Το νησί που μοιάζει να είναι… εξωγήινο

Μπορεί να μην έχει μυστηριώδεις καπνούς ή την Dharma Initiative στα εδάφη του, είναι ωστόσο όσο πιο κοντά μπορείς να βρεθείς σε σεληνιακό τοπίο. Ή στον Κόκκινο Πλανήτη.

Και την ίδια ώρα, είναι ένας επίγειος παράδεισος σαν αυτούς που χαζεύουμε στα τροπικότερα σημεία της οικουμένης.

Η φύση χαρίστηκε βλέπετε απλόχερα στη Σοκότρα, ένα νησάκι στα ανοιχτά της Υεμένης, και την ίδια στιγμή τόσο η μανία της Μητέρας Φύσης όσο και η ανθρώπινη παρέμβαση έβαλαν σκοπό να την εξαφανίσουν.

Κι όμως εδώ θα βρεις ακόμα μερικές από τις μεγαλύτερες παραδοξότητες που μπορείς να συναντήσεις ως ταξιδιώτης. «Εκεί που βρίσκονται όλα τα αλλόκοτα», όπως το προλόγισε χρόνια πριν το National Geographic.

Καθόλου παράξενο λοιπόν που μερίδα βιβλικών μελετητών τοποθετούν στη Σοκότρα τον Κήπο της Εδέμ. Κάπως έτσι θα ήταν αναμφίβολα ο παραδείσιος επίγειος τόπος που παραχώρησε ο Θεός στους Πρωτόπλαστους, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη.

Και πράγματι, το 1/3 των φυτών που ενδημούν εδώ δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη Γη. Και όσα βλέπεις όμως εδώ δύσκολα θυμίζουν γήινο τοπίο.

Μεταξύ Αφρικής και Αραβικής Χερσονήσου υπάρχει λοιπόν ένα μέρος με σπάνιες βιολογικές οντότητες, ένα μέρος αλλιώτικο που απειλούν οι κυκλώνες, η ανθρώπινη ανάπτυξη και ο εμφύλιος πόλεμος…

Πού είναι

Η Σοκότρα είναι ένα αρχιπέλαγος μεταξύ Σομαλίας και Υεμένης, ένα σύμπλεγμα ουσιαστικά τεσσάρων νησιών και δύο βραχονησίδων του Ινδικού Ωκεανού. Σοκότρα λένε όμως και το μεγαλύτερο νησί, τόσο μεγαλύτερο που αποτελεί και το 95% της στεριάς του αρχιπελάγους.

Είναι πιο κοντά στο Κέρας της Αφρικής (240 χιλιόμετρα από τις ακτές της Σομαλίας) παρά στην Αραβική Χερσόνησο (380 χιλιόμετρα) και μοιάζει αρκετά απομονωμένο. Διοικητικά ανήκει στην ασιατική Δημοκρατία της Υεμένης, γεωγραφικά και πληθυσμιακά όμως είναι κοντύτερα στην Αφρική, ένα ιδιαίτερο καθεστώς που έχει επιφέρει την πολιτική αναταραχή που μαστίζει το νησί εδώ και χρόνια.

Η Σοκότρα έχει μήκος 132 χιλιομέτρων και πλάτος 50 και από το 2008 περιλαμβάνεται στα μνημεία της UNESCO. Το 75% των εδαφών της είναι προστατευόμενα μέρη…

Τα «Γκαλαπάγκος του Ινδικού Ωκεανού»

Ό,τι ήταν τα Γκαλαπάγκος για τον Κάρολο Δαρβίνο είναι η Σοκότρα για τους σημερινούς επιστήμονες. Ένας βιολογικός παράδεισος με είδη ενδημικά, κάτι που σημαίνει πως δεν συναντούνται αλλού στον κόσμο. Αλλά και είδη που έχουν εξαφανιστεί από παντού, δίνοντας μια τελευταία ευκαιρία για παρατήρηση.

Αυτή η σπουδαία και εύθραυστη βιοποικιλότητα έχει μετατρέψει τη Σοκότρα σε μέρος παγκόσμιας σημασίας. Και τα νούμερα δεν αφήνουν εδώ περιθώρια αμφιβολίας: το 37% από τα 825 είδη χλωρίδας, το 90% των ερπετών και το 95% των σαλιγκαριών της είναι άγνωστα στον υπόλοιπο πλανήτη.

Την ίδια ώρα, η Σοκότρα φιλοξενεί και τους μεγαλύτερους πληθυσμούς από πολλά είδη πουλιών που απειλούνται με εξαφάνιση. Από τα 192 είδη πτηνών που αριθμεί, τα 44 ζουν αποκλειστικά στο νησί και άλλα 85 επιστρέφουν κάθε χρόνο για να αναπαραχθούν.

