Η ιστορία του Ιωάννη Καποδίστρια δεν είναι απλώς ένα κεφάλαιο των σχολικών βιβλίων. Είναι μια ανοιχτή πληγή και ταυτόχρονα μια διαχρονική υπενθύμιση για το πώς γεννήθηκε –και πώς υπονομεύτηκε– το νεοελληνικό κράτος. Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, αμέσως μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, είχε διατυπώσει με καθαρότητα μια θέση που αποδείχθηκε προφητική: σοβαρό εμπόδιο για τη δημιουργία κράτους δικαίου ήταν η ύπαρξη ισχυρών οικογενειών και φατριών.
Μια άποψη που όχι μόνο δεν ξεπεράστηκε, αλλά δικαιώθηκε ιστορικά και πρακτικά στη μετέπειτα πορεία του ελληνικού κράτους. Και ίσως ακριβώς γι’ αυτό, η κινηματογραφική απόπειρα να αναδειχθεί η προσωπικότητα και το έργο του Καποδίστρια δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει αντιδράσεις.
Η ταινία «Καποδίστριας» του Γιάννη Σμαραγδή βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο στόχαστρο. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει μιλήσει ανοιχτά για τεράστια οικονομικά εμπόδια, αλλά και για ένα πρωτοφανές κλίμα πίεσης που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Η παραγωγή γνώρισε αλλεπάλληλες καθυστερήσεις, καθώς η χρηματοδότηση αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη, με το κράτος ουσιαστικά απόν.
Η ταινία, τελικά, στηρίχθηκε σε ιδιωτικά κεφάλαια και στη συμβολή της ελληνικής ομογένειας, ανθρώπων που πίστεψαν στο όραμα και στη σημασία του εγχειρήματος. Όπως έχει αποκαλύψει ο Γιάννης Σμαραγδής, τίποτα δεν ήταν δεδομένο:
«Δεν ήταν καθόλου σίγουρο ότι θα τελειώσει η ταινία. Ήταν ένα θαύμα που την έκανα. Κάναμε μια εβδομάδα γυρίσματα, μετά δεν είχαμε τα χρήματα και σταματήσαμε. Όταν ξεκίνησα δεν είχα τα χρήματα, είχα τις υποσχέσεις».
Ακόμη πιο σοκαριστικές είναι οι καταγγελίες του για απειλές θανάτου, τόσο προς το πρόσωπό του όσο και προς την ίδια την παραγωγή. Ένα γεγονός που αποκαλύπτει πόσο «επικίνδυνη» μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και σήμερα η ανάδειξη ιστορικών αληθειών:
«Όταν ξεκινάς να κάνεις τον “Καποδίστρια” δεν περιμένεις να σου συμβούν όμοια πράγματα. Υπήρξαν απειλές για να μην κάνω την ταινία. Είναι η δεύτερη φορά στη ζωή μου που ενεργοποιώ το ελληνικό αίσθημα και είχα απειλές θανάτου».
Η ταινία «Καποδίστριας» δεν είναι απλώς μια βιογραφική κινηματογραφική αφήγηση. Είναι μια πολιτική και ιστορική δήλωση. Μια υπενθύμιση ότι οι ιδέες του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας –η σύγκρουση με τα κατεστημένα συμφέροντα, η ανάγκη για θεσμούς και κράτος δικαίου– παραμένουν επικίνδυνα επίκαιρες.
Και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που η ταινία δέχτηκε έναν ανηλεή πόλεμο πριν καν ολοκληρωθεί. Γιατί ο Καποδίστριας, ακόμα και δύο αιώνες μετά, συνεχίζει να ενοχλεί.
