Αν έχεις ποτέ αναρωτηθεί γιατί το παιδί σου μπορεί να λέει «δεν το έκανα εγώ» ενώ το αποδεικτικό στοιχείο είναι κυριολεκτικά ακόμη πάνω στα χέρια του, δεν είσαι μόνη. Το ψέμα δεν εμφανίζεται από το πουθενά, δεν είναι δείγμα κακής προσωπικότητας ούτε προπομπός μια σκοτεινής εφηβείας. Είναι συχνά αποτέλεσμα του πώς νιώθει το παιδί μέσα στο σπίτι. Και η έρευνα της Victoria Talwar από το McGill έρχεται να επιβεβαιώσει κάτι που πολλοί υποπτευόμασταν αλλά λίγοι τολμούσαμε να πούμε δυνατά. Η υπερβολική αυστηρότητα δεν γεννάει υπακοή, γεννάει εξαιρετικούς μικρούς… στρατηγούς στο ψέμα.
Όταν το παιδί φοβάται την αλήθεια
Η Talwar βρήκε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε πολύ αυστηρά περιβάλλοντα δεν λένε απλώς πιο συχνά ψέματα, τα λένε και με μεγαλύτερη δεξιότητα. Ο λόγος είναι τόσο απλός που σχεδόν πονάει. Όταν η αλήθεια συνοδεύεται από τιμωρία, ο εγκέφαλος μαθαίνει να την αποφεύγει. Δεν το κάνει από πονηριά, το κάνει επειδή η ειλικρίνεια πονάει περισσότερο από το ψέμα. Έτσι το παιδί αρχίζει να διαχειρίζεται τις καταστάσεις όχι με βάση το σωστό και το λάθος, αλλά με βάση το πόσο θα πονέσει. Το αποτέλεσμα είναι ένας μικρός άνθρωπος που δεν νιώθει ασφαλής να παραδεχτεί ότι έκανε λάθος και αυτό τον οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο απόκρυψης.
Όταν η αυστηρότητα σε κάνει ειδικό στη συγκάλυψη
Κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον, και κάπως σοκαριστικό, είναι ότι η αυστηρή ανατροφή βελτιώνει άθελά της τις… γνωστικές δεξιότητες του παιδιού. Το ψέμα απαιτεί μνήμη, προσοχή, ταχύτητα σκέψης και ικανότητα να προβλέπει τις αντιδράσεις του άλλου. Με άλλα λόγια, ένα αυστηρό περιβάλλον γίνεται άθελά του το τέλειο εργαστήριο εξάσκησης. Το παιδί μαθαίνει να χτίζει ιστορίες, να τις στηρίζει, να τις υπερασπίζεται και να τις κρατάει σταθερές. Δε θέλει να γίνει καλός ψεύτης, απλώς προσπαθεί να επιβιώσει μέσα σε μια συνθήκη όπου το λάθος μοιάζει απειλή. Κι εκεί, χωρίς να το καταλάβεις, το σπίτι σου παύει να είναι το ασφαλές σημείο όπου μπορεί να παραδεχτεί τις αδυναμίες του.
Όταν το παιδί χρειάζεται ασφάλεια περισσότερο από υπακοή
Το κρίσιμο σημείο της ιστορίας δεν είναι το ψέμα, είναι το τι νιώθει το παιδί ότι θα συμβεί αν πει την αλήθεια. Αν το σπίτι δεν επιτρέπει λάθη, τότε επιτρέπει ψέματα. Αντίθετα, όταν το παιδί ξέρει ότι θα ακούσεις, ότι θα μιλήσετε, ότι θα υπάρξει συνέπεια αλλά όχι ταπείνωση, τότε το ψέμα χάνει τη χρησιμότητά του. Οι ειδικοί επιμένουν πως η ειλικρίνεια ανθίζει σε περιβάλλον όπου το παιδί δεν φοβάται ότι η αλήθεια θα το στιγματίσει. Η εμπιστοσύνη δεν χτίζεται με αυστηρότητα, αλλά με σταθερότητα, σεβασμό και μια αίσθηση ότι το παιδί έχει δικαίωμα να κάνει λάθος χωρίς να φοβάται την αγάπη σου.
Στο τέλος, δε θες ένα παιδί που υπακούει από φόβο, θες ένα παιδί που επιλέγει την αλήθεια γιατί νιώθει αρκετά ασφαλές να τη μοιραστεί μαζί σου. Αν αφήσεις στην άκρη την ανάγκη να «βγει κανόνας» και κρατήσεις χώρο για διάλογο, τότε το παιδί σου δε θα χρειάζεται να κρύβεται. Θα ξέρει ότι μπορεί να σταθεί μπροστά σου με τα λάθη του και να νιώσει ότι εξακολουθείς να το βλέπεις με τον ίδιο τρόπο, ίσως και με λίγο παραπάνω τρυφερότητα γιατί είχε το θάρρος να είναι ειλικρινές. Αν κάπου υπάρχει πραγματική δύναμη, είναι εκεί.
Κεντρική εικόνα και εικόνα άρθρου: iStock
