Από το 2000 υπάρχει μια ομάδα καλλιτεχνών-τεχνιτών στα Χανιά που έχει δημιουργήσει μια κοινότητα με σκοπό την ανάδειξη και την διατήρηση των αρχαίων τεχνών, που συνδέονται τόσο με την ζωή των κατοίκων της Κρήτης, όσο και με τον πολιτισμό του νησιού.
Μια εμπειρία που αξίζει κανείς να βιώσει, για να δει από κοντά και εκ των έσω την αναβίωση πανάρχαιων τεχνικών όπως η μεταλλουργία, η κεραμική, η υφαντουργία κ.α. και να ζήσει μοναδικές στιγμές που δεν θα έχει την ευκαιρία να βιώσει κάπου αλλού.
Λίγα λόγια για την ονομασία και την ιστορία του χωριού
Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Βερέκυνθος ήταν το βουνό όπου ζούσαν και λατρεύονταν οι γιοι του Δία, Ιδαίοι Δάκτυλοι, οι οποίοι ήταν προστάτες των τεχνών και εγκαταστάθηκαν σε αυτό προκειμένου να διδάξουν στους ανθρώπους τις πανάρχαιες τέχνης της κεραμικής, μεταλλουργίας, υαλουργίας και υφαντικής στους ανθρώπους.
Πρόκειται για τους αρχαιότερους κατοίκους της Κρήτης και τους πρώτους που ανακάλυψαν τη χρήση του πυρός, το χαλκό και το σίδηρο, καθώς και την κατεργασία τους με τη φωτιά. Μάλιστα, ως τόπος ανακάλυψης του σιδήρου αναφέρεται ένα βουνά με προελληνική ονομασία: ο Βερέκυνθος.
Πιο συγκεκριμένα οι Ιδαίοι Δάκτυλοι –πιστεύεται ότι ήταν πέντε, όσα και τα δάχτυλα του χεριού– εξόριζαν το μετάλλευμα του σιδήρου από το βουνό, σημερινή ονομασία Μαλάξα στο νομό Χανίων, και το επεξεργάζονταν αμέσως μετά.
Δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί, μάλιστα που πιστεύουν ότι στην συγκεκριμένη τοποθεσία υπήρχε και αρχαία πόλη με την ονομασία Χαλκητόριον. Μια θεωρία που υποδηλώνει και την άμεση σχέση της πόλης με την μεταλλουργία. Έτσι, η ιδιότητα των Ιδαίων Δακτύλων ως μεταλλουργοί συνέβαλε κατά την προϊστορική περίοδο στην ανάπτυξη της τεχνολογίας.
Επιπλέον, ιστορικές μαρτυρίες δηλώνουν ότι οι Ιδαίοι Δάκτυλοι φαίνεται να λειτουργούσαν στο πλαίσιο συντεχνιών, που είχαν, μάλιστα, και ένα θρησκευτικό περιτύλιγμα, ενώ η διδασκαλία της μεταλλουργίας δεν έμοιαζε και τόσο εύκολη υπόθεση. Περισσότερο, θα έλεγε κανείς, ότι αποτελούσε μια δύσκολη διαδικασία η οποία περνούσε μέσα από ιεροτελεστίες, όπως και μυστηριακές και μυητικές τελετές.
Σίγουρα πρόκειται για σημαντικές φυσιογνωμίες, τουλάχιστον για τον κόσμο της μυθολογίας, που συνδέθηκαν, ταυτόχρονα, με την δημιουργία και την εξέλιξη, στους οποίους αποδίδεται και η ανακάλυψη των τεχνών, στις οποίες μέχρι και σήμερα βλέπουμε να μυούνται νέοι τεχνίτες ανά τον κόσμο.
Το καλλιτεχνικό χωριό στα Χανιά
Σήμερα αυτό το αρχαίο όνομα κεντρίζει ξανά το ενδιαφέρον του κοινού, με όλες τις αρχαίες τέχνες συγκεντρωμένες και πάλι σε ένα σημείο έτοιμες να πάρουν την θέση που τους αξίζει στη ζωή των ανθρώπων.
