Και τι δεν έζησε ο άνθρωπος στη μακρά ιστορία του πάνω στη Γη, βιώνοντας από πρώτο χέρι θάνατο, πανικό και όλεθρο.
Αλλά και καταστάσεις που εξαφάνιζαν μαζικά τους πληθυσμούς, ερημώνοντας χωριά, πόλεις, χώρες και κάποιες φορές ακόμα και ηπείρους.
Στη σφαίρα των μολυσματικών ασθενειών, η πανδημία είναι το χειρότερο σενάριο. Μια εφιαλτική εικόνα, για την οποία έχουμε πια κι εμείς δυστυχώς μια καλή εκτίμηση.
Μεταδοτικές ασθένειες χτύπησαν βέβαια τον άνθρωπο από τις πρώτες του στιγμές, όταν ήταν ακόμα κυνηγός-τροφοσυλλέκτης.
Οι πραγματικές επιδημίες ξεκινούν ωστόσο πριν από 10.000 χρόνια, όταν άρχισε η γεωργική δραστηριότητα και ο άνθρωπος σχημάτισε τις πρώτες μόνιμες κοινότητές του.
Ελονοσία, φυματίωση, λέπρα, ευλογιά και γρίπη είναι πράγματα που αντιμετώπισαν ακόμα και αυτοί οι μακρινοί πρόγονοί μας.
Η παλιότερη επιδημία που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη μάς έρχεται από την Κίνα, όταν ένας ολόκληρος προϊστορικός οικισμός (Hamin Mangha) σβήστηκε από τον χάρτη πριν από 5.000 χρόνια. Τα πτώματα των νεκρών στοιβάχτηκαν σε ένα σπίτι, το οποίο παραδόθηκε στις φλόγες.
Όσο πιο πολιτισμένος γινόταν όμως ο άνθρωπος, όσο πιο μακριά τον έφταναν οι εμπορικοί του δρόμοι, τόσο πιο εκτεταμένες γίνονταν οι επιδημίες.
Κάποιες μάλιστα διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο, πάντα για κακό, αλλάζοντας ακόμα και την προκαθορισμένη έκβαση κάποιων πραγμάτων.
430-426 π.Χ. – Ο Λοιμός των Αθηνών
Η παλιότερη καταγεγραμμένη πανδημία συνέβη κατά τον δεύτερο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Προήλθε, κατά τον Θουκυδίδη, από την Αιθιοπία, εξαπλώθηκε στη Λιβύη και την Αίγυπτο και κατέφτασε στον Πειραιά, όπου πέρασε από τα Μακρά Τείχη μέσα στην πολιορκούμενη από τους Σπαρτιάτες Αθήνα.
Ο Λοιμός των Αθηνών χτύπησε σε τρία κύματα (το 430, το 429 και το 427-426 π.Χ.), εξαφάνισε ακόμα και το 1/3 του πληθυσμού της πόλης (μεταξύ αυτών και ο Περικλής) και την αποδυνάμωσε τόσο που προσυπέγραψε την πτώση της.
Πιστεύεται πως ήταν τυφοειδής πυρετός, αν και έχουν προταθεί ως υπεύθυνοι πάνω από 30 παθογόνοι μικροοργανισμοί.
165-180 μ.Χ. – Ο Λοιμός του Αντωνίνου
Γνωστή και ως Πανούκλα του Γαληνού, αυτή τη φορά ήταν οι ρωμαίοι λεγεωνάριοι που γύρισαν από την εκστρατεία στη Μέση Ανατολή που έφεραν στη Ρώμη την καταστροφή.
Ευλογιά ή ιλαρά υποπτεύονται οι ιστορικοί πως ήταν η επιδημία που μπορεί να σκότωσε ακόμα και 5 εκατ. ανθρώπους στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Στα θύματά της ήταν και ο αυτοκράτορας Λεύκιος Βέρος, που συγκυβερνούσε με τον αδερφό του, Μάρκο Αυρήλιο Αντωνίνο. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κάσσιο Δίων, έφτασε να προκαλεί ακόμα και 2.000 θανάτους τη μέρα στη Ρώμη.
