Κάθε χρόνο, η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα δημιουργεί εκατοντάδες πρωτοσέλιδα σχετικά με τις παγκόσμιες προσπάθειες για την προστασία του κόσμου από την κλιματική καταστροφή. Η φετινή COP30 ξεκινά την Δευτέρα στην πόλη κοντά στο τροπικό δάσος της Βραζιλίας, Μπέλεμ.
Τι ακριβώς συμβαίνει όμως σε αυτές τις ετήσιες συνόδους κορυφής και γιατί αυτή που γίνεται φέτος είναι τόσο κρίσιμη;
Η ετήσια διάσκεψη είναι γνωστή ως COP, που σημαίνει Διάσκεψη των Μερών που υπέγραψαν τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το κλίμα το 1992.
Η συνθήκη, που ονομάζεται Σύμβαση – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), δεσμεύει τις χώρες να συνεργαστούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής – ένα πρόβλημα που αναγνώρισαν ότι όλες οι χώρες αντιμετώπιζαν και το καλύτερο θα ήταν να καταπολεμήσουν από κοινού. Καθιέρωσε επίσης την αρχή των «κοινών αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών», που σημαίνει ότι οι πλούσιες χώρες που είναι υπεύθυνες για τις περισσότερες από τις εκπομπές υπερθέρμανσης του πλανήτη φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη για την επίλυση του προβλήματος.
Η εκ περιτροπής προεδρία, που τώρα ασκείται από την Βραζιλία, καθορίζει την ατζέντα της συνόδου κορυφής και εργάζεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για να συσπειρώσει τις κυβερνήσεις προς κοινή δράση και στόχους. Στη συνέχεια, φιλοξενεί τη σύνοδο κορυφής δύο εβδομάδων, εφιστώντας την παγκόσμια προσοχή στο θέμα, δίνοντας παράλληλα στους ηγέτες των χωρών την ευκαιρία να ανταλλάξουν ιδέες και να θέσουν ο ένας τον άλλον υπεύθυνο.
Με τα χρόνια, οι ετήσιες σύνοδοι κορυφής έχουν γίνει κύριος κόμβος γεωπολιτικών και οικονομικών συζητήσεων – προβάλλοντας την ιδέα ενός «παγκόσμιου χωριού» που καλωσορίζει όλες τις χώρες, ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, επιχειρήσεις και χρηματοδότες.
Γιατί πρέπει να μας νοιάζει φέτος για την COP30;
Για πολλούς, η φετινή 30ή σύνοδος κορυφής για το κλίμα σηματοδοτεί μια στιγμή πλήρους κύκλου. Η Βραζιλία φιλοξένησε τη Σύνοδο Κορυφής για τη Γη στο Ρίο, όπου υπογράφηκε η συνθήκη UNFCCC πριν από 33 χρόνια. Φέτος, η χώρα επέμεινε ότι η εκδήλωση θα επιστρέψει στις ρίζες της αναγνωρίζοντας τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των αυτόχθονων ομάδων, με ορισμένους να συμμετέχουν στις συνομιλίες.
Η Βραζιλία ζήτησε από τις χώρες να εργαστούν για την υλοποίηση υποσχέσεων του παρελθόντος, όπως αυτές της COP28 για σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, αντί να δεσμευθούν για νέες. Η COP30 είναι επίσης η πρώτη που αναγνώρισε την αποτυχία της επίτευξης του προηγούμενου στόχου, που ήταν η αποτροπή της ανόδου της θερμοκρασίας πάνω από 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Και επέλεξε να πραγματοποιήσει την COP30 στην πόλη Μπέλεμ του Αμαζονίου – ελπίζοντας να υπογραμμίσει συμβολικά τη σημασία των παγκόσμιων δασών που παραμένουν στόχοι για την υλοτομία και τις βιομηχανίες, όπως η γεωργία και η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων.