Ο Βερέκυνθος, λοιπόν, είναι ένα καλλιτεχνικό χωριό –συναντάται στο σημείο που παλαιότερα λειτουργούσαν εργαστήρια κατασκευής τσικαλιών– που δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάδειξη των τεχνών που ήταν συνυφασμένες πάντα με την ζωή και τον πολιτισμό του κρητικού λαού.
Το χωριό, μέρος του Βιοτεχνικού Πάρκου Χανίων, βρίσκεται στην ανατολική είσοδο προς πόλης των Χανίων (5 χλμ. από το κέντρο προς), μεταξύ της Σούδας και της Τσικαλαιάς, και αποτελεί μια προσπάθεια των ταπεινών συνεχιστών του έργου των Ιδαίων Δακτύλων, οι οποίοι δεν είναι άλλοι από προς σημερινούς καλλιτέχνες– κατοίκους του Βερέκυνθου, που με προσωπικό κόπο, μόχθο και αγωνία, αστείρευτη υπομονή, μεράκι και δημιουργικότητα προσπαθούν να διατηρήσουν αυτές προς τέχνες ζωντανές μέχρι και σήμερα τόσο στην Κρήτη, όσο και στη μνήμη των ανθρώπων που προς επισκέπτονται.
Το χωριό είναι διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται άμεσα αντιληπτή η ευαισθησία που δείχνουν οι ιθύνοντες ως προς το χειροποίητο και το ιδιαίτερο, που παρασκευάζεται με κόπο και αγάπη.
Άξιο αναφοράς, επίσης, και το γεγονός ότι η παράδοση της περιοχής στην κατασκευή κεραμικών και άλλων έργων αντανακλάται στα δυο παλιά καμίνια που βρίσκονται στο καλλιτεχνικό χωριό στα οποία οι αγγειοπλάστες έψηναν με ξύλα τα κεραμικά τους
Τα εργαστήρια και οι τεχνίτες
Αυτή η πρωτότυπη για τα ελληνικά δεδομένα κοινωνία καλλιτεχνών, λειτουργεί από το 2000 και αποτελείται από καλλιτέχνες και τεχνίτες που αναδεικνύουν τις τέχνες που είναι συνυφασμένες με τη ζωή και τον πολιτισμό του Κρητικού λαού αλλά και ανταλλάσσουν γνώσεις και τεχνοτροπίες μεταξύ τους.
Εδώ έχουν στήσει, λοιπόν, τα εργαστήρια τους διάφοροι χειροτέχνες που ζουν από την τέχνη τους και μεταδίδουν τις γνώσεις τους στους επισκέπτες του χωριού. Περίπου 35 εργαστήρια αποτελούν το «δυναμικό» του Βερέκυνθου, τα οποία καλύπτουν μία ευρεία γκάμα ειδικοτήτων όπως κεραμική, γλυπτική, αργυροχρυσοχοΐα, ζωγραφική, παραδοσιακά κρητικά μαχαίρια, κατασκευή μουσικών οργάνων έγχορδων και κρουστών, δερμάτινα είδη, χειροποίητο γυαλί, διακοσμητικά είδη, υφαντική με αργαλειό, ψηφιδωτά, ζωγραφική κ.α.
Η σύγχρονη τέχνη και χειροτεχνία του τόπου βρίσκεται συγκεντρωμένη σε αυτό το χωριό που είναι ανοιχτό προς το κοινό και επισκέψιμο (10.00- 16.00 εκτός Σαββάτου και απόγευμα και Κυριακής, κάποια εργαστήρια λειτουργούν όλη την ημέρα, ενώ μερικά ανοίγουν και απόγευμα 18.00- 21.00) και απευθύνεται σε όλους εκείνους τους ταξιδιώτες και μη που κατά την διάρκεια των ταξιδιών τους αναζητούν να βιώσουν αυθεντικές και ταυτόχρονα διδακτικές εμπειρίες, με άκρως ελληνικό χαρακτήρα