Ο βαρύς φόρος αίματος στις τάξεις του στρατού αποδυνάμωσε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στον κολοφώνα μάλιστα της ακμής της, αφήνοντάς τη βορά στις επιθέσεις των «Βαρβάρων». Ήταν το τέλος της λεγόμενης Ρωμαϊκής Ειρήνης…
250-262 μ.Χ. – Η Πανώλη του Κυπριανού
Πήρε το όνομά της από τον γνωστότερο άνθρωπο που μας είπε γι’ αυτή, τον πρωτοχριστιανό επίσκοπο Καρχηδόνας, Θάσκιο Καικίλιο Κυπριανό. Ο Άγιος Κυπριανός την είδε μάλιστα ως σημάδι για το τέλος του κόσμου.
Οι ιστορικοί τοποθετούν την έναρξή της στην Αιθιοπία, από όπου εξαπλώθηκε σε όλη τη βόρεια Αφρική, περνώντας κατόπιν στη Ρώμη, πίσω στην Αίγυπτο και παντού μετά στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Δεν αποκλείεται να ήταν η πρώτη πανδημία γρίπης που γνώρισε η ανθρωπότητα. Για άλλη μια φορά η πανδημία γονάτισε τη Ρώμη, σκοτώνοντας ακόμα και 5.000 πολίτες τη μέρα.
Η εκτεταμένη έλλειψη στρατιωτικού προσωπικού εξασθένισε τόσο την αυτοκρατορία που προκάλεσε τη λεγόμενη Αυτοκρατορική Κρίση, μισό σχεδόν αιώνα πολιτικής αναταραχής, εμφύλιων συγκρούσεων, εξεγέρσεων και επιδρομών που απείλησαν την ύπαρξη της Ρώμης.
541-549 μ.Χ. – Η Πανώλη του Ιουστινιανού
Εμφανίστηκε στην Αίγυπτο και βρήκε τον δρόμο της ως την καρδιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Και ήταν πιθανότατα η πρώτη καταγεγραμμένη επιδημία βουβωνικής πανώλης, της λοιμώδους νόσου που προκαλείται από το βακτήριο βάκιλος του Γερσίν δηλαδή.
Η πανδημία έπληξε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και έπληξε δύο κραταιές αυτοκρατορίες, τόσο την Ανατολική Ρωμαϊκή όσο και αυτή των Σασσανιδών στην Περσία. Αλύπητα χτυπήθηκε και η Κωνσταντινούπολη, με 5.000 θανάτους τη μέρα. Η πόλη ερήμωσε, χάνοντας τον μισό σχεδόν πληθυσμό της.
Η Πανώλη του Ιουστινιανού ήταν η πρώτη μεγάλης κλίμακας καταστροφική πανδημία, διεκδικώντας βαρύτατο φόρο αίματος.
Κάπου 25 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ματαιώνοντας τα μεγαλόπνοα σχέδια του Ιουστινιανού να ανακτήσει τα χαμένα δυτικά εδάφη της Ρώμης.
Τα επόμενα κύματα της πανούκλας στους δύο αιώνες που θα ακολουθούσαν θα έστελναν τους νεκρούς στα 50 εκατομμύρια, το 26% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ακόμα και ο Ιουστινιανός χτυπήθηκε από την πανούκλα, επιβίωσε ωστόσο…
1347-1351 – Ο Μαύρος Θάνατος
Η τελευταία επανεμφάνιση της Πανώλης του Ιουστινιανού έλαβε χώρα κατά το 750 μ.Χ. Η ανθρωπότητα πίστεψε πως τέλειωσε με την πανούκλα, έξι αιώνες όμως αργότερα έμελλε να ζήσει ακόμα πιο ανατριχιαστικές καταστάσεις.
Η Μαύρη Πανώλη, όπως λέγεται συχνά το μεσαιωνικό αυτό ξέσπασμα βουβωνικής πανώλης, σκότωσε ακόμα και 200 εκατ. ανθρώπους σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αφρική. Οι μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 75 εκατ. νεκρούς, ενώ οι πιο απαισιόδοξες φτάνουν τον αριθμό στα 200 εκατομμύρια. Μέσα σε μια πενταετία.
