Η μικρή άνυδρη και άγονη βραχονησίδα, στο στόμιο του φυσικού λιμένα της Ελούντας του νομού Λασιθίου, στην Κρήτη είχε ανά τους αιώνες της παρουσίας της αλλάξει διάφορους ρόλους, κυρίως λόγω της στρατηγικής της θέσης. Ωστόσο, η Σπιναλόγκα έμελλε να αποκτήσει μία σκοτεινή πλευρά και να γίνει το «νησί των ζωντανών νεκρών», τόπος δακρύων και αμέτρητων τραγικών ιστοριών.
Στις 30 Μαίου του 1903 υπογράφηκε η απόφαση να μετατραπεί σε λεπροκομείο. Μετά το 1913 η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα και άρχισαν να έρχονται ακόμα περισσότεροι άρρωστοι στη Σπιναλόγκα, ενώ αργότερα δέχτηκε ασθενείς ακόμα και από άλλες χώρες και χαρακτηρίστηκε σαν Διεθνές Λεπροκομείο. Εκεί, στα λιθόστρωτα σοκάκια της, οι απομονωμένοι από την κοινωνία λεπροί, ένωναν τις δυστυχίες τους, μα συγχρόνως θέριευαν ψυχικά. Έπαιρναν δύναμη ο ένας από τον άλλον και κατάφεραν να δημιουργήσουν τη δική τους μικρή κοινωνία και να φτιάξουν το δικό τους μικρό και θαυμαστό πολιτισμό. Η Σπιναλόγκα έκλεισε ως λεπροκομείο το 1957.
Πάντως, λέγεται πως δεν ήταν πάντα νησί. Ο Ενετός χαρτογράφος Κορονέλλι υποστηρίζει πως ήταν ενωμένη με τη χερσόνησο Κολοκύθα, και πως ήταν οι Ενετοί εκείνοι που, το 1526, κατέστρεψαν μέρος της χερσονήσου δημιουργώντας τη νησίδα. Η οχύρωσή της χρονολογείται από την αρχαιότητα, καθώς λειτουργούσε ως προστασία της εισόδου του λιμανιού της αρχαίας πόλης Όλους. Οι Ενετοί την ενίσχυσαν κατασκευαστικά και αρχιτεκτονικά, συμβάλλοντας στη σημερινή της εικόνα.
Μετά το λουκέτο του λεπροκομείου, το 1957, η Σπιναλόγκα έμεινε για δεκαετίες αναξιοποίητη. Το ενδιαφέρον όμως των επισκεπτών για το παράξενο νησί με τη σκοτεινή ιστορία και το μεγάλο παρελθόν έφερε τη συστηματική αναστήλωση κι επισκευή κτισμάτων και τειχών.
Σήμερα η Σπιναλόγκα είναι από τα πιο δημοφιλή «αξιοθέατα» της Κρήτης. Οι επισκέπτες την προσεγγίζουν με καραβάκια, που αποπλέουν κάθε μία ώρα από Άγιο Νικόλαο, Ελούντα και Πλάκα. Στα τέλη Ιανουαρίου κατατέθηκε και επίσημα ο φάκελος της υποψηφιότητας της για να ενταχθεί στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.
