Άραγε πόσα τεμάχια από το Τίμιο Ξύλο, υπάρχουν σήμερα στον κόσμο; Αυτή είναι σίγουρα μια ερώτηση που έχει κατά καιρούς περάσει από το μυαλό όλων μας, τη στιγμή που παρουσιάζονται διάφορα τμήματα Τιμίου Σταυρού.
Το ερώτημα για το πόσο Τίμιο Ξύλο υπάρχει, κλήθηκε να απαντήσει το 1961 το πόνημα του Anatole Frolow υπό τον τίτλο: La relique de la Vraie Croix. Recherches sur le développement d’un culte, στα ελληνικά: Το λείψανον του Αληθούς Σταυρού. Έρευνες επί της εξελίξεως μίας λατρείας.
Το έργο αυτό για το Τίμιο Ξύλο εκδόθηκε από το Γαλλικό Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών στο Παρίσι.
Στο βιβλίο του, ο Anatole Frolow έχει καταχωρήσει κάθε παραπομπή σε τεμάχιο Τιμίου Σταυρού, που απαντάται είτε σε πρωτογενείς πηγές, πχ Πατέρες της Εκκλησίας, είτε σε δευτερεύουσες πηγές, όπως μητρώα θησαυρών εκκλησιών, απογραφές κινητών αντικειμένων εκκλησιαστικής τέχνης Μητροπόλεων, Πατριαρχείων, Ιερών Μονών κτλ.
Η εύρεση και η αναγνώριση του Τιμίου Σταυρού, τοιχογραφία, 1452-66, Piero della Francesca, Arezzo. Αριστερά, απεικονίζεται η εύρεση των τριών σταυρών, ενώ δεξιά η αναγνώριση του Τιμίου Σταυρού δια θαύματος.
Ο Frolow προσφέρει επίσης σε αυτό το βιβλίο μια εικόνα για την κατανομή των τεμαχίων από το Τίμιο Ξύλο στην Ευρώπη.
Επίσης, προχωρά και σε μια ανάλυση για το πόσο σημαντικός ήταν ο Τίμιος Σταυρός για τη βυζαντινή αυτοκρατορία.
Μάλιστα, κατά την ιχνηλάτηση και καταγραφή των αναφορών σε λειψανοθήκες του Τιμίου Σταυρού, ο Frolow βρίσκει μια πολύ ενδιαφέρουσα κατανομή στο χρόνο.
Από τον πέμπτο μέχρι τον έβδομο αιώνα, εντόπισε μόλις πενήντα τέσσερις αναφορές. Μετά το δωδέκατο αιώνα, πιθανότατα εξαιτίας των σταυροφοριών και την επιστροφή των προσκυνητών από τους Αγίους Τόπους, οι αριθμοί αυξάνονται σχεδόν δραματικά.
Στν 12ο αιώνα συναντάμε 162 αναφορές και 260 στο 13ο αιώνα. Κατά την εξέταση αυτών των αναφορών και διευρευνώντας τις σταυροθήκες που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, η εκτίμηση του Frolow είναι ότι οι περισσότερες από τις σταυροθήκες αυτές που επιβιώνουν μέχρι σήμερα σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι μεταγενέστερες του δέκατου αιώνα.
Ο Anatole Frolow εντόπισε συνολικά 1150 αναφορές σε σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού, αλλά βέβαια μετά το 1961 πιθανότατα κάποιες άλλες σταυροθήκες μπορεί να έχουν έρθει στο φως, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, πχ Ρωσία, όπου ο συγγραφέας ίσως δεν είχε τότε πλήρη πρόσβαση στις πηγές.
Ως ένα παράδειγμα μίας τέτοιας αναφοράς του βιβλίου, η σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού που αποθησαυρίζεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους και χρησιμοποιείται από τη λειψανοθήκη ως φόντο του ιστότοπού της φέρει τον αριθμό 886 με περίπου μία σελίδα περιγραφής.
Σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και άλλα λείψανα, η οποία αποθησαυρίζεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