Ο Μαύρος Θάνατος εξαφάνισε το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι πρώτες εστίες του ήταν πιθανότατα στην Ασία και η πανούκλα μετακινήθηκε προς τα δυτικά με τα καραβάνια και τις εμπορικές αποστολές.
Από τα λιμάνια της Σικελίας τρύπωσε στην Ευρώπη και τα πτώματα ήταν τόσο πολλά που δεν μπορούσαν να ενταφιαστούν. Παρέμεναν να σαπίζουν στις πόλεις, πνίγοντας την ατμόσφαιρα στη δυσωδία.
Αγγλία και Γαλλία αποδεκατίστηκαν σε τέτοιο βαθμό που αναγκάστηκαν να κάνουν ανακωχή. Το φεουδαρχικό σύστημα της Βρετανίας κατέρρευσε και η πανούκλα μεταμορφώθηκε σε όχημα οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής.
Ήταν η πρώτη φορά που λειτούργησε το μέτρο της καραντίνας. Παρά το γεγονός ότι δεν γνώριζαν την αιτία της μόλυνσης, παρατήρησαν με τον δύσκολο τρόπο ότι η εγγύτητα είχε να κάνει πολύ με τη μετάδοση της νόσου.
Οι Ενετοί θεσμοθέτησαν πρώτοι την καραντίνα των ναυτικών, παρέμεναν υποχρεωτικά για 30 μέρες (trentino) πάνω στο πλοίο πριν πατήσουν λιμάνι. Αργότερα η απομόνωση έφτασε στις 40 μέρες (quarantino), δίνοντάς μας μια από τις λέξεις που μας απασχολούν πολύ σήμερα.
Με τόσους νεκρούς, τα εργατικά χέρια έγιναν σπάνια. Και καλοπληρωμένα. Ήταν το τέλος του συστήματος με τους δουλοπάροικους. Όσοι έζησαν, είδαν τις ζωές τους να αλλάζουν προς το καλύτερο, έχοντας περισσότερη πρόσβαση στο κρέας και σε καλύτερης ποιότητας ψωμί.
Πάνω από 3 αιώνες θα χρειαζόταν για να επιστρέψει ο παγκόσμιος πληθυσμός στα επίπεδα προ του 1347.
16ος-17ος αιώνας – Η «ευρωπαϊκή ασθένεια» που αποδεκάτισε τον Νέο Κόσμο
«Ανταλλαγή του Κολόμβου» τη λένε κάποιες φορές και δεν ήταν παρά η ευλογιά που έφερε ο Ευρωπαίος στον Νέο Κόσμο. Η Ευρώπη και η Ασία είχαν γνωρίσει πολλές φορές την καταστροφική της δράση (σκότωνε το 30% των κρουσμάτων), στη νέα ήπειρο ήταν ωστόσο ανήκουστη.
Ο φόρος που πλήρωνε ο Παλιός Κόσμος στην ευλογιά δεν θα ήταν τίποτα ωστόσο με όσα θα υπέφερε ο γηγενής πληθυσμός της Αμερικής, όταν τα πρώτα πλοία των ευρωπαίων εξερευνητών θα έφταναν στις ακτές της.
Οι Σπανιόλοι έφεραν στην Καραϊβική την ευλογιά, την ιλαρά και την πανώλη. Στους παρθένους επιδημιολογικά πληθυσμούς της Αμερικής, οι λοιμώδεις νόσοι μετατράπηκαν σε πανδημίες. Ακόμα και το 90% του γηγενούς πληθυσμού υπολογίζεται ότι εξολοθρεύτηκε από τις αρρώστιες που έφερε ο ευρωπαίος άποικος.
Όταν ο Κολόμβος έφτασε στην Ισπανιόλα, εκεί συνάντησε την τοπική φυλή των Taino, που αριθμούσαν 60.000 μέλη. Μέχρι το 1548 δεν είχαν μείνει παρά 500 άνθρωποι.
