Υπάρχουν φόβοι που εξηγούνται εύκολα και άλλοι που εμφανίζονται ξαφνικά, χωρίς προφανή λόγο, συνήθως λίγο πριν τον ύπνο, όταν όλα ησυχάζουν. Το παιδί λέει ότι φοβάται αλλά δεν ξέρει τι ακριβώς και εσύ προσπαθείς να βρεις λογική εκεί που δε φαίνεται να υπάρχει. Κι όμως, υπάρχει. Απλώς δεν βρίσκεται πάντα έξω από το παιδί, αλλά μέσα του. Οι αόρατοι φόβοι της παιδικής ηλικίας δεν είναι ιδιοτροπία ούτε υπερβολή. Είναι μηνύματα που χρειάζονται μετάφραση, όχι σίγαση.
Όταν ο φόβος δεν έχει πρόσωπο
Οι πιο δύσκολοι φόβοι δεν είναι αυτοί που έχουν όνομα. Δεν είναι ο σκύλος της γειτονιάς ή το σκοτάδι στο δωμάτιο. Είναι εκείνοι που δεν συνδέονται με κάτι συγκεκριμένο και γι’ αυτό σε μπερδεύουν. Το παιδί μπορεί να πονάει στην κοιλιά, να δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή να κλαίει χωρίς σαφή αιτία. Αυτοί οι φόβοι συχνά γεννιούνται από εμπειρίες που το παιδί δεν επεξεργάστηκε συνειδητά. Μια συζήτηση που άκουσε, μια εικόνα που είδε φευγαλέα, ένα σχόλιο που το άγγιξε περισσότερο απ’ όσο έδειξε. Ο εγκέφαλος κρατά πληροφορίες ακόμη κι όταν το παιδί δεν έχει τις λέξεις για να τις περιγράψει και ο φόβος γίνεται ο τρόπος να ζητήσει βοήθεια.
Ο εγκέφαλος θυμάται περισσότερα απ’ όσα νομίζεις
Ο παιδικός εγκέφαλος λειτουργεί σαν σφουγγάρι, απορροφά τα πάντα χωρίς φίλτρο. Δεν ξεχωρίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι, τι αφορά το παιδί και τι απλώς περνά από μπροστά του. Έτσι, ένα γεγονός που εσύ θεωρείς ασήμαντο μπορεί να καταγραφεί ως απειλή. Ο φόβος δεν είναι λάθος του εγκεφάλου, είναι μηχανισμός προστασίας. Όταν όμως η απειλή δεν είναι ξεκάθαρη, ο εγκέφαλος συνεχίζει να χτυπά συναγερμό. Γι’ αυτό οι αόρατοι φόβοι επιμένουν. Δε ζητούν να τους διώξεις αλλά να τους καταλάβεις, να δεις τι προηγήθηκε, τι άλλαξε, τι έκανε το παιδί να νιώσει ότι κάτι δεν είναι πια ασφαλές.
Η μικρή έρευνα που κάνει μεγάλη διαφορά
Αντί να προσπαθείς να πείσεις το παιδί ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβάται, δοκίμασε να γίνεις ερευνητής μαζί του. Όχι ανακριτής, σύμμαχος. Ρώτησέ το τι θυμάται από τη μέρα του, τι σκέφτηκε πριν κοιμηθεί, τι εικόνες του ήρθαν στο μυαλό. Μερικές φορές η απάντηση θα έρθει ξεκάθαρη, άλλες φορές όχι. Ακόμα κι έτσι, η διαδικασία έχει αξία. Το παιδί μαθαίνει ότι τα συναισθήματά του έχουν λόγο ύπαρξης και ότι δεν είναι μόνο του όταν κάτι το δυσκολεύει. Αυτή η αίσθηση ασφάλειας είναι συχνά πιο θεραπευτική από οποιαδήποτε εξήγηση.
Οι αόρατοι φόβοι δεν εξαφανίζονται με μαγικό τρόπο ούτε με φράσεις τύπου «δεν είναι τίποτα». Υποχωρούν όταν το παιδί νιώσει ότι κάποιος το ακούει πραγματικά. Όταν του δώσεις χώρο να σκεφτεί, να θυμηθεί, να συνδέσει κομμάτια. Κι εσύ, μέσα από αυτή τη διαδικασία, μαθαίνεις να εμπιστεύεσαι περισσότερο το συναίσθημα και λιγότερο την ανάγκη να έχεις άμεσες απαντήσεις. Γιατί στην παιδική ηλικία, ο φόβος δεν είναι εχθρός. Είναι ένδειξη ότι κάτι μέσα στο παιδί ζητά κατανόηση και σχέση. Και αυτό, όσο απαιτητικό κι αν ακούγεται, είναι από τα πιο ουσιαστικά δώρα που μπορείς να του κάνεις.
Κεντρική εικόνα και εικόνα άρθρου: iStock
