Πάρα πολλά από τα σπίτια και τα γραφεία που χτίστηκαν ή ανακαινίστηκαν την τελευταία δεκαετία, τείνουν να έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τα δάπεδα είναι συνήθως καλυμμένα με σανίδα βινυλίου “πολυτελείας” με όψη ξύλου, συχνά σε μια απόχρωση του γκρι, αλλά και σε πολλά άλλα χρώματα και σχέδια. Το υλικό είναι φθηνό και σαρώνοντας το ξύλο για να φτιάξουν μια εκτύπωση, οι κατασκευαστές μπορούν να μιμηθούν κάπως πειστικά το πραγματικό ξύλο. Αλλά καθώς το υλικό γίνεται πιο δημοφιλές – είναι πλέον ο πιο κοινός τύπος δαπέδου στις ΗΠΑ – προκαλεί επίσης περισσότερα και σοβαρά προβλήματα.
Το δάπεδο είναι μόνο ένα παράδειγμα προϊόντος που χρησιμοποιεί PVC, πλαστικό κατασκευασμένο από χλωριούχο βινύλιο, το τοξικό χημικό που προκάλεσε ένα βαρύ σύννεφο καπνού πάνω από το Οχάιο των ΗΠΑ πρόσφατα, μετά τον εκτροχιασμό τρένου. Πέρα από τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε περίπτωση ατυχημάτων, τα προϊόντα PVC είναι επικίνδυνα στην κατασκευή, τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τις γειτονικές κοινότητες. Μπορεί να είναι δυνητικά επικίνδυνη και η χρήση τους λόγω πρόσθετων. Όταν βρεθούν έξω, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη ρύπανση. Και προϊόντα όπως το δάπεδο βινυλίου συνεχίζουν να αυξάνονται, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις.
Στην Κίνα, όπου κατασκευάζονται πλέον τα περισσότερα δάπεδα βινυλίου, το πρώτο βήμα συνήθως περιλαμβάνει την παραγωγή χλωρίου με χρήση υδραργύρου, μιας άλλης τοξικής χημικής ουσίας. Ο υδράργυρος «απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και διανέμεται παγκοσμίως, μέσω και της βροχής», λέει ο Jim Vallette, πρόεδρος της Material Research L3C, μιας εταιρείας που μελετά το PVC.
Σε κινεζικά εργοστάσια που φέρεται να χρησιμοποιούν καταναγκαστική εργασία, το αέριο χλώριο χρησιμοποιείται για την παραγωγή βινυλοχλωριδίου, μια χημική ουσία που είναι γνωστό ότι προκαλεί καρκίνο σε εργαζόμενους που εκτίθενται επανειλημμένα σε αυτό. Η παρασκευή του δημιουργεί επίσης διοξίνες, άλλες ισχυρές καρκινογόνες ουσίες, οι οποίες στη συνέχεια εισέρχονται στο περιβάλλον και μπορούν να συσσωρευτούν στην τροφική αλυσίδα. (Ένα μόνο νανογραμμάριο ενός τύπου διοξίνης, ή ένα δισεκατομμυριοστό του γραμμαρίου ανά λίτρο νερού, δεν είναι ασφαλές για τα παιδιά, σύμφωνα με την EPA.)
Όταν το PVC παρασκευάζεται, χρησιμοποιούνται άλλα πρόσθετα για να το μετατρέψουν σε δάπεδο. Ορισμένα κινεζικά εργοστάσια χρησιμοποιούν πλαστικοποιητές μολύβδου (επίσης τοξικούς) και φθαλικούς πλαστικοποιητές, ένα άλλο πιθανό καρκινογόνο που μπορεί επίσης να προκαλέσει αναπαραγωγικά προβλήματα. Ο αμίαντος χρησιμοποιείται επίσης στην παραγωγή PVC. Και υπάρχουν ακόμη πιο άμεσοι κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων. Το 2004, για παράδειγμα, ένα εργοστάσιο PVC στο Ιλινόις εξερράγη, σκοτώνοντας πέντε ανθρώπους και αναγκάζοντας την κοινότητα να εκκενωθεί. Το 2018, ένα εργοστάσιο PVC στην Κίνα εξερράγη μετά από διαρροή, σκοτώνοντας 23 άτομα και τραυματίζοντας άλλους 20.
Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος για τους ανθρώπους που εργάζονται σε εργοστάσια χημικών ή ζουν κοντά, αν και το ατύχημα στο Οχάιο δείχνει πώς θα μπορούσε να επηρεαστεί όποιος ζει σε μια διαδρομή μεταφοράς για τα χημικά. (Αν και τα περισσότερα δάπεδα βινυλίου κατασκευάζονται στην Κίνα, άλλα προϊόντα PVC, όπως σωλήνες ή παράθυρα, εξακολουθούν να κατασκευάζονται στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.) Το Vinyl Institute, ένας βιομηχανικός εμπορικός όμιλος, υποστηρίζει το γεγονός ότι τα μέλη του έχουν υψηλότερο ιστορικό ασφάλειας από το μέσο χημικό παραγωγοί στις ΗΠΑ, αν και εταιρείες όπως η OxyVinyls, που μπορεί να είχαν στην κατοχή τους το πολυβινυλοχλωρίδιο στο πρόσφατο σιδηροδρομικό ατύχημα, έχουν ιστορικό ζητημάτων ασφάλειας των εργαζομένων.
Και η ζωή με το τελικό προϊόν δεν είναι απαραίτητα ακίνδυνη. Η Perkins & Will, η αρχιτεκτονική εταιρεία, σημείωσε σε μια έκθεση ότι ορισμένα πρόσθετα, όπως οι πλαστικοποιητές, δεν συνδέονται στενά με το PVC, έτσι μπορεί τελικά να καταλήξουν στην οικιακή σκόνη που αναπνέουμε ή θα μπορούσαν να απορροφηθούν απευθείας από τα γυμνά πόδια. Εάν τα προϊόντα PVC καούν σε φωτιά, οι χημικές ουσίες στον καπνό μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη αναπνευστική νόσο.
Όταν το PVC τελικά πεταχτεί έξω, εάν τα προϊόντα καούν σε αποτεφρωτήρα, αυτό μολύνει επίσης τον αέρα. Σε έναν χώρο υγειονομικής ταφής, οι χημικές ουσίες μπορούν να εκλυθούν στο περιβάλλον (και οι ίδιες οι χωματερές μπορεί να πάρουν φωτιά). Ωστόσο, τον Ιανουάριο, η EPA απέρριψε μια αναφορά για την ταξινόμηση του PVC ως επικίνδυνου απόβλητου. Σχεδόν κανένα δάπεδο PVC δεν ανακυκλώνεται, σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό Κέντρο για την Περιβαλλοντική Υγεία, και οι περισσότεροι κατασκευαστές δαπέδων δεν θέλουν περιεχόμενο ανακυκλωμένου PVC στα προϊόντα τους, επειδή μπορεί να προσθέσει ακόμη περισσότερους ρύπους.
Τα προβλήματα με το PVC δεν είναι καινούργια. Ένα ντοκιμαντέρ του PBS, το 2001, το “Trade Secrets”, σκιαγράφησε πώς οι εταιρείες χημικών πέρασαν δεκαετίες δουλεύοντας για να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο ασθένειας για τους εργαζομένους τους. Το 2015, η EPA ενέκρινε τελικά έναν κανόνα που περιόριζε ορισμένες εκπομπές από εγκαταστάσεις PVC. Αλλά δεν εξάλειψε ρύπους όπως οι διοξίνες. Και όταν η παραγωγή ανατίθεται σε χώρες όπως η Κίνα, υπάρχει περισσότερη ρύπανση.
Εγείρεται, έτσι, ένα ερώτημα: Γιατί εξακολουθούμε να φτιάχνουμε προϊόντα που είναι γνωστό ότι δεν είναι ασφαλή, όταν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και οι άνθρωποι κατάφεραν να ζήσουν χωρίς αυτές για αιώνες; Το δάπεδο, φυσικά, δεν είναι το μόνο προϊόν που κατασκευάζεται με το υλικό, αν και τα οικοδομικά προϊόντα αποτελούν την πλειοψηφία των ειδών που κατασκευάζονται από PVC.
