Όσοι έχουν επισκεφτεί το Άγιο Όρος συμφωνούν πως πρόκειται για μια μοναδική εμπειρία, που στον καθένα ξεχωριστά επιδρά με έναν διαφορετικό τρόπο, αλλά σίγουρα έντονο, που κάνει την επίσκεψη αξέχαστη. Και δεν είναι λίγοι εκείνοι που δεν περιορίζονται σε μία και μόνο επίσκεψη στο «Περιβόλι της Παναγιάς», φροντίζοντας να ανανεώνουν το ραντεβού της.
Δέος, κατάνυξη, ατμόσφαιρα μυστηριακή, μία εμπειρία μοναδική που φέρνει τον επισκέπτη πιο κοντά από ποτέ στον Θεό. Ένα πρόγραμμα αυστηρό στη τήρησή του και τόσο διαφορετικό από εκείνο της κοσμικής ζωής, που όμως σου υπενθυμίζει πως τα ωραία και τα σημαντικά, βρίσκονται στα λίγα και στα λιτά. Τα ασήμαντα της κοσμικής ζωής, στο Άγιο Όρος αποκτούν σημαντικότητα και αυτό είναι ένα από τα πολλά διδάγματα που σου προσφέρει η επίσκεψη σου στην Αθωνική Χερσόνησο.
Όποια εποχή του χρόνου και αν βρεθείς στο Άγιο Όρος, αξίζει. Αλλά, όσοι έχουν βρεθεί τις ημέρες του Πάσχα, συμφωνούν πως βίωσαν μια μοναδική εμπειρία, ένα διαφορετικό Πάσχα από εκείνο που εμείς γιορτάζουμε στον «έξω κόσμο».
Στο «Περιβόλι της Παναγιάς» δεν υπάρχουν βεγγαλικά, βοή και χοροί. Η ατμόσφαιρα είναι άκρως κατανυκτική, ενώ το μήνυμα της Ανάστασης συνοδεύεται με χαρμόσυνους ήχους, βάγια δάφνες που πετά ο ηγούμενος σε μοναχούς κι επισκέπτες. Μοναδική εμπειρία, όμως, είναι και η εβδομάδα που ακολουθεί μετά το Πάσχα.
Ο χρόνος κυλά διαφορετικά
Επειδή, όμως, είναι καλύτερα να σου περιγράφει την όλη ατμόσφαιρα κάποιος που την έχει βιώσει από πρώτο χέρι, ο Δημήτρης Πάγκας μοιράζεται στο newsbeast.gr, τη δική του εμπειρία στο Άγιο Όρος. Μάλιστα, είναι από τους τακτικούς επισκέπτες, αφού φροντίζει κάθε χρόνο να το επισκέπτεται. Θα είχε κάνει το ίδιο και φέτος, αλλά ο κορονοϊός, ανέτρεψε τα σχέδια του.
Όπως μας εξήγησε αρχικά, για να μπει κάποιος στην Αθωνική Χερσόνησο, χρειάζεται να έχει το «διαμονητήριο», το οποίο εγκρίνει την είσοδο και διαμονή, ενώ καθορίζει και τους κανόνες που πρέπει να αποδεχτείς και να ακολουθήσεις κατά την παραμονή σου σε αυτήν.
Στο Άγιο Όρος ακολουθείται η βυζαντινή ώρα, δηλαδή η ώρα δύσης του ηλίου είναι τα μεσάνυχτα, γι’ αυτό και οι ακολουθίες ξεκινούν μεταμεσονύχτιες ώρες. Για παράδειγμα, μας λέει, «όταν αρχίζουν στις 2 το πρωί και δύει ο ήλιος στις 6, είναι σαν να αρχίζουμε εμείς στις 8». Άλλωστε, όπως τονίζει με νόημα ο Δημήτρης, «ο χρόνος χάνει το νόημα».
Μάλιστα, θυμάται και τα λόγια που του είχε πει σε μία από τις επισκέψεις του ένας μοναχός: «Τι είναι τα 80 χρόνια που ζούμε μπροστά στην αιωνιότητα;».
Η εβδομάδα μετά το Πάσχα
«Η Διακαινήσιμος εβδομάδα, δηλαδή η εβδομάδα μετά το Πάσχα, έχει λαμπρό χαρακτήρα», μας λέει. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου αρχίζει με την Πανυχίδα, έτσι λέγεται η ακολουθία πριν την Ανάσταση, ακολουθεί η τελετή της Αναστάσεως, κατόπιν του Όρθρου και της θείας λειτουργίας. Όλες οι ακολουθίες, τόσο η συγκεκριμένη όσο και οι καθημερινές, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από των ενοριών.