Ακόμα και η αυτοκρατορία των Αζτέκων καταστράφηκε το 1520 από επιδημία ευλογιάς. Οι Αζτέκοι αποδεκατίστηκαν και αποδυναμώθηκαν σε τραγικό βαθμό και δεν μπορούσαν πλέον να μάχονται με τους κονκισταδόρες του Ερνάν Κορτές. Το ίδιο συνέβη και με τους Ίνκας στη μάχη τους με τον Φρανσίσκο Πισάρο το 1532.
Οι πανδημίες ευλογιάς, η «κόκκινη πανούκλα», όπως ονομάστηκε χαρακτηριστικά, ευθύνονται για τον βαρύτερο φόρο αίματος στην Αμερική. Έχει υπολογιστεί μάλιστα πως ο αντίκτυπός της στους αυτόχθονες του Νέου Κόσμου ήταν μεγαλύτερος ακόμα από τον Μαύρο Θάνατο στην Ευρώπη.
Το 80-95% του γηγενούς πληθυσμού της Αμερικής εξαφανίστηκε από τις ευρωπαϊκές επιδημίες μέσα στα πρώτα 100-150 χρόνια από την άφιξη του λευκού αποικιοκράτη. Σε πολλές περιοχές των σημερινών ΗΠΑ και του Μεξικού το ποσοστό άγγιξε ακόμα και το 100%.
Αιώνες αργότερα, η ευλογιά θα γινόταν η πρώτη ιογενής πανδημία που θα τέλειωνε με ένα εμβόλιο…
1665-1666 – Η Μεγάλη Πανώλη του Λονδίνου
Είναι γεγονός ότι το Λονδίνο δεν πήρε ανάσα από τον Μαύρο Θάνατο και μετά. Η πανούκλα επανεμφανιζόταν στην πόλη ανά δεκαετία με εξαιρετική συνέπεια. Πάνω από 40 ξεσπάσματά της καταγράφονται στα 300 αυτά χρόνια και καθένα εξαφάνιζε ακόμα και το 20% της πόλης.
Γι’ αυτό ίσως οι Βρετανοί έγιναν οι πρώτοι που σκέφτηκαν να χωρίσουν τους υγιείς από τους αρρώστους. Και πάλι δεν γλίτωσαν όμως από αυτά που τους έφερε το 1665, όταν 100.000 Λονδρέζοι έχασαν τη ζωή τους σε μια περίοδο 7 μηνών. Το 1/5 του πληθυσμού της πρωτεύουσας.
Όλα τα δημόσια θεάματα απαγορεύτηκαν και τα κρούσματα κλείνονταν βιαίως στα σπίτια τους. Κόκκινοι σταυροί ζωγραφίζονταν στις πόρτες τους, πλάι σε επικλήσεις στον Θεό για βοήθεια. Εκατοντάδες χιλιάδες σκυλιά και γατιά σφαγιάστηκαν υπό τον φόβο ότι εξαπλώνουν την ασθένεια.
Το μεγαλύτερο ξέσπασμα έμελλε να λάβει χώρα το φθινόπωρο του 1666 και να συμπέσει με το δεύτερο καταστροφικό γεγονός που έπληξε τη βρετανική πρωτεύουσα: τη Μεγάλη Πυρκαγιά του Λονδίνου, που έκαψε πάνω από 13.000 σπίτια.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1720 συγκεκριμένα, μια αντίστοιχη πανδημία θα χτυπούσε τη Μασσαλία της Γαλλίας. Ένα πλοίο έδεσε στο λιμάνι, που ερχόταν από την Ανατολική Μεσόγειο, εξαπλώνοντας τη βουβωνική πανώλη. Διάρκεσε ως το 1723 και σκότωσε 100.000 κόσμο, 50.000 στη Μασσαλία (το 30% του πληθυσμού της) και άλλους τόσο στα περίχωρα.
1770-1772 – Η Ρωσική Πανούκλα
Σε μια Μόσχα που χτυπήθηκε αλύπητα από την πανούκλα, ο τρόμος της καραντίνας και τα μέσα που υιοθετήθηκαν έκαναν τον λαό να εξεγερθεί με πρωτόγνωρα βίαιο τρόπο. Οι ταραχές οδήγησαν στον φόνο του αρχιεπισκόπου Αμβρόσιου, ο οποίος καλούσε τους πιστούς να μην έρχονται στις λειτουργίες.