«Δεν ξέρω αν έχετε πάει σε Lowe’s ή Home Depot τα τελευταία χρόνια, αλλά βασικά μπορείτε να φτιάξετε ένα ολόκληρο αμερικανικό σπίτι που μοιάζει με αποικιακή αναβίωση—κολώνες, παντζούρια, παράθυρα, παραθυρόφυλλα—και το όλο θέμα είναι ότι το πλαστικό είναι PVC», λέει η Jonsara Ruth, διευθύντρια σχεδιασμού για το Healthy Materials Lab στο Parsons School of Design.
Στην περίπτωση του δαπέδου από βινύλιο, ο βασικός παράγοντας είναι το κόστος. Είναι φθηνότερο από τα παραδοσιακά ξύλινα πατώματα. “Μοιάζει επίσης με ξύλο, αλλά δεν έχει τη συντήρηση του ξύλου”, λέει η Ruth. «Και έτσι οι άνθρωποι το τοποθετούν παντού. Χρησιμοποιείται σε νοσοκομεία, σχολεία και σε οικονομικά προσιτή στέγαση, αλλά και σε πολυτελείς κατοικίες και ξενοδοχεία. Χρησιμοποιείται παντού.” Αλλά υπάρχουν μερικές καλύτερες εναλλακτικές λύσεις, λέει, συμπεριλαμβανομένων σανίδων από λινέλαιο που μοιάζουν με ξύλο (το φυσικό λινέλαιο είναι κατασκευασμένο από λινέλαιο από φυτά λιναριού) ή σανίδες πορσελάνης, οι οποίες είναι κατασκευασμένες από πηλό.
Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και για άλλα προϊόντα PVC. Οι σωλήνες μπορούν να κατασκευαστούν από χυτοσίδηρο, χαλκό ή σκυρόδεμα. Τα κουφώματα μπορούν να κατασκευαστούν από παραδοσιακό ξύλο αντί από πλαστικό. Το ελαστικό υπόστρωμα στα χαλιά μπορεί να κατασκευαστεί από ασφαλέστερα πλαστικά. Οι κουρτίνες μπάνιου μπορούν να κατασκευαστούν από ύφασμα. Ιατρικά προϊόντα όπως σωλήνες και καθετήρες μπορούν επίσης να κατασκευαστούν από άλλα υλικά. Υπάρχουν επίσης εναλλακτικές λύσεις για τη συσκευασία PVC.
Ορισμένες αρχιτεκτονικές εταιρείες, όπως η Perkins & Will, εφαρμόζουν πολιτικές για να παροτρύνουν τους πελάτες τους να αποφεύγουν το PVC. Η Ruth υποστηρίζει ότι σε έναν ιδανικό κόσμο, τα προϊόντα PVC δεν θα κατασκευάζονταν καθόλου. Ωστόσο, ελλείψει κανονισμών, οι σχεδιαστές μπορούν να κάνουν περισσότερα για να προχωρήσουν σε ασφαλέστερα υλικά.
«Νομίζω ότι, ως σχεδιαστές και αρχιτέκτονες, έχουμε μια τεράστια ευθύνη στην αλλαγή της πορείας», λέει. «Και οι οικοδόμοι [ή] οποιοσδήποτε στο κτίριο ή στο σχεδιασμό. Εάν αρχίσουμε να απαιτούμε άλλα προϊόντα και να μποϊκοτάρουμε τα πλαστικά PVC, τότε οι κατασκευαστές θα ακολουθήσουν, σωστά; Μιλάμε με τους κατασκευαστές όλη την ώρα και αυτοί λένε, «Απλώς φτιάχνουμε αυτό που θέλουν οι σχεδιαστές και οι αρχιτέκτονες».
Καθώς περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν το πραγματικό κόστος του υλικού αυτού, η επικίνδυνη τάση μπορεί να αρχίσει να αλλάζει.
