Το υπερφιλόδοξο όνειρο του πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, διαδόχου πια του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, είναι μια από αυτές τις αυτοματοποιημένες πόλεις που μοιάζουν να έχουν βγει από την επικράτεια της επιστημονικής φαντασίας.
Αστρονομικού προϋπολογισμού 500 δισ. δολαρίων, η high-tech πόλη Neom, που έχει χρονικό ορίζοντα το 2030, περιλαμβάνει για την ώρα βίαιους εκτοπισμούς του γηγενούς πληθυσμού και θολές υποσχέσεις για αποζημιώσεις.
Περιλαμβάνει όμως και αίμα, τον θάνατο ενός ακτιβιστή που μιλούσε κατά του πριγκιπικού οράματος, υπενθυμίζοντας με τον πλέον τραγικό τρόπο πώς ακριβώς αντιδρά το αραβικό βασίλειο στις διαφωνίες. Βλέπε υπόθεση Κασόγκι δηλαδή.
Λίγες μέρες αφότου οι ειδικές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας έβγαλαν από τη μέση τον Abdulrahim al-Huwaiti στις 13 Απριλίου, η κυβέρνηση (το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων) εξέδωσε μια ανακοίνωση που τον χαρακτήριζε ρητά «καταζητούμενο». Σύντομα ο όρος θα άλλαζε σε «τρομοκράτη». Έτσι τον αποκαλούσαν τώρα οι αξιωματούχοι της χώρας.
Λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του, ο al-Huwaiti ανέβασε ένα βίντεο στο YouTube που προέβλεπε τα φονικά γεγονότα που θα ακολουθούσαν.
Για «παγίδα» που θα του έστηναν έκανε λόγο, καθώς ήθελαν εδώ και καιρό να τον τιμωρήσουν επειδή διαμαρτύρεται για τον βίαιο εκτοπισμό της τοπικής φυλής των Huwaitat από τα πατρώα εδάφη τους για να χτιστεί η υπέρλαμπρη Neom.
Η δολοφονία του ακτιβιστή και μέλους της τοπικής φυλής ήρθε μάλιστα έπειτα από μήνες έντασης στην περιοχή.
Κάπου 20.000 άνθρωποι θα πρέπει να φύγουν από τον τόπο που κατοικούν εδώ και εκατοντάδες χρόνια, τη βορειοδυτική επαρχία Ταμπούκ, ώστε να δημιουργηθεί χώρος για τη Neom.
Και οι περισσότεροι δεν το βλέπουν με καλό μάτι…
Το πριγκιπικό όραμα
Ήταν το 2017 όταν ο δελφίνος του σαουδαραβικού θρόνου, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ανακοίνωνε το όραμά του για έναν πρωτόγνωρο σε μέγεθος τεχνολογικό παράδεισο κόστους 500 δισ. δολαρίων.
Το 2017 ήταν η χρονιά-κλειδί για τον ίδιο, καθώς κατάφερε να εκτοπίσει τον νόμιμο διάδοχο του θρόνου, τον θείο του Μοχάμεντ μπιν Ναγιέφ, και να ξεπηδήσει διάδοχος. Ο μπιν Σαλμάν έχει πάρει το παρατσούκλι «μικρός Σαντάμ», καθώς έχει ξεκάθαρο πρόβλημα με την κριτική και τις διαφωνίες και δεν αντιδρά πάντα καλά.
Την ώρα που δηλώνει μεταρρυθμιστής και εκσυγχρονιστής, έχει οδηγήσει δεκάδες ανθρώπους στην αγχόνη. Και άλλους τόσους πρίγκιπες στη φυλακή. Του καταλογίζουν επίσης σοβαρές παραβιάσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και την εμπλοκή του στη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη.
Όσο κάνει αυτά, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν προωθεί ανοιχτά τη διαφοροποιημένη οικονομία, θέλοντας να απεμπλέξει τη Σαουδική Αραβία από την πετρελαϊκή εξάρτηση. Κι έτσι σκέφτηκε τη Neom.
Μια ονειρική πόλη 33 φορές στο μέγεθος της Νέας Υόρκης, όπου θα κατακλυστεί από επιστήμονες, τεχνολογικά startups, πλούσιους επενδυτές, αλλά και τουρίστες υψηλού εισοδήματος.