Ακόμα και η θαλάσσια ζωή της είναι σπάνια. Και πολύ πλούσια. Εδώ θα βρεις 253 είδη κοραλλιών, 730 είδη ψαριών και πάνω από 300 είδη καβουριών, γαρίδων και αστακών. Όλα αυτά στη Σοκότρα, ένα νησί που το μόνο θηλαστικό είναι οι νυχτερίδες. Εξαιρουμένων φυσικά των ζώων κτηνοτροφίας που έφερε ο άνθρωπος.

Αλλά και το τοπίο της είναι επιβλητικό. Το μεγαλύτερο τμήμα της στεριάς καλύπτεται από μια πανύψηλη οροσειρά, αφήνοντας στενές παράκτιες πεδιάδες στον βορρά και ένα ευρύτερο υψίπεδο στον νότο.

Το «Νησί της Ευδαιμονίας», όπως έλεγαν τη Σοκότρα στα σανσκριτικά, φιλοξενεί και τον μεγαλύτερο πληθυσμό από τα παράξενα αυτά δέντρα που αποκαλούνται Αίμα του Δράκου. Όπως και το εξίσου ιδιαίτερο Ρόδο της Ερήμου (Adenium obesum).

Πρόσφατοι κυκλώνες έχουν καταστρέψει χιλιάδες από αυτά, παραμένουν όμως σε μεγάλες συγκεντρώσεις, συμβάλλοντας κι αυτά στο «εξωγήινο» του τοπίου. Έτσι το λέει ο κόσμος, έτσι όμως το αποκαλούν παιχνιδιάρικα και οι επιστήμονες.

Ένα τοπίο που έχει σφυρηλατηθεί από τη γεωγραφική απομόνωσή του. Η Σοκότρα διαχωρίστηκε από την υπερήπειρο Γκοντβάνα πριν από 20 εκατ. χρόνια, τραβώντας τον δικό της εξελικτικό δρόμο.

Αυτός ο αλλόκοτος τόπος με το χρώμα και τις παραδοξότητες δεν είναι να απορείς που ήταν γνωστός ως επίγειος παράδεισος σε Έλληνες και Άραβες από πάρα πολύ παλιά. Τη Σοκότρα την ήξεραν καλά οι ναυτικοί της αρχαιότητας (Νήσος Διοσκουρίδου την ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες), μαγεύοντας την ανθρωπότητα από πολύ παλιά.

Κάποιοι έφτασαν μάλιστα μέχρι και στο σημείο να την ταυτίσουν με τη μυθική Ατλαντίδα.

Έρμαιο των διαθέσεων του καιρού

Την ώρα που οι 50.000 κάτοικοί της συνεχίζουν να διαφυλάσσουν την απίστευτη φυσική κληρονομιά της, το νησί έχει χτυπηθεί αλύπητα από την κλιματική αλλαγή. Αλλά και τα γεωπολιτικά ανθρώπινα συμφέροντα. Για αβέβαιο μέλλον κάνουν πια λόγο οι επιστήμονες, καθώς τα αμέτρητα είδη που αποκαλούν σπίτι τη Σοκότρα διατρέχουν σήμερα αμέτρητους κινδύνους.

Οι δύο κυκλώνες που έπληξαν το αρχιπέλαγος το φθινόπωρο του 2015 μέσα σε μία βδομάδα, γεγονός ανήκουστο για την Αραβική Θάλασσα, ανάγκασαν το 1/3 του πληθυσμού σε εκτόπιση και κατέστρεψαν ένα σημαντικό μέρος της βλάστησης.

Η Σοκότρα γέμισε από κλαδιά του δέντρου Αίμα του Δράκου και όσο ανέρρωνε από την καταστροφική μανία του καιρού, χτυπήθηκε ξανά από κυκλώνα τον Μάιο του 2018.

Τρία τέτοια καταστροφικά συμβάντα μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι πρωτόγνωρα για την περιοχή και οι επιστήμονες ανησυχούν πως είναι συνέπεια της κλιματικής αλλαγής. Μας λένε πως οι καταιγίδες μόλις ξεκίνησαν στη Σοκότρα.

Δεν είναι όμως μόνο ο καιρός που δείχνει τα δόντια του στο παρθένο οικοσύστημα του νησιού…

Πολιτικές αναταραχές

Μέσα σε όλα, η Σοκότρα μπλέχτηκε και σε έναν άλλο κυκλώνα, αυτή τη φορά ανθρώπινο. Από τις αρχές του 2015 πλήττεται από έναν σοβαρό εμφύλιο, όταν ένας παραστρατιωτικός συνασπισμός, υποκινούμενος από τη Σαουδική Αραβία, και ένας δεύτερος, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χτύπησαν στη Σοκότρα, στρεφόμενοι κατά αυτονομιστών που υποστηρίζονται από το Ιράν. Και η κυβέρνηση της Υεμένης, με τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, δεν έστειλε ποτέ βοήθεια.

