Πριν από λίγες ημέρες, δόθηκε στη δημοσιότητα έκθεση του ΟΗΕ για το περιβάλλον, η οποία αποτύπωνε τη ζοφερή εικόνα της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη. Καταστροφή φυσικών πόρων, απειλή ενός εκατομμυρίου ειδών με εξαφάνιση, απώλεια φυσικού περιβάλλοντος σε τέτοιο βαθμό που είναι πια εξίσου σοβαρή με την κλιματική αλλαγή.
Ο άνθρωπος μπορεί για πολλά να είναι περήφανος, αλλά σε ό,τι αφορά τον τρόπο που μεταχειρίζεται τον πλανήτη μόνο να ντρέπεται μπορεί. Και το πιο εντυπωσιακό είναι το πόσο συνεχίζει να αδιαφορεί για τις συνέπειες των επιλογών του, ως εάν η δική του ζωή να είναι ανεξάρτητη και ανεπηρέαστη από την κατάσταση της Γης, του περιβάλλοντος και των άλλων ειδών, που ζουν γύρω του.
Τι θα γινόταν όμως αν ο άνθρωπος μια μέρα εξαφανιζόταν πλήρως; Πώς θα εξελισσόταν η Γη εάν ο ήλιος ανέτειλε και έδυε χωρίς καμία ανθρώπινη παρουσία στον πλανήτη; Τι θα γίνονταν άραγε όλα τα κατασκευάσματά μας, οι πόλεις, η τεχνολογία, οι τόσο εφήμερες, τελικά, δημιουργίες μας;
Θα μπορούσε ίσως να αναστραφεί η πορεία προς την καταστροφή, στην οποία τώρα βαδίζουμε, συμπαρασύροντας όσους έχουν την ατυχία να μοιράζονται μαζί μας τον κόσμο μας; Ή η σφραγίδα μας έχει μπει πια ανεξίτηλη, όχι μόνο στο χθες και το σήμερα αλλά και το αύριο του πλανήτη;
Ένα τέτοιο σενάριο επιχειρεί να αναπτύξει το BBC, με τη βοήθεια του καθηγητή Οικολογίας Philip Wheeler. Υποθετικά, λοιπόν, μια μέρα δεν υπάρχει στη Γη κανένας άνθρωπος. Μηδενική ανθρώπινη παρουσία. Δεν εξετάζεται εδώ το πώς και το γιατί. Απλώς υποθέτουμε πως ο ανθρώπινος παράγοντας εξαφανίζεται από προσώπου Γης. Κυριολεκτικά. Πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς εμάς;
Μέσα σε διάστημα λίγων ημερών, από την ξαφνική εξαφάνιση του ανθρώπου, το δίκτυο ηλεκτροδότησης καταρρέει, καθώς δεν υπάρχει κανείς να τροφοδοτεί με καύσιμο τις μονάδες παραγωγής. Οι υποδομές βγαίνουν εκτός λειτουργίας και δεν υπάρχει κανείς να τις επανενεργοποιήσει ή να θέσει σε λειτουργία τους μηχανισμούς ασφαλείας. Οι πόλεις μας, που σήμερα είναι τη νύχτα ορατές ακόμα κι από το διάστημα, λόγω του φωτισμού τους, σκοτεινιάζουν. Μοναδικό φως είναι ο ήλιος τη μέρα και το φεγγάρι τη νύχτα.
Μία εβδομάδα μετά την εξαφάνισή μας, τα υπόγεια δίκτυα που έχουμε φτιάξει κάτω από τον υδροφόρο ορίζοντα, όπως αυτά του μετρό σε κάποιες πόλεις, πλημμυρίζουν. Είναι χαρακτηριστικό πως 47 εκατομμύρια λίτρα νερού αντλούνται καθημερινά από τις εγκαταστάσεις του μετρό στο Λονδίνο. Τι θα γίνει όταν δεν θα υπάρχει κανείς να τα αντλήσει ή να φροντίσει για τον μηχανισμό άντλησης; Απλό: πλημμύρα.