Η θηριώδης tech city των 26.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας αποτελεί την κορωνίδα του πριγκιπικού Οράματος 2030, του οικονομικού πλάνου που θα αποδεσμεύσει τη Σαουδική Αραβία από την απόλυτη εξάρτησή της από την κάνουλα του πετρελαίου.
Μετατρέποντάς τη ταυτοχρόνως σε τεχνολογικό παράδεισο, μια τομή που θα αλλάξει άμεσα το οικονομικό και κοινωνικό πρόσωπο της χώρας…
Τι είναι η Neom
Η μεγαλούπολη της ερήμου θα είναι κάτι που δεν έχει ξαναδεί ο πλανήτης. Οι αξιωματούχοι της Σαουδικής Αραβίας υπόσχονται πως θα έχει περισσότερα ρομπότ από ανθρώπους, ιπτάμενα αυτοκίνητα, ακόμα και δεινόσαυρους. Όχι πραγματικούς, αλλά ρομπότ κι αυτοί.
Ο τρόπος μετακίνησης θα είναι εδώ αυτόνομα αεροταξί, καθώς οι δρόμοι θα είναι για τους ανθρώπους, και η πόλη θα έχει επίσης και ένα τεράστιο παραλιακό resort για πάμπλουτους τουρίστες. Όπως την περιγράφουν οι ίδιοι, είναι «το πιο φιλόδοξο πλάνο του κόσμου».
Η Neom θα φτιαχτεί στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, στη βορειοδυτική επαρχία του Ταμπούκ, και θα αποτελείται από 16 οικονομικές ζώνες. Ο ίδιος ο μπιν Σαλμάν είπε στο Bloomberg τον Οκτώβριο του 2018 ότι η Neom θα έχει αποπερατωθεί ως το 2025, καθώς η πρώτη φάση οδεύει προς την ολοκλήρωσή της μέσα στο 2020.
Όπως είχε δηλώσει, έχει ολοκληρωθεί ένα καλό τμήμα αυτής της γιγαντιαίας επένδυσης των 500 δισ. δολαρίων που χρειάζονται για να φτιαχτεί. Ο πρίγκιπας είπε ότι έχει εξασφαλίσει τα απαιτούμενα επενδυτικά κεφάλαια, αν και τα περισσότερα θα τα βάλει αυτός.
Σχεδιαγράμματα που εξασφάλισε εκείνη την εποχή η «Wall Street Journal» έδειχναν εκπληκτικά πράγματα, όπως τεχνητή βροχή, καθηγητές ολογράμματα, ακόμα και ένα μεγάλο ψεύτικο φεγγάρι για να φωτίζει τη Neom στο σκοτάδι. Όσο για το όνομά της, προέρχεται από την ελληνική λέξη «νέος» (neos) και την αραβική mustaqbal, που σημαίνει «μέλλον».
Τον Ιανουάριο του 2019, η Σαουδική Αραβία έστησε μια εταιρία, την οποία ονόμασε επίσης Neom, ώστε να γίνει ο κινητήριος μοχλός του προγράμματος. Και να δείξει φυσικά στους επικριτές της πως το εννοεί σοβαρά. Και μιας και το εννοεί, προσέλαβε και τρεις από τις μεγαλύτερες συμβουλευτικές φίρμες του κόσμου (McKinsey & Co, Boston Consulting και Oliver Wyman) ως συμβούλους στο project.
Η Neom θα επιστρατεύει νέες τεχνολογίες για τη δημιουργία τεχνητών νεφών, ώστε να έχει πολύ περισσότερες βροχοπτώσεις απ’ όσες συμβαίνουν φυσικά στην έρημο. Και θα έχει το «κορυφαίο εκπαιδευτικό σύστημα του κόσμου», με τα μαθήματα να διδάσκονται από δασκάλους ολογράμματα.
Σε ένα από τα νησάκια θα φτιαχτεί και ένα πάρκο με δεινόσαυρους, σαν το Jurassic Park, μαγνητίζοντας περαιτέρω τον παγκόσμιο τουρισμό. Και το βράδυ η πόλη θα φωτίζεται από ένα τεράστιο τεχνητό φεγγάρι.