Όσα σουλτανάτα είπαν να βοηθήσουν στρατιωτικά, φάνηκε πως είχαν τη δική τους ατζέντα για το πολύπαθο πολιτικά νησί. Το 2018 έγινε μια εύθραυστη ανακωχή μεταξύ ΗΑΕ και Υεμένης στη Σοκότρα, η κατάσταση ξέφυγε όμως και πάλι.

Και όπως ακριβώς και με τη βλάστησή της, η απομονωμένη Σοκότρα κρατά μυστικό τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα στο νησί. Οι αναφορές μάς λένε πως υπάρχουν τουλάχιστον τρία στρατόπεδα στο νησί, όλα ετοιμοπόλεμα, με την κατάσταση να παραμένει έκρυθμη.

Φέτος σημειώθηκαν ξανά κάποιες μάχες, καθώς είναι το πολιτικό καθεστώς του νησιού αυτό που δημιουργεί προβλήματα. Οι κάτοικοί του ήταν κάποτε χριστιανοί, για πολλούς αιώνες, ο χριστιανισμός εξαφανίστηκε όμως κατά τον 16ο αιώνα, όταν έπεσε στα χέρια των σουλτάνων της περιοχής.

Το νησί ήταν για ένα μικρό διάστημα στα χέρια των Πορτογάλων και των Βρετανών μετά. Ως βρετανική κτήση έζησε η Σοκότρα μεταξύ 1880-1967, όταν έγινε τμήμα της ανεξάρτητης (και σοβιετικής) Νότιας Υεμένης και της ενοποιημένης Υεμένης αργότερα (1990).

Στα πρόσφατα χρόνια, η ολοένα και αυξανόμενη επιρροή της Σαουδικής Αραβίας στην περιοχή ανάγκασε τα ΗΑΕ σε παρεμβάσεις ήδη από το 2016. Τα Εμιράτα έστησαν κανονική στρατιωτική βάση στο νησί, η Υεμένη στράφηκε εναντίον τους και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι αυτονομιστές της Υεμένης (Νότιο Μεταβατικό Συμβούλιο – STC) απέκτησαν δύναμη στο νησί.

Από το 2018 μιλάμε για κανονικό εμφύλιο πόλεμο, με τα Εμιράτα να καταλαμβάνουν τα λιμάνια και το αεροδρόμιο και τους Σαουδάραβες να ετοιμάζονται για μάχες σώμα με σώμα.

Τα τελευταία νέα (Ιούνιος του 2020) μας λένε πως το STC έχει πλέον την εξουσία στα χέρια του, όταν το απόσπασμα του στρατού της Υεμένης στο νησί αυτομόλησε στους αυτονομιστές. Τον ίδιο μήνα, αξιωματούχος της κυβέρνησης της Υεμένης ενημέρωσε τον πλανήτη πως το «Κυβερνείο του Αρχιπελάγους της Σοκότρα έχει περιέλθει στην πλήρη κυριαρχία των Εμιράτων».

Ο σύμβουλος του υπουργού Εσωτερικών της Υεμένης έγραψε κατόπιν στο Twitter πως τα ΗΑΕ σκοπεύουν να ανεξαρτητοποιήσουν τη Σοκότρα από την Υεμένη, με πρόφαση «την προστασία της από το Κατάρ και την Τουρκία».

Ακόμα χειρότερα, είπε πως τα Εμιράτα λεηλατούν τις φυσικές πηγές του νησιού και μεταφέρουν τα φυτά, τα ορυκτά και τους πόρους στο Αμπού Ντάμπι. Και στις 19 Ιουνίου το STC, που ελέγχεται από τα Εμιράτα, κατέλαβε και την πρωτεύουσα της Σοκότρας.

Ό,τι καταφέρει να επιζήσει από τη μανία του καιρού και του ανθρώπου, θα καταστραφεί ίσως από την αλόγιστη και χωρίς σχέδιο ανάπτυξη των ντόπιων. Η Σοκότρα είχε ακριβώς πολύ λίγους δρόμους, για να μη διαταράσσεται η απίστευτη βιοποικιλότητά της. Τα τελευταία χρόνια, στον απόηχο των ταραχών, η δόμηση έγινε άναρχη, μιας και δεν υπάρχει κεντρική κυβέρνηση να συντονίσει.

Ο οικοτουρισμός, από τον οποίο ζούσε ένα καλό τμήμα των ντόπιων, εξαφανίστηκε μετά το 2015. Ποιος να πάει στη Σοκότρα αν δεν ξέρει πως θα γυρίσει;

Τι θα απογίνει τελικά ένας από τους τελευταίους φυσικούς παραδείσους της Γης, μένει να φανεί. Θα καταστρέψουμε άραγε ολοκληρωτικά ό,τι έφτιαξε η φύση μέσα σε εκατομμύρια χρόνια;