Η επιβλητική και άκρως εντυπωσιακή Πορτάρα καλωσορίζει τον επισκέπτη της Νάξου στο νησί, καθώς είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζει κανείς μόλις φτάσει με το πλοίο στο λιμάνι.
Μια πανύψηλη μαρμάρινη πύλη, που στέκει αγέρωχη στο πέρασμα των χρόνων από τον 6ο αι. π.Χ., υπενθυμίζει στους ταξιδιώτες την άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία του μεγαλύτερου νησιού των Κυκλάδων.
Σαν ακοίμητος φρουρός της Χώρας, ορθώνεται επιβλητική στη νησίδα Παλάτια, στο βόρειο άκρο του λιμανιού. Μάλιστα, σύμφωνα με τη μυθολογία πρόκειται για το νησάκι όπου εγκατέλειψε ο Θησέας την Αριάδνη, αφού την είχε αρπάξει από την Κρήτη, μετά το φόνο του Μινώταυρου. Εδώ, μάλιστα την είδε και την ερωτεύτηκε ο Διόνυσος, κάνοντάς την γυναίκα του.
Το συγκεκριμένο νησάκι δεν συνδεόταν με το νησί, μέχρι το 1919 όποτε και κατασκευάστηκε λωρίδα γης για να το ενώσει με τη Νάξο. Αυτό που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, στην ουσία είναι τα απομεινάρια του ναού του Απόλλωνα, που ξεκίνησε να χτίζεται μεταξύ 6ου- 7ου αιώνα π.Χ., χωρίς ωστόσο το έργο να προλάβει να ολοκληρωθεί.
Σε αυτήν την κίνηση προέβη ο τύραννος Λύγδαμις προκειμένου να δημιουργήσει έναν ναό μεγαλύτερο από εκείνον του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα και της Ήρας στη Σάμο. Με την κατάλυση της τυραννίας σταμάτησαν οι εργασίες για την κατασκευή του ναού, και έτσι το έργο έμεινε ημιτελές. Εικάζεται, επίσης, ότι αιτία για την μη ολοκλήρωση του έργου ήταν και ο πόλεμος που ξέσπασε μεταξύ Νάξου και Σάμου.
Με το πέρασμα των χρόνων, στα ερείπια του ναού οι Χριστιανοί έχτισαν εκκλησία, ενώ επί Ενετοκρατίας καταστράφηκε ολοσχερώς, με αρκετά από τα μάρμαρα του ναού να χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του Κάστρου της Χώρας.
Η πανύψηλη πύλη του ναού αποτελείτο από τέσσερα υπερμεγέθη κομμάτια τοπικού μαρμάρου, το καθένα από τα οποία ζύγιζε περί τους 20 τόνους. Το ύψος της Πορτάρας αγγίζει τα έξι μέτρα, ενώ το πλάτος της ξεπερνάει τα τρεισήμιση.
Ιδανικότερη ώρα για να επισκεφτεί κανείς το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο του νησιού είναι η ώρα το δειλινού, καθώς η θέαση του ηλιοβασιλέματος από εδώ είναι σκέτη μαγεία.
