Το χωριό Παλιά Αχυρά, βρίσκεται στους πρόποδες των Ακαρνανικών Βουνών, σε υψόμετρο 500 μέτρων και δώδεκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Κατούνας. Σήμερα μπορεί να συναντήσει κανείς μόνο τα ερείπιά του, αφού, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ερημώθηκε όταν “χτυπήθηκε” από μία κατάρα.
Το χωριό ήταν πάντα μικρό και τα σπίτια δεν ξεπερνούσαν ποτέ τα πενήντα.
Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, κάποιος δαιμονισμένος από γειτονικό χωριό πριν πάει να θεραπευτεί στο κοντινό μοναστήρι, καταράστηκε το χωριό να μην έχει ποτέ πάνω από 50 σπίτια. Μάλιστα ευχήθηκε, εάν ποτέ τα ξεπεράσει, να το πνίξει ο χείμαρρος “Φούντος”.
Μετά από την κατάρα λέγεται ότι προέκυψε και η έκφραση “είμαστε για φούντο”. Φυσικά η εξήγηση αυτή ελέγχεται.
Οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι η κατάρα έγινε πραγματικότητα, όταν ύστερα από μια δυνατή νεροποντή, ο χείμαρρος παρέσυρε και κατέστρεψε τα σπίτια που βρίσκονταν στο νοτιοδυτικό μέρος του χωριού. Γλύτωσαν μόνο όσα ήταν προς το μέρος της εκκλησίας.
Το χωριό αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1521, όπου καταγράφηκαν μόλις 14 οικογένειες. Στις αρχές του 19ου αιώνα ο αριθμός αυξήθηκε στις 40 οικογένειες, ενώ το 1940 τα “Παλιά Αχυρά” μετρούσαν 318 κατοίκους.
Στις αρχές του 20ου αιώνα το μισό χωριό καταστράφηκε πάλι, όταν ο Φούντος κατέβασε ορμητικά νερά, χώματα και πέτρες, με αποτέλεσμα το χωριό να μετατοπιστεί δεξιότερα.
To ερημωμένο χωριό από ψηλά. Αερολήψη: Above View
Στην περιοχή υπάρχουν μέχρι σήμερα πολλές πηγές που αναβλύζει νερό. Κοντά στην θέση Κεφαλόβρυσο βρίσκεται η μεγαλύτερη πηγή, η οποία από την δεκαετία του 1950 αποτελεί το βασικό “υδραγωγείο” της Κατούνας, της Αμφιλοχίας και άλλων δέκα χωριών του Ξηρόμερου.
Στις περιοχές των πηγών υπήρχαν νερόμυλοι και νεροτριβές. Στους νερόμυλους άλεθαν σιτάρι και καλαμπόκι και έκοβαν τους τραχανάδες ενώ στις νεροτριβές έπλεναν τα ρούχα.
Παναγία η Αχυριάτισσα
Η εκκλησία του χωριού είναι η φημισμένη Παναγία των παλιών Αχυρών και είναι αφιερωμένη στην κοίμηση της Θεοτόκου. Σήμερα η Μονή έχει ανακατασκευασθεί και διαθέτει ένα όμορφο περίβολο και κάθε χρόνο στην γιορτή της συγκεντρώνει πλήθος πιστών της περιοχής.
Στους κατοίκους των γύρω χωριών το μοναστήρι είναι γνωστό με το όνομα “Παναγία η Αχυριάτισσα”. Ο ναός είναι απλή μονόχωρη αίθουσα με δίρριχτη στέγη και μονόλοβο καμπαναριό στη δυτική πλευρά. Η κατασκευή του, σύμφωνα με επιγραφή που υπήρχε στο υπέρθυρο της νότιας εισόδου, έγινε το 1833 και χτίστηκε στη θέση παλαιότερου.
Η προφορική παράδοση αναφέρει πως το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κατασκευάσθηκε στο Άγιο Όρος και μεταφέρθηκε εκεί με μουλάρια.
To ερημωμένο χωριό. Φωτογραφία Above View
Λέγεται ότι η παλαιά θαυματουργή εικόνα της Παναγίας όπως και άλλες εικόνες, άλλα και κομμάτια του σκαλιστού τέμπλου έχουν κλαπεί από ιερόσυλους, και σήμερα υπάρχουν μόνο αντίγραφα τους. Στο ναό σώζονται τοιχογραφίες του 1889.
Η Μονή άκμασε κατά τον 18ο αιώνα και συνήθιζε να έχει πολλά κελιά για τους μοναχούς της. Σήμερα σώζεται μόνο ένα, στο οποίο έδεναν τους “δαιμονισμένους” και τους ανθρώπους με ψυχικές ασθένειες.
Η μονή διαλύθηκε μαζί με άλλα μοναστήρια που υπολειτουργούσαν επί της διακυβέρνησης των Βαυαρών αντιβασιλέων του Όθωνα. Μετά τη διάλυση του μοναστηριού ο ναός χρησιμοποιήθηκε σαν ενοριακός ναός του χωριού Αχυρά μέχρι το 1974. Μετά τη μεταφορά του χωριού κοντά στη σημερινή Κατούνα έμεινε ως απλό προσκύνημα.
Δείτε το βίντεο του συνεργάτη μας Above View από το χωριό Παλιά Αχυρά:
Πηγές: το Βιβλίο Αχυρά Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας του Ε. Κουτιβή και Πόλεις και χωριά του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας των Γ. Μπαρμπαρούση και Ε.Κουτιβή .