Και οι άνθρωποι θα μετακινούνται αποκλειστικά με ιπτάμενα ταξί. Κι αυτό γιατί, όπως το θέλουν οι εμπνευστές της, οι άνθρωποι στο μέλλον δεν θα οδηγούν παρά μόνο από χόμπι. Στη Neom θα μπορείς να πάρεις τη Ferrari σου και να πεταχτείς ως την παραλία, δεν θα χρειάζεται όμως να οδηγείς για να πας στη δουλειά σου.
Ο κάτοικος της Neom θα έχει επίσης στη διάθεσή του περισσότερες και καλύτερες ανέσεις από οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη. Ακόμα και περισσότερα αστέρια Michelin ανά κάτοικο θα έχει η πόλη στα εστιατόριά της.
Οι ακτές της Ερυθράς Θάλασσας θα λαμπυρίζουν τη νύχτα, καθώς η άμμος θα αντανακλά το φως του τεχνητού φεγγαριού. Για τέτοιες καταστάσεις μιλάμε.
Τι γίνεται όμως με την κατασκευή της; Γιατί για την ώρα δεν έχει παρουσιαστεί τίποτα. Η οικοδομική δραστηριότητα φέρεται πάντως να έχει αρχίσει στον κόλπο της Neom, που είναι και η πρώτη φάση του υπερφιλόδοξου πλάνου.
Αυτό βεβαιώνει τουλάχιστον το κρατικό πρακτορείο Saudi Press Agency, λέγοντάς μας πως εκεί θα είναι ο κυρίως αστικός ιστός, με «λευκές παραλίες, ήπιο κλίμα και ένα ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον». Και αυτή η φάση προβλεπόταν να ολοκληρωθεί εντός του 2020.
Τον περσινό Σεπτέμβριο είχε κυκλοφορήσει η είδηση πως το αεροδρόμιο της Neom κοντοζύγωνε στην αποπεράτωσή του. Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας λέγεται πως έχει φιλοξενήσει και αρκετά events στην περιοχή, προσελκύοντας επενδυτές από όλο τον κόσμο.
Τον Οκτώβριο του 2019 είπαν πως σκοπεύουν να κάνουν τη Neom και τον μεγαλύτερο e-gaming παράδεισο της οικουμένης.
Από την επίσημη ιστοσελίδα της Neom πληροφορούμαστε πως οι εργασίες έχουν πράγματι αρχίσει, η κατασκευή όμως «θα ξεκινήσει μόλις συγκεκριμενοποιηθεί η φάση έρευνας και προγραμματισμού που εξελίσσεται για την ώρα». Στην ίδια ιστοσελίδα διαβάζουμε πως το μεγαλύτερο μέρος της ανέγερσης «θα ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα 7-10 χρόνια».
Όσο για τον πληθυσμό της, «περιμένουμε τη Neom να στεγάζει 1 εκατ. ανθρώπους ως το 2030»…
Τι συμβαίνει για την ώρα
Την ώρα που οι υπεύθυνοι του σχεδίου μάς μιλούν για συστήματα μαζικής αναγνώρισης προσώπου και επιτήρησης, ώστε να παταχθεί εντελώς το έγκλημα, αλλά και για νέους νόμους που θα επικρατούν σε αυτή τη σχεδόν ανεξάρτητη πολιτεία, η ντόπια φυλή έχει μια κάπως διαφορετική άποψη.
Οι Huwaitat δεν χωρούν προφανώς στον κοσμοπολίτικο και γκλαμουράτο παράδεισο και πρέπει να φύγουν από τη μέση. Η κυβέρνηση θα τους αποζημίωνε υποτίθεται για τον εκτοπισμό τους, μόνο που τα πράγματα δεν φαίνεται να πάνε όπως στα χαρτιά.
Οι εντάσεις των τελευταίων μηνών είναι μια τραγική αποτύπωση του αυταρχικού τρόπου που λειτουργεί ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Οι Huwaitat διαμαρτύρονται εδώ και μήνες που τους αναγκάζουν να εγκαταλείψουν τις παραδοσιακές εστίες τους. Ζούσαν εξάλλου εκεί πριν καν φτιαχτεί το -ενοποιημένο- βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας το 1932.