Χωρίς θέρμανση και κλιματισμό τα κάποτε σπίτια και γραφεία μας γίνονται εύφορο έδαφος για υγρασία και συνεπώς για μούχλα, που «κοσμεί» τοίχους, ταβάνια και κάθε επιφάνεια. Ο πάγος προκαλεί ρωγμές στους σωλήνες και τελικά τους σπάει. Μέσα σε λίγες εβδομάδες τα κτίρια στα οποία κάποτε μπαινόβγαινε και ζούσε τη ζωή του ο άνθρωπος αποκτούν νέους ενοίκους. Μάλλον όχι ενοίκους αλλά μόνιμους κατοίκους: τα φυτά.
Τα πιο ισχυρά είδη, όπως ήδη συμβαίνει στον κόσμο, αγωνίζονται και διαγκωνίζονται διεκδικώντας χώρο και ήλιο. Δεν υπάρχει κανείς να τα «φρενάρει».
Ας υποθέσουμε πως αφήνουμε πολύ χρόνο να κυλήσει, πως ο άνθρωπος αποτελεί πια ανάμνηση. Τα όρια ανάμεσα στις πόλεις και το ύπαιθρο, το αστικό περιβάλλον και τα προάστιά του, αρχίζουν να εξασθενούν και τελικά σβήνουν. Στα ψηλά κτίρια που κάποτε κατασκεύασε ο άνθρωπος, η φθορά παίζει το δικό της παιχνίδι ανενόχλητη. Μεταλλικά μέρη διαβρώνονται, επιφάνειες σαπίζουν. Παράθυρα γκρεμίζονται στο κενό. Η άγρια ζωή βρίσκει την ευκαιρία να κυριαρχήσει εκεί που κάποτε ήταν τα προπύργια της ανθρώπινης καθημερινότητας. Δεν υπάρχει άλλωστε κανείς να την κυνηγήσει ή να τη σκοτώσει με διάφορα μέσα.
Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν αφεθεί στην τύχη τους. Ναι, αυτή για την οποία προορίζονταν πριν ο άνθρωπος τις κακοποιήσει με την εντατική γεωργία και την εξαντλητική εκμετάλλευση. Αρχικά καλύπτονται από θάμνους, αργότερα από δέντρα. Η φύση ανακτά ό,τι είχε χάσει.
Φυσικά, η ανθρώπινη «σφραγίδα» παραμένει: Διάσπαρτες στον πλανήτη διατηρούνται ανθρώπινες δημιουργίες που δεν θα αποσυντεθούν ποτέ. Τα μεταλλικά αντικείμενα θα παραδοθούν με τον χρόνο στη διάβρωση και τη σκουριά. Τα πλαστικά, με ακόμα περισσότερο χρόνο, θα αρχίσουν να διαλύονται. Ο χρόνος που θα απαιτηθεί είναι βέβαια πολύς, αν λάβουμε υπόψη πως κάθε χρόνο, σύμφωνα με τη WWF, εκτιμάται πως σχεδόν 100 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων διαφεύγουν στο περιβάλλον. Όπως εξηγεί η οργάνωση, είναι σαν να ρίχνουμε στη θάλασσα σχεδόν 23.000 αεροπλάνα Boeing747 ετησίως. Εξαιτίας του αργού ρυθμού αποσύνθεσης, το πλαστικό συσσωρεύεται σε θάλασσες, ωκεανούς και παραλίες. Τα πλαστικά υπολείμματα εντοπίζονται σε είδη, όπως οι θαλάσσιες χελώνες, οι φώκιες, οι φάλαινες, αλλά και στα πουλιά, αλλά επίσης σε ψάρια και οστρακοειδή και ως εκ τούτου στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.
