνο να λύσουμε το πρόβλημα. Μπορούμε ακόμα και κερδίσουμε τη μάχη αν κάνουμε όσα υποσχεθήκαμε» δήλωσε ο Τζον Κέρι, απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν.
Η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου δεν επιβραδύνθηκε σημαντικά μετά την πρώτη COP to 1995 (Reuters)
Την περασμένη εβδομάδα, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP) επιβεβαίωσε ότι ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού, σύμφωνα με τον οποίο η άνοδος της θερμοκρασίας έως το 2100 δεν πρέπει να ξεπεράσει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ξεπεραστεί εντός των επόμενων δέκα ετών.
Ακόμα και τα νέα εθνικά σχέδια που υποβλήθηκαν ενόψει της COP30 οδηγούν σε άνοδο κατά 2,3 έως 2,5 βαθμούς έως το τέλος του αιώνα, ανέφερε το UNEP.
O πλανήτης είναι σήμερα 1,37 βαθμούς Κελσίου θερμότερος από ό,τι την προβιομηχανική εποχή και σύντομα θα περάσει το όριο των 1,5 βαθμών (Reuters)
Ο στόχος του Παρισιού βασίστηκε σε επιστημονικές εκτιμήσεις για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που φέρνει κάθε άνοδος της θερμοκρασίας.
Για παράδειγμα, μια άνοδος κατά 2 βαθμούς θα υπερδιπλασίαζε το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που εκτίθεται σε ακραίους καύσωνες, συγκριτικά με τους 1,5 βαθμούς. Θα κατέστρεφε επίσης το 99% των κοραλλιογενών υφάλων, έναντι 70% στο σενάριο των 1,5 βαθμών.
Παρόλο που ο στόχος δεν πρόκειται να επιτευχθεί, η σημερινή κατάσταση είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με πριν από μια δεκαετία, όταν υπεγράφη η Συμφωνία του Παρισιού, καθώς ο πλανήτης όδευε σε καταστροφική αύξηση της θερμοκρασίας κατά σχεδόν 4,0 βαθμούς Κελσίου.
Παρά την πρόοδο, οι εκπομπές CO2 συνεχίζουν να αυξάνονται αντί να μειώνονται, καθώς το ορυκτό κάρβουνο, το πετρέλαιο και το αέριο συνεχίζουν να τροφοδοτούν με ενέργεια την παγκόσμια οικονομία.
Προβολές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας δείχνουν ότι η κατανάλωση γαιάνθρακα –του πλέον ρυπογόνου ορυκτού καυσίμου – θα κυμανθεί κοντά στο ιστορικό υψηλό το 2027, καθώς η αυξημένη ζήτηση σε Κίνα, Ινδία και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες θα αντισταθμίσει τη μείωση σε άλλες οικονομίες.
Σύμφωνα με το UNEP, οι παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα αυξήθηκαν πέρυσι κατά 2,3% στο νέο ρεκόρ των 57,7 δισεκατομμυρίων τόνων ισοδυνάμου CO2. Και η αύξηση ενισχύεται από τις μεγάλες ενεργειακές ανάγκες των κέντρων δεδομένων που χτίζονται για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.
Από την πρώτη COP το 1995 η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων έχει περιοριστεί σε κάποιες χώρες αλλά αυξήθηκε σε άλλες (Reuters)
Από την άλλη πλευρά, η υιοθέτηση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας επιταχύνεται, οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων αυξάνονται και η ενεργειακή αποδοτικότητα έχει βελτιωθεί, σύμφωνα με δεδομένα της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας.
Οι παγκόσμιες επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια έφτασαν πέρυσι τα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια και ξεπέρασαν το 1 τρισ. που επενδύθηκε σε ορυκτά καύσιμα.
Παρά τις ΑΠΕ και την πυρηνική ενέργεια, τα ορυκτά καύσιμα συνεχίζουν να κυριαρχούν στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα (Reuters)
«Πριν από δέκα χρόνια ούτε που θα ονειρευόμασταν αυτές τις τεχνολογικές προόδους και τη μείωση της τιμής για τα ηλεκτροκίνητα και τις ΑΠΕ» σχολίασε η Τζένιφερ Μόργκαν, πρώην απεσταλμένη της Γερμανίας για το κλίμα και βετεράνος των COP.
Οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων έφτασαν πέρυσι τις 17,3 εκατ. μονάδες το 2024 με επικεφαλής την Κίνα και την Ευρώπη (Reuters)
Παρόλα αυτά, η διάδοση της ηλεκτροκίνησης και των ΑΠΕ περισσότερο κάλυψε την αύξηση της ζήτησης για ενέργεια παρά περιόρισε τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Και στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τραμπ –ο οποίος μιλώντας στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή τη «μεγαλύτερη απάτη» του κόσμου- μείωσε τις επιδοτήσεις για έργα ΑΠΕ και ηλεκτρικά οχήματα, έθεσε νέα ρυθμιστικά εμπόδια για έργα ΑΠΕ και άνοιξε νέες εκτάσεις για γεωτρήσεις και εξορύξεις.
«Ο πρόεδρος Τραμπ δεν θα θέσει σε κίνδυνο την οικονομική και εθνική ασφάλεια για να επιδιώξει ασαφείς κλιματικούς στόχους που καταστρέφουν άλλες χώρες» δήλωσε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Τέιλορ Ρότζερς.
Επιτυχίες και οπισθοχωρήσεις
Παρά τα προβλήματα, όμως, η κλιματική Συμφωνία του Παρισιού –ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία της διαδικασίας των COP- έχει επιζήσει, παρά την απόσυρση των ΗΠΑ που αποφάσισε ο Τραμπ.
Αυτό σημαίνει, θεωρητικά τουλάχιστον, ότι η διεθνής κοινότητα παραμένει δεσμευμένη να αποτρέψει τα χειρότερα της κλιματικής κρίσης.
Παρόλα αυτά, η φύση των διαπραγματεύσεων στις COP, οι οποίες απαιτούν ομόφωνες αποφάσεις από σχεδόν 200 χώρες, δέχεται επικρίσεις.
«Πνιγόμαστε στη χαρτούρα, πνιγόμαστε στις εκθέσεις, πνιγόμαστε στις αποφάσεις που αξιολογούνται με βάση τον αριθμό των σελίδων των εγγράφων αντί με βάση τις ζωές που σώζονται» σχολίασε ο Μόντερεϊ, ο κλιματικός εκπρόσωπος του Παναμά.
«Απαιτείται συστηματική μεταρρύθμιση» είπε.
Η COP ίσως θα έπρεπε να υιοθετήσει μια διαδικασία ψηφοφορίας όπως αυτή που εφαρμόζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δήλωσε η Κριστιάνα Φιγκέρες, ανώτατη κλιματική αξιωματούχος του ΟΗΕ όταν υπεγράφη η Συμφωνία του Παρισιού.
H Φιγκέρες τόνισε ωστόσο ότι το πολιτικό παζάρι γίνεται λιγότερο σημαντικό καθώς οι κυβερνήσεις υιοθετούν λύσεις καθαρής ενέργειας.
«Σήμερα, η δύναμη που μας έλκει προς τη μετάβαση δεν έρχεται πια από τις κυβερνήσεις. Έρχεται από τον ιδιωτικό τομέα, τη βιομηχανία, την ανάπτυξη τεχνολογιών» είπε.
Ως παράδειγμα έδειξε την Κίνα, η οποία αντιστοιχεί από μόνη της στο ένα τρίτο των παγκόσμιων επενδύσεων στην ηλιακή και την αιολική ενέργεια, τις μπαταρίες και την ηλεκτροκίνηση.
H Κίνα είναι μακράν πρώτη στην παραγωγή φωτοβολταϊκών πάνελ, ανεμογεννητριών και μπαταριών (Reuters)
Ορισμένοι βετεράνοι των COP υποστηρίζουν ότι η σημερινή διαδικασία είναι η βέλτιστη επιλογή προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες έχουν φωνή για την αντιμετώπιση ενός παγκόσμιου προβλήματος.
Ο Τζον Κέρι, ο πρώην απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα, αναγνώρισε τα προβλήματα στις ετήσιες συνόδους, τόνισε όμως ότι έχουν ζωτική σημασία.
«Γνωρίζουμε ότι δεν επαρκεί, όμως το να κρατάμε τη διαδικασία σε κίνηση είναι καλύτερο από τον απόλυτο μηδενισμό» είπε.