Η τσαρίνα Μεγάλη Αικατερίνη, στην απέλπιδα προσπάθειά της να περιορίσει την πανούκλα και να επαναφέρει την τάξη, διέταξε να φύγουν όλα τα εργοστάσια από τη Μόσχα. Τίποτα όμως δεν μπορούσε να ανακόψει τον όλεθρο.
Μέσα σε δύο χρόνια, η τελευταία μεγάλη επιδημία πανούκλας στην κεντρική Ρωσία θα διεκδικούσε τη ζωή από 100.000 ανθρώπους μόνο στη Μόσχα, σχεδόν το 1/4 του πληθυσμού της, σκοτώνοντας και άλλους τόσους στα περίχωρά της. Η πανούκλα κατέφτασε από τους στρατιώτες που γυρνούσαν από το μέτωπο του Ρωσο-Τουρκικού Πολέμου του 1768-1774.
Τον Σεπτέμβριο του 1771, όταν αφάνιζε τη Μόσχα, οι Μοσχοβίτες εξεγέρθηκαν. Μέσα σε δύο μέρες άλλαξε το πρόσωπο της πόλης…
1817-1824: Η Πρώτη Πανδημία Χολέρας
Ήταν η πρώτη από τις εφτά πανδημίες χολέρας που θα έπλητταν την οικουμένη στα επόμενα 150 χρόνια. Το επίκεντρό της ήταν η Ρωσία, όπου πέθαναν κάπου 1 εκατ. άνθρωποι.
Το δονάκιο της χολέρας εξαπλώθηκε και έπληξε τους βρετανούς στρατιώτες, που την έφεραν στην Ινδία, προκαλώντας μερικά εκατομμύρια ακόμα θανάτους.
Το ξακουστό ναυτικό της Βρετανικής Αυτοκρατορίας την εξάπλωσε από το Δέλτα του Γάγγη στα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, από την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γερμανία ως την Αφρική, την Ινδονησία, την Κίνα, την Ιαπωνία και την Αμερική, όπου σκότωσε άλλους 150.000 ανθρώπους.
Ως ασιατική χολέρα έμεινε επίσης στα χρονικά, καθώς έπληξε όλες σχεδόν τις χώρες της ηπείρου. Η πανδημία σταμάτησε τον χειμώνα του 1823-1824, με μερίδα ερευνητών να θεωρούν πως ήταν ο πολύ βαρύς χειμώνας αυτός που σκότωσε το βακτήριο.
Το πρώτο εμβόλιο για τη χολέρα εμφανίστηκε το 1885, αλλά οι πανδημίες συνεχίστηκαν. Η δεύτερη πανδημία χολέρας έπληξε Βόρεια Αμερική και Ευρώπη μεταξύ 1826-1837, η τρίτη ξέσπασε μεταξύ 1846-1860 στη Βόρεια Αφρική και τη Νότια Αμερική και η τέταρτη εξαπλώθηκε από την Ινδία στη Νάπολη και την Ισπανία μεταξύ 1863-1875.
Η πέμπτη είχε και πάλι επίκεντρο την Ινδία και έφτασε στην Ευρώπη, την Ασία και τη Λατινική Αμερική μεταξύ 1881-1896. Η περίοδος 1899-1923 σφραγίστηκε από την έκτη πανδημία χολέρας, ήταν ωστόσο λιγότερο φονική πια. Η επιστήμη γνώριζε πλέον τη νόσο καλά. Στο Αμβούργο της Γερμανίας πέθαναν ωστόσο 8.600 κάτοικοι το 1892.
Η έβδομη και τελευταία πανδημία της νόσου θα χτυπούσε το 1961 την Ινδονησία, πλέον όμως ήταν μετάλλαξη του βακτηρίου. Είναι αυτό που συνεχίζει να πλήττει κάθε χρόνο τις αναπτυσσόμενες χώρες…
1855: H Τρίτη Πανδημία Πανούκλας
Οι ιστορικοί της επιστήμης έχουν ονομάσει Πρώτη Πανδημία Πανούκλας την Πανώλη του Ιουστινιανού και Δεύτερη τον μεσαιωνικό Μαύρο Θάνατο. Το 1855 ήταν να ζήσει ο κόσμος και το τρίτο παγκόσμιο ξέσπασμα της νόσου.
