Αυτό που συμβαίνει από τον Σεπτέμβριο στην Αυστραλία και κορυφώθηκε περαιτέρω στην αρχή του 2020 μπορεί ίσως να περιγραφεί με τη συνήθως κοινότοπη φράση «ανείπωτη τραγωδία». Μία φράση κλισέ, αλλά η μόνη ενδεικτική. Μια ανείπωτη τραγωδία για τους ανθρώπους –τους νεκρούς και τους πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους τη χώρα– τα δάση και τα ζώα.
Η οικολογική καταστροφή είναι αδιαπραγμάτευτη. Τα μεγαλύτερα θύματα όμως αυτής της πύρινης κόλασης είναι τα ζώα. Αυτά τα ανήμπορα πλάσματα που δεν φταίνε ποτέ και σε τίποτα, που δεν φέρουν υπαιτιότητα ή έστω μερίδιο ευθύνης αλλά υφίστανται στο ακέραιο όλες τις συνέπειες. Πληρώνουν το τίμημα με την ίδια τους τη ζωή.
Ο εξωφρενικός αριθμός των νεκρών ζώων από την πυρκαγιά, σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς προσεγγίζει το μισό δισεκατομμύριο (εκτιμήσεις κατά τη διάρκεια της εβδομάδας ανέβαζαν τον αριθμό ακόμα και στο 1 δισ.!). Δηλαδή, εκατοντάδες εκατομμύρια ζώα κάηκαν ζωντανά ή πέθαναν από αναθυμιάσεις. Τρομαγμένα δίχως να μπορούν να διαφύγουν είτε κυκλώνονταν από τη φωτιά μονομιάς είτε έπαιρνε φωτιά η γούνα τους κι έτρεχαν να σωθούν μεταφέροντάς την. Τα φλεγόμενα ζώα είναι από τα πιο ανυπεράσπιστα πλάσματα που μπορεί κάποιος να αντικρίσει. Βιώνουν τις τελευταίες τους στιγμές με έναν βασανιστικά επώδυνο τρόπο.
Πολίτες αναφέρουν ότι ακόμη και τα ζώα που κατάφεραν να επιζήσουν είναι τραυματισμένα, έχουν εγκαύματα, είναι αφυδατωμένα ή/και έχουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα και θερμικό στρες. Πολλά από αυτά δεν θα μπορέσουν να βρουν τροφή ή καταφύγιο. Από την αρχή της εβδομάδας 100 κτηνίατροι έχουν επιστρατευθεί από την υπουργό Γεωργίας όχι μόνο για να συνδράμουν τα ζώα που τραυματίστηκαν αλλά και για να προχωρήσουν σε μαζικές ευθανασίες. Εχουν ευθανατωθεί ήδη πολλές χιλιάδες.
Κεντρικό θέμα
Στις πυρκαγιές, ιδίως όταν υπάρχουν νεκροί άνθρωποι, τα ζώα είναι τα αόρατα θύματα. Αυτή τη φορά όμως πρωταγωνιστούν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης όλου του κόσμου αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι τόσο μεγάλη η απώλειά τους που δεν μπορεί να μη γίνει κεντρικό θέμα συζήτησης.
Τα ζώα υποφέρουν, είναι συναισθανόμενα όντα, ας μη γελιόμαστε. Φοβούνται όπως φοβόμαστε κι εμείς, πονάνε όπως πονάμε κι εμείς. Ο φόβος κι ο πόνος δεν είναι ανθρώπινα «προνόμια». Ενας πυροσβέστης από το πύρινο μέτωπο έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι θα έπρεπε να είχαν πυρομαχικά «για να γλιτώσουν τα ζώα από τη δυστυχία τους». Είναι χαρακτηριστική της φρίκης που επικρατεί η εικόνα ενός αγρότη που πυροβολούσε τα τραυματισμένα ζώα του με καραμπίνα.
Συγκινητικές είναι οι εικόνες με κοάλα και καγκουρό να ζητούν βοήθεια και νερό από ανθρώπους.
