Οι εντολές διαπαιδαγώγησης των γονιών μας μένουν βαθιά χαραγμένες μέσα μας και αποτελούν τη βάση της συμπεριφοράς μας. Αυτό έχει την εξήγησή του, αφού ως γνωστόν αυτό που κάνουμε ως ενήλικοι και ως γονείς είναι να αναπαράγουμε το γνώριμο, γονεϊκό μοντέλο, ακόμα και αν κάποτε το απορρίψαμε.
Όταν λοιπόν οι γονείς μας προβάλλουν σε εμάς τις δικές τους ανάγκες στοργής και προστασίας, θα κινηθούμε και εμείς στο ίδιο μοτίβο στις σχέσεις μας με τα παιδιά μας. Υπάρχουν εντολές απλές και άλλες που έχουν πολλά επίπεδα. Το «οι άντρες δεν κλαίνε» έκανε πολλά αγόρια στο παρελθόν να νιώθουν ενοχικά για το κλάμα τους και τα έβαλε σε διαδικασία να πασχίζουν να απομακρύνουν από το συναισθηματικό πεδίο τους συγκινήσεις και συναισθήματα απαγορευτικά και απορριπτέα όπως η θλίψη ή ο πόνος. Το «εμένα δεν με ενδιαφέρουν οι βαθμοί» αλλά «είδες την Αννούλα; Διάβασε και πήρε Α στο τεστ» αποδυναμώνει το παιδικό εγώ, αφού το παιδί νιώθει υποτιμημένο. Αυτή η πεποίθησή του «οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα» είναι ένα φάντασμα που το στοιχειώνει σε όλη την ενήλικη ζωή του.
Το έργο επαναλαμβάνεται
Όλα αυτά γράφουν μέσα μας και έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ενήλικη ζωή μας. Ολες οι εντολές που μας εμφυτεύουν οι γονείς μας και εμφυτεύουμε και εμείς επιδέξια στα παιδιά μας αντανακλούν τις προσδοκίες μας. Ετσι κάθε φορά που τα παιδιά μας ανταποκρίνονται σε αυτό που περιμένουμε από αυτά και εισπράττουν από εμάς επιδοκιμασία αισθάνονται πως πρέπει να επαναλάβουν αυτή τη συμπεριφορά για να εισπράξουν το ίδιο αποτέλεσμα: αγάπη και αποδοχή που τόσο χρειάζονται. Κάπως έτσι, τα παιδιά αφήνουν την παιδική τους ηλικία με ένα σενάριο ζωής καθρέφτη των πεποιθήσεων και των προσδοκιών των γονιών τους. Η πλοκή του κάθε σεναρίου ποικίλλει, ανάλογα με το τι ελπίδες έχουν εναποθέσει οι γονείς σε αυτά. Κάποια σενάρια είναι πιο δραματικά, άλλα πιο καλογραμμένα και άλλα πιο περίπλοκα. Ολα τους όμως σχεδόν απαιτούν την αναζήτηση των υπόλοιπων χαρακτήρων που συμμετέχουν στο έργο.
Πώς θα απαλλαγώ από τα φορεμένα σενάρια
Κι όμως, μπορώ να απαλλαγώ από τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες: το να πιστεύω δηλαδή κάτι και να κάνω ό,τι μπορώ ώστε να βγει το σενάριό μου αληθινό και να δικαιωθώ. Και αν αυτό που πιστεύω εξυπηρετεί το σενάρια ζωής μου, με συμφέρει. Αν όμως δεν με βοηθά, πρέπει να απαλλαγώ από αυτού του είδους την προφητεία. Για παράδειγμα: Αν πιστεύω ότι η ξαδέλφη μου έχει θυμώσει μαζί μου και έχει αποφευκτική συμπεριφορά, ενδέχεται να την οδηγήσω με την προκλητική συμπεριφορά μου στο να θυμώσει τελικά μαζί μου και έτσι να επιβεβαιωθώ. Αν όμως απαλλαγούμε από τα στερεότυπα και τις ταμπέλες και σταματήσουμε να ερμηνεύουμε τις καταστάσεις κατά το δοκούν, μπορούμε να αποφύγουμε τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες και να γίνουμε ενεργοί συγγραφείς του βιβλίου της ζωής μας.
Βεβαιώνομαι λοιπόν πως οι συμπεριφορές μου αποτελούν αποκλειστικά δικές μου επιλογές και δεν είναι μέρος ενός σεναρίου που προσπαθώ να εκπληρώσω. Στην περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν ισχύει, διαλύω το φορεμένο σενάριο, πετώντας από πάνω μου όποια συμπεριφορά και επιλογή το υποστηρίζει, και γράφω ένα ολοκαίνουργιο με βάση τις ορέξεις και τις προτιμήσεις μου. Το γράφω όμως με μολύβι, για να μπορώ να κάνω τις διορθώσεις μου όποτε και όπως το επιθυμώ, για να το προσαρμόζω στις εκάστοτε ανάγκες μου και για να είναι σύγχρονο και εναρμονισμένο με το παρόν μου.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Ειρήνη Ορφανού, συμβουλευτική ψυχολόγο MSc.