Η βουβωνική πανώλη ξεκίνησε από την Κίνα αυτή τη φορά, πριν μετακομίσει στην Ινδία και το Χονγκ Κονγκ. Άφησε πίσω της 15 εκατ. θύματα, με τα 10 μάλιστα από αυτά να αφορούν στην Ινδία.
Μία επανάσταση και ένας εμφύλιος πόλεμος στην Κίνα είχαν ως αιτία την πανούκλα, την ίδια ώρα που στην Ινδία οδήγησαν σε ακόμα πιο καταπιεστικά μέτρα από τους Βρετανούς, προκαλώντας κι εκεί επεισόδια εξεγέρσεων.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η πανδημία ήταν ενεργή ακόμα και ως το 1960.
1889-1890: Η Ρωσική Γρίπη
Η πρώτη πραγματική πανδημία γρίπης που έχει καταγραφεί ξεκίνησε από τις στέπες της Σιβηρίας και του Καζακστάν, απ’ όπου ταξίδεψε στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και βρήκε τον δρόμο της ως τη Σκανδιναβική και την Πολωνία, πριν μετακινηθεί νότια και πλήξει όλη την Ευρώπη.
Μέχρι τον επόμενο χρόνο, η Ρωσική Γρίπη θα χτυπούσε τους πληθυσμούς της Βόρειας Αμερικής και της Αφρικής. Ως τα τέλη του 1890, 1 εκατ. άνθρωποι θα ήταν νεκροί. Όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός μόλις που άγγιζε το 1,5 δισ.
Η τελευταία μεγάλη πανδημία του 19ου αιώνα, γνωστή βιβλιογραφικά και ως Ασιατική Γρίπη, ήταν και η πρώτη πανδημία που όσοι θεώρησαν πως ήταν πολύ μακριά για να τους αγγίξει (όπως οι ΗΠΑ) το πλήρωσαν και πιο ακριβά…
1918-1920: Η Ισπανική Γρίπη
Το νέο ξέσπασμα της γρίπης έφτασε να προσβάλει 500 εκατ. ανθρώπους, το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, σε 4 διαδοχικά κύματα, διεκδικώντας βαρύτατο φόρο αίματος 50 εκατ. ανθρώπων. Οι περισσότερες εκτιμήσεις μιλούν από 17-50 εκατ. νεκρούς, υπάρχουν ωστόσο και μελέτες που τοποθετούν τα νούμερα πιο κοντά στα 100 εκατομμύρια.
Όποιος κι αν ήταν ο τελικός αριθμός, η ισπανική γρίπη ήταν μια από τις φονικότερες πανδημίες της ανθρώπινης ιστορίας. Και ήταν γιατί ο άνθρωπος δεν την πήρε στα σοβαρά. Ακόμα και το όνομά της είναι πλαστό.
Σήμερα είναι γνωστό πως τα πρώτα κρούσματα παρατηρήθηκαν στις ΗΠΑ, την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία ήδη τον Δεκέμβριο του 1917. Ήταν όμως τα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μια τέτοια είδηση θα έριχνε το ηθικό του στρατεύματος στις εμπόλεμες χώρες.
Κι έτσι απαγόρευσαν στον Τύπο να κάνει λόγο για τη γρίπη, εκτός κι αν αφορούσε την ουδέτερη στον Μεγάλο Πόλεμο, Ισπανία. Όλοι ήξεραν για τη σοβαρή ασθένεια που χτύπησε τον βασιλιά Αλφόνσο ΙΓ’, αλλά όχι για τον διπλανό τους.
Έτσι γεννήθηκε η Ισπανική Γρίπη, μέσα στη λογοκρισία του πολέμου μόνο τα τηλεγραφήματα από τη Μαδρίτη περνούσαν στις καθημερινές εφημερίδες. Μέσα στα θύματα και πλήθος από κοινότητες ιθαγενών, που εξαφανίστηκαν από προσώπου γης.