Ποιοι είναι οι βασικοί «παίκτες» στη σύνοδο;
Οι περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις στέλνουν αντιπροσωπείες στις συνομιλίες. Συχνά, οι χώρες μιλούν μαζί σε ομάδες με παρόμοια ενδιαφέροντα.
Μερικές από τις πιο εξέχουσες φωνές περιλαμβάνουν τη Συμμαχία των Μικρών Νησιωτικών Κρατών που αντιμετωπίζουν μια υπαρξιακή απειλή από την άνοδο των θαλασσών και το μπλοκ των αναπτυσσόμενων χωρών G77+Κίνα.
Επίσης, ασκούν επιρροή το Africa Group και το BASIC Group που αποτελείται από την Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, την Ινδία και την Κίνα.
Οι ΗΠΑ, οι οποίες δεσμεύτηκαν τον Ιανουάριο να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, έχουν απομακρυνθεί από τον προηγούμενο ηγετικό ρόλο τους. Η Κίνα, η Βραζιλία και άλλοι έχουν παρέμβει για να καλύψουν το κενό.
Γιατί διαρκεί δύο εβδομάδες; – Τι συμβαίνει στη σύνοδο;
Η εκτεταμένη σε διάρκεια σύνοδος COP είναι συχνά μια κυψέλη δραστηριότητας, με τους συμμετέχοντες των χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα να προσπαθούν να επιστήσουν την προσοχή για να δοθούν λύσεις – και τις εταιρείες να ασκούν lobbying για αλλαγή πολιτικής και κλείσιμο επιχειρηματικών συμφωνιών.
Η φετινή χρονιά ήταν μοναδική, εξηγεί το πρακτορείο Reuters, καθώς άφησε τους χρηματοδότες να συναντηθούν στο Σάο Πάολο, ενώ οι τοπικοί ηγέτες «στριμώχνονταν» στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Αυτές οι εκδηλώσεις, μαζί με μια συνάντηση παγκόσμιων ηγετών στο Μπέλεμ, διοργανώθηκαν πριν από την COP30 της 10ης-21ης Νοεμβρίου με την ελπίδα να δημιουργηθεί υποστήριξη και ώθηση για δράση για το κλίμα για τις πραγματικές συνομιλίες.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της συνόδου κορυφής, οι διαπραγματευτές των χωρών θα καθορίσουν τις προτεραιότητές τους και θα μετρήσουν ο ένας τις θέσεις του άλλου. Τα θέματα θα πρέπει να αρχίσουν να παρουσιάζονται, ενώ χώρες και εταιρείες ανακοινώνουν σχέδια δράσης και δεσμεύσεις χρηματοδότησης για έργα.
Οι διαπραγματευτές συνήθως συνοδεύονται από υπουργούς κρατών κατά τη διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας, για να διαπραγματεύονται τις τελικές αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένων νομικών και τεχνικών λεπτομερειών.
Αυτό φαίνεται εύκολο, σωστά;
Οι COP σπάνια λειτουργούν ομαλά, με τις χώρες να επιδιώκουν συμφωνίες προς το εθνικό τους συμφέρον και να τραβούν κόκκινες γραμμές. Οι συνομιλίες μπορεί μερικές φορές να καθυστερήσουν και να οδηγήσουν σε απογοήτευση και οργή.
Προς το τέλος, οι διαπραγματευτές συχνά περνούν ξέφρενες ολονύχτιες συνεδρίες αναζητώντας συμβιβασμούς. Στη συνέχεια, οι χώρες συνέρχονται εκ νέου για να εγκρίνουν αποφάσεις – με συναίνεση και όχι ομοφωνία.
Η συνεδρίαση λήξης, που σηματοδοτεί το τέλος της συνόδου κορυφής, σχεδόν πάντα καθυστερεί – μερικές φορές ακόμη και αρκετές ημέρες. Οπλιστείτε με υπομονή, λοιπόν, και φέρτε… σνακ.