Υπάρχουν όμως και άλλα αντικείμενα που θα θυμίζουν για πάρα πολύ καιρό το πέρασμά μας από τη Γη. Αντικείμενα από ανοξείδωτο ατσάλι, επιφάνειες και εξαρτήματα από γρανίτη και δισεκατομμύρια λάστιχα αυτοκινήτων αντιστέκονται στη φθορά. Αυτά θα αφήσουμε σίγουρα πίσω μας…
Οι πυρηνικές εγκαταστάσεις βγαίνουν εκτός λειτουργίας καθώς τα υλικά τους φθείρονται. Σε κάποιες σημειώνονται εκρήξεις, με αποτέλεσμα τη μόλυνση του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Πολλά ζώα οδηγούνται στον θάνατο ενώ η ραδιενέργεια προκαλεί σε άλλα μεταλλάξεις, «χαράσσοντας» νέες εξελικτικές γραμμές.
Εντωμεταξύ, ακόμα και τα πιο μικροσκοπικά φυτά βρίσκουν διέξοδο προς τον ουρανό και το φως, σπάζοντας ακόμα και τους κάποτε συμπαγείς αυτοκινητόδρομους- από τους οποίους προφανώς έχουν εξαφανιστεί εδώ και πάρα πολύ καιρός τα αυτοκίνητα.
Τα κουνούπια κάνουν πάρτι. Γλίτωσαν από τον βασικότερο εχθρό τους αλλά πλέον τρέφονται και από άλλα ζώα. Είναι επίσης απασχολημένα με την επικονίαση των φυτών, καθώς το νέκταρ τους τους αρέσει όσο και το αίμα.
Τα είδη υπό απειλή ή στο χείλος της εξαφάνισης έχουν μία απρόσμενη ευκαιρία και χώρο να πολλαπλασιαστούν και πάλι και πιθανώς να γλιτώσουν από τη νομοτελειακή εξαφάνιση στην οποία τα οδηγούσε ο άνθρωπος. Λιοντάρια και ελέφαντες δεν αποκλείεται να φτάσουν ως και στην Ευρώπη, τα ισχυρότερα από τα ζώα κολυμπώντας πιθανώς από το κανάλι του Σουέζ.
Τεράστια «νησιά» πλαστικού εξακολουθούν να επιπλέουν στους ωκεανούς. Κάποια στιγμή, τα πλαστικά αντικείμενα καταλήγουν στον βυθό, μέχρι που πλαστικά μικροσωματίδια βρίσκονται πια παντού. Τα βακτήρια δεν σταματούν να εξελίσσονται, πιθανώς αναπτύσσοντας αυτή τη φορά την ικανότητα να μεταβολίζουν τα πλαστικά. Αυτό όμως θα πάρει εκατομμύρια χρόνια.
Το ερώτημα που θέτει το βρετανικό δίκτυο είναι αν θα μπορέσει ποτέ ο πλανήτης Γη, απαλλαγμένος από εμάς, να «αναρρώσει». Το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα απορροφάται από τη βλάστηση που καλύπτει τη Γη. Η θερμοκρασία παγκοσμίως και η στάθμη των θαλασσών αρχίζουν να υποχωρούν. Καθώς οι χημικοί ρύποι διαλύονται και βυθίζονται στο έδαφος, οι ποταμοί γίνονται ολοένα και πιο καθαροί. Ζώα και φυτά έχουν την ευκαιρία να αναπτυχθούν. Είναι άραγε αυτή μία νέα «Εδέμ;»
Ίσως, είναι η απάντηση. Η Γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που (αναγκάστηκε να) ζει με το ανθρώπινο είδος μόνο για ένα πολύ μικρό μέρος της συνολικής διάρκειας της ύπαρξής της. Η εφευρετικότητα του ανθρώπου οδήγησε σε τεράστιες αλλαγές στον κόσμο. Ο πλανήτης όχι απλώς θα επιβιώσει αλλά μάλλον θα «ανθίσει» χωρίς εμάς. Αλλά, όπως όλα δείχνουν, δεν θα μπορέσει ποτέ να μας ξεχάσει. Έχουμε αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι μας…
