Μια διαμάχη σχετικά με τον ορισμό του όρου «φύλο» απειλεί να βαλτώσει τις κρίσιμες συνομιλίες στη σύνοδο κορυφής Cop30 για το κλίμα.
Πριν από τις συνομιλίες του ΟΗΕ στη Βραζιλία, σκληροπυρηνικά συντηρητικά κράτη πίεσαν να ορίσουν το φύλο ως «βιολογικό», λόγω των ανησυχιών τους ότι τα τρανς και μη δυαδικά άτομα θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν σε ένα μεγάλο σχέδιο για να διασφαλιστεί πως η δράση για το κλίμα αντιμετωπίζει την ανισότητα των φύλων και ενδυναμώνει τις γυναίκες.
Οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των φύλων είπαν ότι η κίνηση αυτή θα υποχωρήσει στη γλώσσα δεκαετιών στο σύστημα του ΟΗΕ.
«Είναι άνευ προηγουμένου καιροί για διαπραγματεύσεις για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών», τόνισε η Λορένα Αγκιλάρ, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Κοινωνικής Δικαιοσύνης για Γυναίκες και Κορίτσια Kaschak με έδρα τις ΗΠΑ και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών της Κόστα Ρίκα. «Υπάρχουν ορισμένες χώρες που θέλουν να μας σπρώξουν πίσω σε 30 χρόνια πριν. Αλλά δεν θα δεχθούμε τίποτα λιγότερο από αυτό που έχουμε ήδη», ξεκαθάρισε.
Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τις ανισότητες
Στο Cop30, οι χώρες πρόκειται να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο δράσης για το φύλο για να ενσωματώσουν τις εμπειρίες των γυναικών στη δράση για το κλίμα και να κάνουν τον σχεδιασμό της κλιματικής πολιτικής πιο περιεκτικό.
Πολλές χώρες ετοιμάζονται τώρα να αποκρούσουν τις προσπάθειες στενού ορισμού του όρου «φύλο» στο σχέδιο.
Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τις ανισότητες, καθιστώντας τους πιο μειονεκτούντες και περιθωριοποιημένους ανθρώπους πιο ευάλωτους και λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να προσαρμοστούν. Οι γυναίκες επηρεάζονται δυσανάλογα από τις επιπτώσεις της κλιματικής κατάρρευσης, συχνά λόγω των ευθυνών φροντίδας που αναλαμβάνουν αλλά και της έλλειψης εξουσίας στην κοινωνία.
Στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα, οι συνομιλίες για το φύλο στοχεύουν στην αντιμετώπιση των διαφορετικών εμπειριών ανδρών και γυναικών από την κλιματική αλλαγή και οι χώρες έχουν ερμηνεύσει τις συζητήσεις με βάση τους εθνικούς νόμους και τα πολιτισμικά τους πλαίσια.
Όμως, μια παγκόσμια υποχώρηση των δικαιωμάτων των γυναικών και μια αυξανόμενη αντίδραση κατά της ισότητας των φύλων έχουν οδηγήσει κυβερνήσεις, όπως αυτή του ακροδεξιού προέδρου Χαβιέρ Μιλέι στην Αργεντινή, να αρχίζουν να αμφισβητούν τη νομιμότητα της λέξης «φύλο».
Η παρέμβαση του Βατικανού και η απουσία Τραμπ
Στις προπαρασκευαστικές συνομιλίες για το Cop30, η Αργεντινή και η Παραγουάη ζήτησαν να συμπεριληφθούν υποσημειώσεις σε ένα άτυπο σημείωμα σχετικά με την κατάσταση των διαπραγματεύσεων, προκειμένου να διευκρινιστεί η κατανόησή τους για το φύλο ως αναφορά στο θηλυκό και το αρσενικό.
Το Βατικανό, το οποίο σπάνια παρεμβαίνει στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα, ζήτησε αναφορά στο «βιολογικό φύλο» και όχι στο «φύλο» κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με την ανάγκη για ομαδοποιημένα δεδομένα.
Η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία, το Ιράν και η Αίγυπτος έχουν προηγουμένως αντιταχθεί στις αναφορές στο φύλο, κάτι που είναι ευρέως κατανοητό ότι αντικατοπτρίζει την αντίθεσή τους στη συμπερίληψη τρανς και μη δυαδικών ατόμων.
Οι ΗΠΑ απουσίαζαν από τις συνομιλίες πριν από το Cop30 και ο Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου η κυβέρνηση έχει επανειλημμένα επιτεθεί στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών και αποσύρει τη χώρα από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα για δεύτερη φορά, δεν αναμένεται να στείλει αντιπροσωπεία στις διαπραγματεύσεις στο Μπελέμ.
«Η διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου»
Η Claudia Rubio Giraldo, της Γυναικείας Οργάνωσης Περιβάλλοντος & Ανάπτυξης, η οποία υποστηρίζει τα ζητήματα φύλου στις συνομιλίες για το κλίμα, υπογράμμισε πως οι ισχυρισμοί ότι οι διαπραγματεύσεις που βασίζονται στη συναίνεση επιβάλλουν την κατανόηση του τι σημαίνει φύλο είναι «ανειλικρινείς».