1957-1958: Η Ασιατική Γρίπη
Ο κόσμος δεν είχε τελειώσει με τη γρίπη, κάθε άλλο. Το νέο ξέσπασμά της προήλθε από το Χονγκ Κονγκ και εξαπλώθηκε στην Κίνα, τη Σιγκαπούρη και την Ινδία, πριν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ και από κει φτάσει ακόμα και στην Αγγλία.
Η Αγγλία χτυπήθηκε μάλιστα βαριά, με 14.000 νεκρούς μέσα σε 6 μήνες. Το δεύτερο κύμα της Ασιατικής Γρίπης στις αρχές του 1958 ήταν μάλιστα ακόμα πιο φονικό, φτάνοντας τον αριθμό στους 1,1 εκατ. νεκρούς παγκοσμίως. Οι ΗΠΑ γνώρισαν τους 116.000 από αυτούς.
Η πανδημία περιορίστηκε χάρη στην ανάπτυξη αποτελεσματικού εμβολίου.
2009-2010 – Η Πανδημία Γρίπης H1N1
Την ώρα που ο κόσμος γνώρισε άλλη μια πανδημία το 2003, το SARS, που έπληξε 26 χώρες και 8.096 ανθρώπους, τη γλιτώσαμε ως ανθρωπότητα με 774 νεκρούς. Τα έγκαιρα μέτρα και η καραντίνα αποσόβησαν την καταστροφή.
Στην επόμενη πανδημία δεν σταθήκαμε εξίσου έτοιμοι. Ή τυχεροί. Γρίπη των Χοίρων ονομάστηκε αρχικά, καθώς εμφανίστηκε στα γουρούνια. Μετάλλαξή της ωστόσο το 2009 πέρασε στον άνθρωπο.
Ήταν ένα νέο στέλεχος της H1N1, με προέλευση από το Μεξικό, που εμφανίστηκε εκείνη την άνοιξη και εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο. Μέσα σε έναν χρόνο, η νέα γρίπη έπληξε ακόμα και 1,4 δισ. ανθρώπους στα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης.
Όσο για τους θανάτους, δεν συμφωνούν όλες οι πηγές, οι περισσότερες τοποθετούν πάντως τους νεκρούς της πανδημίας κάπου μεταξύ 151.700-575.400 ανθρώπους. Τη μεγαλύτερη συναίνεση συγκεντρώνει ο αριθμός των 284.000 νεκρών.
Σύμφωνα με τον αμερικανικό CDC, το 80% των νεκρών ήταν μάλιστα άνθρωποι ηλικίας κάτω των 65 ετών.
2014-2016 – Ο Έμπολα της Δυτικής Αφρικής
Ο έμπολα που χτύπησε τη Δυτική Αφρική το 2014 ήταν το πιο εκτεταμένο ξέσπασμα του ιού στην Ιστορία. Έπληξε Γουινέα, Λιβερία και Σιέρα Λεόνε, κυρίως, αποκτώντας τα χαρακτηριστικά πανδημίας.
Και πάλι δεν υπάρχει συναίνεση για τους τελικούς αριθμούς, οι περισσότεροι υγειονομικοί θεσμοί μιλούν ωστόσο για 28.600 καταγεγραμμένα κρούσματα και 11.300 θανάτους.
Κρούσματα υπήρξαν επίσης σε Νιγηρία, Μάλι, Σενεγάλη, ακόμα και μεμονωμένες περιπτώσεις στην Ευρώπη (Ισπανία, Ιταλία, Αγγλία) και τις ΗΠΑ αναφέρθηκαν, προκαλώντας κύματα τρόμου στη Δύση.
Ο έμπολα δεν έχει θεραπεία, παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Και παρά το γεγονός ότι πρωτοεμφανίστηκε στο Κονγκό το 1976. Ακόμα χειρότερα, είναι ένας ιός με μεγάλα ποσοστά θνησιμότητας. Στο τελευταίο ξέσπασμά του άγγιξε το 40%.
