Ο πλανήτης βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο κλοιό από την πανδημία του κορονοϊού και τα κράτη έχουν τεθεί σε κατάσταση συναγερμού για να αντιμετωπίσουν την απειλή από την εξάπλωση του ιού που έκανε την εμφάνισή του στα τέλη του περασμένου έτους στην πόλη Γουχάν της Κίνας.
Ήδη η Ευρώπη αλλά και οι ΗΠΑ κλυδωνίζονται, με χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία να έχουν πληρώσει βαρύ φόρο, έχοντας πολλά θύματα από τον νέο κορονοϊό, και με το σύστημα υγείας τους να βρίσκεται σε οριακή κατάσταση.
Στην Ελλάδα κάθε μέρα ανακοινώνονται νέα κρούσματα αλλά και νεκροί, ωστόσο, σύμφωνα με τις μετρήσεις, η ανοδική καμπύλη εξάπλωσης του ιού ακολουθεί μία πιο ήπια πορεία.
«Μέσα στις επόμενες μέρες η κρίση θα κορυφωθεί σε χώρες της Ευρώπης»
Στις δύσκολες περιόδους σαν και αυτή οι άνθρωποι συνηθίζουν να αναζητούν απαντήσεις από τους επιστήμονες.
Εμείς επικοινωνήσαμε την Τρίτη 24 Μαρτίου με τον Αναπληρωτή Καθηγητή του τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών Γεώργιο Ανδρουλάκη, ο οποίος προσεγγίζει με μαθηματικά μοντέλα την επιδημία, μιλώντας για την περίοδο κορύφωσης αλλά και αποκλιμάκωσης του φαινομένου.
«Το μοντέλο που χρησιμοποιούμε εξηγεί τη χρονική πορεία της εξάπλωσης του κορονοϊού, όχι την ποσοτική. Δηλαδή δεν εξειδικεύεται να μας πει πόσα κρούσματα θα έχουμε αύριο, μεθαύριο ή σε 10 μέρες. Το μοντέλο εξειδικεύεται με βάση την πορεία που έχει καταγραφεί, να δείξει σε πόσες μέρες αναμένεται να κορυφωθεί. Αυτή είναι η διαφορά με άλλα μοντέλα που υπάρχουν, ότι εστιάζει στη χρονική εξέλιξη και όχι στην αριθμητική, την ποσοτική» λέει ο κ. Ανδρουλάκης.
Ο καθηγητής, που εξειδικεύεται στις Ποσοτικές Μεθόδους, κάνει μία συνολική επισκόπηση του φαινομένου:
«Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας να διανύσουμε, γιατί στην Αμερική τώρα ξεκινάει η εξέλιξη του φαινομένου. Στην Ευρώπη αναμένεται μέσα στις επόμενες 8 με 10 μέρες να αρχίσουν μία μία οι χώρες να κορυφώνονται. Επομένως έχουμε μπροστά μας να διανύσουμε μια μεγαλύτερη περίοδο όπου θα ακούμε δυστυχώς για άσχημα γεγονότα τύπου Ιταλίας.
Τα νούμερα που μπορεί να φανταστεί κάποιος βλέποντας ότι η χρονική εξέλιξη θα συνεχιστεί με αυτόν τον ρυθμό για 1 μήνα είναι πολύ μεγάλα. Είναι σε εξέλιξη κάποιες περιοχές οι οποίες δεν είχαν μπει μέχρι τώρα. Για παράδειγμα η Ισπανία ακολουθεί τον δρόμο της Ιταλίας. Μακάρι να διαψευστούμε όλοι, αλλά τα νούμερα αυτό δείχνουν. Η Αγγλία ενδεχομένως να ακολουθήσει αυτή την πορεία. Και δεν μπορώ να φανταστώ τι θα συμβεί για παράδειγμα στις πολύ μεγάλες πόλεις της Αμερικής, τη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες. Ή στην Τουρκία, την Κωνσταντινούπολη, μια πόλη με εκατομμύρια κόσμο. Αν εκεί τα πράγματα γίνουν ανεξέλεγκτα δεν μπορώ να φανταστώ σε τι νούμερα μπορεί να φτάσει».