«Αυτή η προσπάθεια να επιβληθεί ένας στενός ορισμός του φύλου είναι ένας τρόπος για να σταματήσουν οι διαπραγματεύσεις, να επιβαρύνουν τη διαδικασία και να μπλοκάρουν πιο φιλόδοξες συνομιλίες», επισήμανε.
Αντίθετα, ορισμένες δυτικές αντιπροσωπείες, όπως αυτές της ΕΕ, της Νορβηγίας και του Καναδά θέλουν να διευρύνουν το πεδίο της συζήτησης. Ζήτησαν γλώσσα για τη «διατομεακότητα», αναφορές σε γυναίκες και κορίτσια «σε όλη τους την ποικιλομορφία» και «άτομα με ποικιλομορφία φύλου». Αλλά αυτό αντιμετωπίζεται επίσης με ισχυρή άρνηση.
Οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των γυναικών είπαν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να συζητήσουν για την κλιματική αλλαγή και το φύλο που να υποστηρίζει όλους στην κοινωνία να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο που θερμαίνεται, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ταυτότητες και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες των ανθρώπων.
«Ως γυναίκες, δεν είμαστε όλες ίδιες», είπε η Aguilar. «Σε ορισμένες χώρες, η κλιματική δράση που ανταποκρίνεται στο φύλο είναι η διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου».
Επισιτιστική ανασφάλεια για γυναίκες και κορίτσια λόγω κλιματικής αλλαγής
Σε πολλά μέρη του κόσμου, οι γυναίκες πρέπει να εργαστούν σκληρότερα και να ταξιδέψουν περαιτέρω για να εξασφαλίσουν τροφή και νερό για τις οικογένειές τους, όταν οι κλιματικές επιπτώσεις καθιστούν τους πόρους σπάνιους.
Μέχρι το 2050, η κλιματική αλλαγή μπορεί να ωθήσει έως και 236 εκατομμύρια περισσότερες γυναίκες και κορίτσια στην επισιτιστική ανασφάλεια σε σύγκριση με 131 εκατομμύρια περισσότερους άνδρες και αγόρια, σύμφωνα με τις Γυναίκες του ΟΗΕ.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αύξηση της βίας λόγω φύλου και σε ορισμένες χώρες, οι ερευνητές έχουν συνδέσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα με την αύξηση των γάμων παιδιών.
Οι γυναίκες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη συμβολή στη χάραξη αποτελεσματικής πολιτικής για το κλίμα. Ωστόσο, συχνά αποκλείονται από τη λήψη αποφάσεων και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια για να συμμετάσχουν στις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα, όπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα The Guardian.
Η Chikondi Chabvuta-Mkawa, υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών από το Μαλάουι και συντονίστρια για τα φύλα για μια ομάδα από τα 44 έθνη που έχουν χαρακτηριστεί ως «λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες», είπε ότι η διαμάχη σχετικά με τον ορισμό του φύλου αποσπά την προσοχή από τη διασφάλιση της χρηματοδότησης των μέτρων για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων.
Μόνο ένα μικρό μέρος της χρηματοδότησης για το κλίμα ρέει σε έργα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών. Το 2022, μόλις το 4% της κρατικής βοήθειας που προοριζόταν για την προσαρμογή του κλίματος είχε πρωταρχική έμφαση στο φύλο.
«Χωρίς προοπτική του φύλου, η δράση για το κλίμα δεν είναι αποτελεσματική»
Οι αναπτυσσόμενες χώρες θέλουν τα πλουσιότερα έθνη να τις βοηθήσουν να χρηματοδοτήσουν μέτρα που καθιστούν τους προβληματισμούς του φύλου στο επίκεντρο της δράσης για το κλίμα.
Αλλά τα πλούσια κράτη υποστηρίζουν ότι τέτοιες αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται στις αίθουσες διαπραγματεύσεων για τα οικονομικά, όχι στις αίθουσες των φύλων.
«Η οικονομική και τεχνική υποστήριξη είναι ζωτικής σημασίας για εμάς», δήλωσε η Chabvuta-Mkawa. «Ξανά και ξανά, οι γυναικείες ομάδες μένουν χωρίς χρηματοδότηση και καταλήγουμε σε μια κυκλική παγίδα φτώχειας, η οποία θα μπορούσε να σπάσει αν εφαρμοστεί η οπτική του φύλου στη δράση για το κλίμα», διευκρίνισε.
«Χωρίς προοπτική του φύλου, η δράση για το κλίμα δεν είναι αποτελεσματική», επιβεβαίωσε και η Vanessa Dolce de Faria, ύπατη εκπρόσωπος της Βραζιλίας για θέματα φύλου, σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου σημείωσε πως «έχουμε ένα ιστορικό παράθυρο ευκαιρίας να εξετάσουμε περαιτέρω τα δικαιώματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια σε σχέση με την κλιματική αλλαγή».