Ο μέχρι σήμερα απολογισμός για τη φυλή μετρά δεκάδες μέλη στη φυλακή, κάποιους που εγκατέλειψαν τη χώρα και προσφάτως και τον πρώτο νεκρό. Η κυβέρνηση δεν συζήτησε ποτέ μαζί τους το σχέδιο, τους αντιμετώπισε από την πρώτη στιγμή ως ανεπιθύμητους που πρέπει να τα μαζέψουν και να φύγουν.
Εκεί θα ζουν κάποια στιγμή λαμπεροί κοσμοπολίτες και οι Huwaitat δεν εντάσσονται στον νέο σχεδιασμό. Κι έτσι δεν περιλήφθηκαν στο πλάνο του ηγεμόνα, ούτε και των ακριβοπληρωμένων αμερικανών συμβούλων του που ζουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Ακόμα χειρότερα, οι δημοτικές αρχές του Ταμπρούκ, πιστές στο Εθνικό Πρόγραμμα Κοινοτικής Ανάπτυξης, ξεκίνησαν από τις αρχές Ιανουαρίου να εκδίδουν εντολές απαλλοτρίωσης ιδιοκτησίας. Χωρίς καμία αποζημίωση, παρά μόνο με μια αόριστη και προφορική υπόσχεση για κάποια χρήματα. Χωρίς να αναφέρεται ακριβές ποσό. Ή χρονικός ορίζοντας.
Ο ντόπιος πληθυσμός αναφέρει πως δεν υπάρχει καν δικαστική διέξοδος για το δράμα τους, καθώς δεν προβλέπεται η νομική οδός για την εξέταση των αντιρρήσεών τους στο αναπτυξιακό πρόγραμμα. Πράγματα όπως ο ξεριζωμός και η αποζημίωσή τους θα περάσουν στα «ψιλά».
Η συντριπτική πλειονότητα της φυλής απορρίπτει τις προσφορές και ο αδικοχαμένος Huwaiti είχε μετατραπεί στο δημόσιο πρόσωπό της. Το πρόσωπο της διαφωνίας απέναντι στους πριγκιπικούς χειρισμούς.
Στα βίντεο που ανέβαζε στο YouTube έδειχνε κάθε τόσο τους τίτλους ιδιοκτησίας που είχε για τη γη του. Στο τελευταίο του βίντεο στις 12 Απριλίου, την προηγουμένη του θανάτου του, επέμενε πως κανείς τους δεν ήθελε να φύγει από τα πατρώα εδάφη. Ήθελαν απλώς να είναι τμήμα της νέας Neom.
Το κρατικό ανακοινωθέν δεν κάνει λόγο για τη διαφωνία. Ισχυρίζεται απλώς πως ο ακτιβιστής ήταν ένοπλος και πυροβόλησε κατά των δυνάμεων ασφαλείας, μην αφήνοντάς τους περιθώριο παρά να απαντήσουν στα πυρά και να τον σκοτώσουν.
Όπως ακριβώς τα προφήτευσε ο Huwaiti στο σημαδιακό βίντεο, οι στρατιώτες βρήκαν στο σπίτι του μια σωστή γιάφκα. Ο Huwaiti έγινε ο «μάρτυρας της Neom», όπως τον αποκαλούν πια στα κοινωνικά μέσα, και όλα δείχνουν πως δεν θα είναι ο μόνος.
Κι αν τέτοια μαζικά αναπτυξιακά σχέδια που περιλαμβάνουν απαλλοτρίωση περιουσίας δεν είναι ποτέ εύκολα ζητήματα, το διεθνές Δίκαιο παρέχει βασικά πρότυπα δράσης για μια κυβέρνηση ώστε να σεβαστεί τουλάχιστον τα δικαιώματα των εμπλεκόμενων πολιτών.
Η Σαουδική Αραβία δεν διαβάζει πιθανότατα διεθνές Δίκαιο. Και το καζάνι συνεχίζει να βράζει στην περιοχή.
Αυτό είναι πιθανότατα το πραγματικό κόστος της Neom. Όπως ακριβώς το είπε στις 4 Μαΐου στον «Guardian» ο Alia Hayel Aboutiyah al-Huwaiti, μέλος της φυλής που ζει στην ασφάλεια του Λονδίνου, «η Neom χτίζεται με το αίμα μας».
Η Neom, από την άλλη, απαντά με το πιασάρικο σλόγκαν «Καλύτεροι άνθρωποι, καλύτερη κοινωνία»…