Ποιο είναι το στοίχημα των ελληνικών Αρχών για την κορύφωση του ιού
Τι λέει όμως ο καθηγητής για την κατάσταση στην Ελλάδα;
«Στην Ελλάδα, με τα στοιχεία προ της απαγόρευσης κυκλοφορίας, υπήρχε η αίσθηση ότι η κορύφωση θα γίνει τις επόμενες 8 με 10 μέρες. Με τα στοιχεία που θα συγκεντρωθούν από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή θα εκτιμηθεί πάλι αν καταφέραμε να μεταθέσουμε λίγο την ημερομηνία της κορύφωσης. Και αυτό νομίζω ότι είναι το στοίχημα, αυτό που προσπαθούν να πετύχουν, να φέρουν την κορύφωση του φαινομένου αργότερα για δυο λόγους:
– Και να μπούμε μέσα στο καλοκαίρι ευελπιστώντας να σβήσει η θερμοκρασία τον ιό
– και να μην δοκιμάσουμε τις αντοχές του συστήματος, μην ξαφνικά γεμίσουν οι εντατικές και τα νοσοκομεία με αρρώστους».
Ποιο είναι όμως το βασικό επιχείρημα της μελέτης του κ. Ανδρουλάκη;
«Κατά μέσο όρο ο χρόνος της κορύφωσης του φαινομένου είναι ο ίδιος με τον χρόνο της αποκλιμάκωσης. Αυτό είναι και ένα δεύτερο σημείο το οποίο πρέπει να το έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας όσοι δεν είμαστε γιατροί και παρακολουθούμε τι γίνεται. Όσο χρόνο χρειάστηκε για να φτάσει στην κορύφωση άλλο τόσο θα χρειαστεί για να σβήσει. Δηλαδή θα μπούμε μετά σε μία φάση όπου τα κρούσματα θα αρχίσουν να μειώνονται αλλά τα μέτρα δεν θα αρθούν. Γιατί θα είναι επικίνδυνο να μην ξαναγεννήσουμε το φαινόμενο».
Στην Ελλάδα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα τα πράγματα
– Ποιο είναι το διάστημα που μπορεί να χρειαστεί για κορύφωση και αποκλιμάκωση του φαινομένου;
«Στην Κίνα και στη Νότια Κορέα που έχει γίνει ένας κύκλος, οι χρόνοι ήταν περίπου ίσοι. Δηλαδή χρειάστηκε δύο βδομάδες περίπου να κορυφωθεί και άλλες δύο βδομάδες να σβήσει. Και σταδιακά αν το κοιτάξουμε χρονικά, το σβήσιμο διαρκεί λίγο παραπάνω από ό,τι η έναρξη. Στην Ευρώπη τα στοιχεία δείχνουν ότι θα πάμε σε μεγαλύτερα νούμερα. Δηλαδή σε 3-4 βδομάδες να κορυφωθεί, γιατί τα μέτρα που χρησιμοποιούν πλέον είναι πιο αυστηρά. Μαθαίνουμε από ό,τι μας έχει βρει.
Επομένως θα χρειαστεί παραπάνω χρόνος. Αν εκτιμήσουμε ότι σε περίπου 7 με 1ο μέρες από τώρα θα έχουμε την κορύφωση, για παράδειγμα στην Ελλάδα, έχουν περάσει και 2 βδομάδες ήδη με μέτρα, μιλάμε για 3 βδομάδες μετά τις επόμενες 10 μέρες. Άρα μπορεί να χρειαστούν και 3 με 4 βδομάδες.
Στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε μία κατάσταση κλιμάκωσης και μάλιστα ήπιας. Θα μπορούσαν να είναι και χειρότερα τα πράγματα».
– Το ότι η κλιμάκωση είναι ήπια, σημαίνει ότι θα κρατήσει περισσότερο;
«Κατά τη γνώμη μου ναι. Τα σημερινά στοιχεία μου δείχνουν ότι η κορύφωση για την Ελλάδα θα είναι σε 6 έως 9 μέρες. Με πιο πιθανό το 8 ή το 9. Επομένως για να ξαναέρθουμε στο σήμερα, στην εικόνα που έχουμε αυτή τη στιγμή, θα χρειαστούν άλλες 6 έως 9 μέρες από τότε».