Μετά το πέρας της λειτουργίας παρατίθεται «τράπεζα», δηλαδή φαγητό, στους μοναχούς που παρακολουθούν την ακολουθία και στους πιστούς, ενώ διανέμεται φαγητό και στους μοναχούς, οι οποίοι δεν προσήλθαν λόγω αδυναμίας.
Το Πάσχα και τη Διακαινήσιμο εβδομάδα επιτρέπεται να καταλύονται όλα τα φαγητά, μας λέει. Αλλά εξηγεί πως «το κρέας που έχουμε εμείς έξω, για εκείνους είναι το ψάρι. Κρέας ποτέ στο Άγιος Όρος».
Η Δευτέρα του Πάσχα, το πρωί αρχίζει μετά τη συγκεκριμένη ακολουθία η λιτάνευση της εικόνας του Άξιον Εστί που βρίσκεται στο Πρωτάτο, έτσι λέγεται επειδή είναι ο πρώτος ναός που έγινε στο Άγιος Όρος. Και βρίσκεται στις Καρυές, στην πρωτεύουσα.
Στη συγκεκριμένη εικόνα, όπως μας εξηγεί, αποδίδεται μεγάλη τιμή. Περιφέρεται με ψαλμωδίες – πολλές φορές με την παρουσία του Πολιτικού Δ/ΤΗ του Αγίου Όρους – στα κελιά των μοναχών, οπού προσφέρονται πασχαλινά κεράσματα από τους εγκαταβιουντες σε αυτά μοναχούς.
Την Τρίτη του Πάσχα γίνεται η λιτάνευση των εικόνων και συνεχίζουν και οι άλλες Μονές. Το πρόγραμμα των καθημερινών ακολουθιών δεν αλλάζει σε σχέση με τις άλλες ημέρες, δηλαδή η καμπάνα σημαίνει στις 2.30-3 μμ περίπου και τελειώνει περίπου στις 8.30 -9 μμ. Μετά παρατίθεται τράπεζα με φαγητό όπως εμείς τρώμε για το μεσημέρι.
Απόλυτη ησυχία
Ο χώρος του φαγητού είναι μεγάλος, διαφορετικά διαμορφωμένος σε κάθε μονή. Στο βάθος κάθεται ο ηγούμενος με «υψηλόβαθμους» της μονής γέροντες, και αφού λέγεται η απαραίτητη προσευχή, αρχίζει το φαγητό με άκρα ησυχία. Ένας μονάχος διαβάζει από ψηλά αναγνώσματα ψυχοφελή που αφορούν συνήθως στην εκάστοτε εορτάζουσα ημέρα, βίο αγίου κλπ.
«Αν κάποιος χρειάζεται κάτι» μας λέει ο Δημήτρης, «κάνει νόημα από το τραπέζι, καθώς δεν επιτρέπεται η ομιλία». Κάποια στιγμή ακούγεται ένας χτύπος του ποτηριού με μεταλλικό αντικείμενο και σημαίνει πως οι παρευρισκόμενοι μπορούν να αρχίσουν να πίνουν κρασί ή νερό. Στη συνέχεια, ακούγεται πάλι ανάλογος χτύπος που σημαίνει τέλος του φαγητού.
Όλοι σηκώνονται και από μπροστά περνάει ένας μοναχός κρατώντας ένα πρόσφορο «την Παναγιά» (έτσι λέγεται) και οι επισκέπτες παίρνουν από ένα μικρό κομμάτι. «Αφού αποχωρήσουμε και οι μοναχοί πάνε στις εργασίες, εμείς ξεναγούμαστε σε ιερά κειμήλια και άγια λείψανα. Μερικά είναι άφθαρτα, όπως το δεξί αυτί του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου που σε αυτό λέγεται του υπαγόρευε την ερμηνεία των επιστολών του ο Απ. Παύλος», μας λέει.
Στη συνέχεια, οι επισκέπτες πηγαίνουν στα δωμάτιά τους για να ξεκουραστούν, πριν συνεχίσουν την ξενάγηση. Αργότερα, ακολουθεί το βραδινό φαγητό και κατόπιν ο εσπερινός που ουσιαστικά είναι η έναρξη των ακολουθιών για την επόμενη ημέρα.
Όσο για τις μετακινήσεις τους από μονή σε μονή, ο Δημήτρης μάς εξηγεί πως γίνεται είτε με βανάκια είτε με τα πόδια. «Οι κινήσεις μας αναγράφονται στο διαμονητήριο και το διάστημα σε κάθε μονή δε παραβιάζεται», λέει.
Επίσης, όπως και πολλοί επισκέπτες επισημαίνει πως οι δρόμοι είναι χωμάτινοι και κακοτράχαλοι. Τα δωμάτια διαμονής, δε, και ανέσεις των προσκυνητών ποικίλουν ανάλογα με τις μονές.
