Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής κλιματικής κρίσης. Για χρόνια, οι καταστροφικές πυρκαγιές, οι παρατεταμένοι καύσωνες και οι καταρρακτώδεις πλημμύρες θεωρούνταν ακραία, σποραδικά φαινόμενα. Σήμερα όμως, αποτελούν τη νέα πραγματικότητα – και, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες, τα χειρότερα ίσως δεν έχουν έρθει ακόμη.
Αν η υπερθέρμανση του πλανήτη συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς, η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές και κοινωνικές αλλαγές μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Το ζήτημα δεν είναι πλέον θεωρητικό: αφορά τη γεωργία, τον τουρισμό, την υγεία, το νερό, ακόμη και τη βιωσιμότητα ολόκληρων περιοχών.
Ένα προοίμιο καταστροφής
Τα καλοκαίρια των ετών 2023–2025 έδωσαν μια δραματική πρόγευση του μέλλοντος. Οι πυρκαγιές στην Αττική, την Εύβοια, τον Έβρο και την Πελοπόννησο κατέκαψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα, ενώ ακραίες βροχοπτώσεις -όπως οι καταιγίδες Daniel και Elias- μετέτρεψαν τη Θεσσαλία σε λίμνη, καταστρέφοντας καλλιέργειες, ζώα και υποδομές.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι φυσικές καταστροφές που συνδέονται με το κλίμα έχουν προκαλέσει ζημιές άνω των 2,3 δισ. ευρώ μόνο την τελευταία διετία. Η ΕΜΥ καταγράφει άνοδο της μέσης θερμοκρασίας το καλοκαίρι κατά 1,5°C από τη δεκαετία του 1960, ενώ οι ημέρες με θερμοκρασίες άνω των 40°C αναμένεται να διπλασιαστούν έως το 2050.
«Η Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα κλιματική εποχή», τονίζει ο δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. «Αν δεν προχωρήσουμε σε βαθιές πολιτικές προσαρμογής, ορισμένες περιοχές θα καταστούν σχεδόν μη κατοικήσιμες κατά τους θερινούς μήνες.»
Η εποχή της ζέστης
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (EEA) προειδοποιεί ότι η Νότια Ευρώπη θερμαίνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με την Ελλάδα ανάμεσα στις πιο ευάλωτες χώρες. Μέχρι το 2050, η μέση θερμοκρασία ενδέχεται να αυξηθεί κατά 2,5–3°C, με την Αθήνα και την Κρήτη να συγκαταλέγονται στις πιο θερμές περιοχές της ηπείρου.
Το Σχέδιο Ανθεκτικότητας της Αθήνας προβλέπει ότι ως το 2040, η πόλη θα έχει έως και 60 “τροπικές νύχτες” το χρόνο, με τη θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω από τους 25°C. Οι θάνατοι από θερμική καταπόνηση έχουν τριπλασιαστεί από το 2010, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας.
Λειψυδρία και κατάρρευση της αγροτικής παραγωγής
Η έλλειψη νερού προβάλλει ως η μεγαλύτερη απειλή των επόμενων δεκαετιών. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί έως και 12% σε πολλές νησιωτικές και νότιες περιοχές, ενώ οι προβολές δείχνουν πτώση έως 20% έως το 2050.
Οι ακτές που εξαφανίζονται
Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί ήδη τα ελληνικά παράλια. Η EEA καταγράφει αύξηση της στάθμης της Μεσογείου κατά 3,4 χιλιοστά ετησίως, ρυθμός που μπορεί να φτάσει τα 5 χιλιοστά ως το 2040. Με 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει εκατοντάδες παραλίες και υγροτόπους.
Υποδομές υπό κατάρρευση
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων επισημαίνει ότι πάνω από 60% των μεταφορικών υποδομών στην Ελλάδα βρίσκονται σε ζώνες «υψηλού κλιματικού κινδύνου». Χωρίς άμεσο εκσυγχρονισμό, οι ζημιές από ακραία καιρικά φαινόμενα μπορεί να τετραπλασιαστούν ως το 2050.
Προσαρμογή ή καταστροφή
Η Ελλάδα έχει κάνει κάποια βήματα: η ίδρυση του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος και τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης δείχνουν πρόοδο. Όμως η προσαρμογή παραμένει ο αδύναμος κρίκος.
Ένα μέλλον που ακόμα μπορεί να σωθεί
Η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ελλάδα δεν είναι απλώς περιβαλλοντική – είναι υπαρξιακή. Αν δεν υπάρξει άμεση δράση, περιοχές της χώρας μπορεί να καταστούν μη βιώσιμες μέσα σε λίγες δεκαετίες.