– Έπειτα θα ακολουθήσει η ύφεση;
«Η ύφεση αλλά με τον ίδιο τρόπο. Δεν θα εξαφανιστούν τα κρούσματα, και μετά θα θέλει μια προσοχή. Τώρα δεν μιλάω σαν μαθηματικός, αλλά ανθρώπινα. Όταν θα αρχίσει το κλίμα ευφορίας, ότι πάνε καλά τα πράγματα. Εκεί χρειάζεται μια προσοχή. Γιατί παρακολουθώντας τα στοιχεία της Νότιας Κορέας, έχουν τώρα 7 μέρες που έχουν αρχίσει πάλι να ανεβαίνουν τα νούμερά τους, σαν να υπάρχει έναρξη δεύτερου κύκλου. Αυτό αιτιολογείται από το γεγονός ότι επιστρέφουν από το εξωτερικό άτομα, ωστόσο και εμείς έχουμε στην Ελλάδα. Τόσος κόσμος είναι εγκλωβισμένος γύρω γύρω. Θα γυρίσει κάποια στιγμή. Δεν έχει επιστροφή στην κανονικότητα το πράγμα».
Το μαθηματικό μοντέλο που χρησιμοποιούν οι οικονομικοί αναλυτές
«Το μοντέλο που χρησιμοποιούμε δεν είναι στατιστικό. Τα περισσότερα μοντέλα που χρησιμοποιούνται και έχουμε δει αυτές τις μέρες, που κάνουν ποσοτικές προβλέψεις, προέρχονται από τον χώρο της οικονομετρίας, δηλαδή από τους αναλυτές των οικονομικών δεδομένων οι οποίοι αναλύουν συνέχεια χρονοσειρές χρηματιστηρίων. Χρηματιστηριακούς δείκτες, οικονομικούς δείκτες. Από εκεί προέρχονται τα περισσότερα εργαλεία που υπάρχουν. Ακόμη και τα επιδημικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται στην ιατρική, η βάση τους είναι τέτοια εργαλεία.
Η διαφορά του συγκεκριμένου μοντέλου είναι ότι παίρνει τα σημεία της χρονοσειράς και υπολογίζει έναν συγκεκριμένο δείκτη που είναι χαρακτηριστικός του φαινομένου και όχι των αριθμών που βλέπουμε μπροστά μας. Αν τον γνωρίζαμε αυτόν τον αριθμό, που λέγεται σταθερά λήψης, αν την γνωρίζαμε αυτή τη σταθερά για αυτό το φαινόμενο θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε ακριβώς το πότε θα συμβεί το μέγιστο. Ακριβώς. Με απόλυτη ακρίβεια. Επειδή δεν την γνωρίζουμε, η μέθοδος αυτή προσπαθεί να την προσεγγίσει.
Αυτή η σταθερά λήψης λοιπόν είναι χαρακτηριστική της άγνωστης συνάρτησης που ισχύει πίσω από την εξάπλωση του φαινομένου. Αυτό το καθιστά ικανό να μετρήσει το πότε θα συμβεί κάτι, αλλά να μην μπορεί να μας πει πόσο θα είναι αυτό το κάτι. Αυτή είναι η διαφορά» μας είπε ο κ. Ανδρουλάκης.
– Ποιες είναι όμως οι διαφορές από χώρα σε χώρα;
«Οι χώρες έχουν διαφορετικούς παράγοντες γιατί η κάθε μία ακολουθεί τη δική της πολιτική. Αν φανταστούμε το φαινόμενο σαν παγκόσμιο, είναι μία η σταθερά. Η κάθε χώρα αν το φαινόμενο αυτό διαρκούσε πάρα πολύ θα έφτανε και θα είχε την ίδια σταθερά. Το φαινόμενο είναι το ίδιο, απλά η έντασή του διαφέρει σε κάθε χώρα ανάλογα με τα μέτρα που λαμβάνονται. Παίρνοντας λοιπόν τα στοιχεία μόνο από μια χώρα, μετράμε ένα μικρό κομμάτι της γενικής συνάρτησης που αφορά αυτή τη χώρα και τον τρόπο με τον οποίο το αντιμετωπίζει το θέμα».