Συγκινητικές βέβαια είναι οι εικόνες και τα βίντεο με κοάλα και καγκουρό να ζητούν βοήθεια και νερό ή ανθρώπους να τα διασώζουν ρισκάροντας ακόμη και την ίδια τους τη ζωή, ενώ άλλοι πλέκουν γάντια για τα κοάλα και μάρσιπους για τα καγκουρό. Τέτοιες στιγμές αποδεικνύουν ότι η αλληλεγγύη απέναντι σε όλα τα πλάσματα είναι ένδειξη ανεξάντλητης ανθρωπιάς.
Μιας ανθρωπιάς, όμως, που δυστυχώς δεν έχει επιδείξει συνολικά και διαχρονικά ως κράτος η Αυστραλία. Αλησμόνητη είναι η οδηγία που είχαν δώσει το 2017 στους πολίτες να κυνηγάνε, να τρώνε καγκουρό γιατί ήταν πολλά και ήθελαν να περιοριστεί ο πληθυσμός τους… Τελευταία δόθηκε και η οδηγία να θανατωθούν 10.000 καμήλες… Βέβαια τα καγκουρό είχαν αυξηθεί τόσο λόγω της κλιματικής αλλαγής, που ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας Σκοτ Μόρισον απορρίπτει, όπως και απορρίπτει οποιαδήποτε σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των πυρκαγιών που μαίνονται στη χώρα του. Ακόμη και για τα κοάλα, όμως, που ήταν ελάχιστα και απειλούνται με εξαφάνιση τα τελευταία χρόνια, είχαν δώσει τη δυνατότητα να εξοντώνονται νόμιμα. Είναι μία χώρα που διαρκώς έχει αποπειραθεί με «νόμιμους» –σίγουρα όχι ηθικούς– τρόπους να ελέγχει τους πληθυσμούς των ζώων εξοντώνοντάς τα. Ακόμη και τα άλογα και τα γαϊδούρια εξοντώνονται νόμιμα με αυτό το πρόσχημα. Το ίδιο έκαναν και με εκατομμύρια γάτες, λαγούς, τρωκτικά και αλεπούδες.
Το ότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν υιοθετούσαν και δεν εφάρμοζαν ορθές πολιτικές δεν σημαίνει ότι τα ζώα για την Αυστραλία δεν έχουν τη δική τους θέση στη χώρα και στην ιστορία της. Εξάλλου οι αυτόχθονες κάτοικοι της Αυστραλίας είχαν φτιάξει τον πολιτισμό τους μαζί με αυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η πανίδα όσο και η χλωρίδα της Αυστραλίας είναι μοναδική. Περίπου το 85% των ανθοφόρων φυτών, το 84% των θηλαστικών, άνω του 45% των πτηνών και το 89% των ψαριών του γλυκού νερού είναι ενδημικά, ενώ διαθέτει τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία ερπετών από οποιαδήποτε χώρα, με 755 είδη.
Κομμάτι της ιστορίας
Τα ζώα έχουν διαδραματίσει τόσο σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Αυστραλίας και είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν τη δική τους θέση και στο εθνόσημό της. Το κόκκινο καγκουρό και το πουλί εμού που κρατούν τον θυρεό είναι τα ανεπίσημα εθνικά ζώα της χώρας, ενώ το στεφάνι της Χρυσής Μιμόζας αποτελεί το επίσημο εθνικό λουλούδι της.
Η πολιτιστική κληρονομιά για την κοινωνία των πολιτών για να μπορέσουμε να τη μετρήσουμε πρέπει να δούμε τι επίδραση έχει στον άνθρωπο. Μέσα στις θλιβερές εικόνες για την ανθρωπότητα τη δεκαετία που μας πέρασε μπορούμε να σταθμίσουμε δύο ώστε να πούμε ότι γίναμε αποδέκτες της πολιτισμικής κληρονομιάς. Και αν η εικόνα των τριών γιαγιάδων στη Λέσβο να ταΐζουν ένα προσφυγάκι μπορεί να αναχθεί στον ανθρώπινο παράγοντα, η εικόνα νεαρών παιδιών να δίνουν νερό σε κοάλα και καγκουρό μας κάνει στο τελείωμα του κλάματος από την ανείπωτη καταστροφή να σχηματίζουμε ένα αμυδρό χαμόγελο ελπίδας.
* Η κ. Σταματίνα Σταματάκου είναι δημοσιογράφος και ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ζώων.