Τα αποτελέσματα των μέτρων της ελληνικής κυβέρνησης
Έχουν φανεί κάποια αποτελέσματα από τα μέτρα που έχει πάρει η ελληνική κυβέρνηση;
«Με την προηγούμενη δέσμη μέτρων, η εκτίμηση για την Ελλάδα ήταν ότι η κορύφωση θα συμβεί στις 28 Μαρτίου. Ήδη αυτό έχει πάει για τις πρώτες μέρες του Απριλίου. Άρα το αποτέλεσμα εκείνων των μέτρων είναι η μετάθεση η χρονική κατά μία βδομάδα» τόνισε ο καθηγητής.
– Πώς κρίνετε τα μέτρα που πάρθηκαν;
«Δεν έχουμε όλη την πληροφορία. Αν το δούμε από την πλευρά της δημοκρατίας είναι σαφέστατα υπερβολικά. Αν όμως έρθουμε στη θέση των ανθρώπων αυτών που παίρνουν απόφαση και έχουν μπροστά τους τον κίνδυνο ξαφνικά να γεμίσουν οι εντατικές και να αρχίσει να πεθαίνει ο κόσμος στον δρόμο, εκεί δίνω μια πολύ οσβαρή δικαιολογία σε αυτό που έχει γίνει.
Επίσης – ξεφεύγοντας από το επιστημονικό πεδίο – δεν είναι καλό να εξαντλείς όλα τα μέτρα που έχεις σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αλλά δεν έχουμε όλη την πληροφορία. Όλη αυτή την πληροφορία που συλλέγουν οι άνθρωποι που ασχολούνται και παίρνουν τις αποφάσεις – δεν μιλάω σε πολιτικό επίπεδο, μιλάω για τους λοιμωξιολόγους, την επιτροπή που ασχολείται – νομίζω ότι μάλλον σοφά μέχρι στιγμής πράττουν. Αυτό έχει φανεί. Τουλάχιστον σε σχέση με άλλες χώρες οι οποίες δεν πρόσεξαν τόσο πολύ στην αρχή φαίνεται το αποτελέσματα είχαμε».
Ο κ. Ανδρουλάκης μίλησε και για το μέτρο της καραντίνας;
«Λόγω του παγκόσμιου πανικού που έχει δημιουργηθεί, είναι βέβαιο ότι οδηγούμαστε σε πιο αυστηρά μέτρα από αυτά που θα έπρεπε. Δηλαδή αυτή τη στιγμή που μιλάμε, από τη γρίπη είναι πιο πολλά τα θύματα παγκοσμίως παρά από τον κορονοϊό. Δεν πήραμε και κανά τρελό μέτρο για να αποφεύγουμε τη μετάδοση της γρίπης. Είναι η μορφή αυτού του ιού βέβαια που είναι πολύ πιο επιθετική από μία γρίπη, που έχει δημιουργήσει πανικό.
Ωστόσο για αυτούς που πεθαίνουν από την πείνα, δεν ασχολείται κανένας με κανέναν τρόπο. Νομίζω ότι όσο θα περνάει ο καιρός και θα συνηθίζουμε στην ιδέα, θα το απομυθοποιούμε κιόλας. Αυτή τη στιγμή έχουμε μία υπερβολή στην αντίδρασή μας. Όταν όμως ο άλλος αγωνία αν θα ζήσει, δεν είναι ψύχραιμος για να συζητήσει τέτοια θέματα.
Τώρα το να μείνουμε σπίτι για 15-20 μέρες μπορεί να μην είναι πρόβλημα. Αλλά αν μείνεις 2, 3 ή 4 μήνες;».
Όσο για το μέλλον ο καθηγητής μίλησε μάλλον με σκεπτικισμό:
«Δεν είμαι γιατρός, αλλά όπως ο ιός Η1Ν1 ήρθε και έμεινε, έτσι και αυτός ο ιός δεν νομίζω ότι θα εξαφανιστεί. Ακόμη και αν βρεθεί το εμβόλιο, κάπου κάπως σε κάποιο σημείο θα μένει. Άρα μια πιθανή μετάλλαξή του ενδεχομένως θα είναι επιθετική. Νομίζω ότι δεν είναι καλή εξέλιξη αυτό που έχει συμβεί».
