Τον Ιανουάριο του 1947, την ίδια εποχή που σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης προσπαθούσε να ξανασταθεί στα πόδια του μετά τη μεγάλη ανθρωποσφαγή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα βρισκόταν στη δίνη του εμφυλίου πολέμου.
Η χώρα βυθιζόταν ολοένα και περισσότερο στο αίμα και στη βία. Ακόμα και οι μετακινήσεις ήταν κάτι το εξαιρετικά δύσκολο και έτσι -προκειμένου ο άμαχος πληθυσμός να μπορεί να αποφεύγει τα πεδία των συγκρούσεων- είχαν δημιουργηθεί διάφορες εναλλακτικές διαδρομές.
Αυτό περιλάμβανε ακόμα και τις θαλάσσιες συγκοινωνίες που θεωρούνταν περισσότερο ασφαλείς. Το οδικό δίκτυο της χώρας βρισκόταν σε τραγική κατάσταση και έτσι το δρομολόγιο Αθήνα- Θεσσαλονίκη γινόταν πιο εύκολα μέσω θάλασσας.
Ένα από αυτά τα ταξίδια, ωστόσο, έμελλε να μετατραπεί σε τραγωδία και να χαρακτηριστεί ως ο «ελληνικός τιτανικός». Ήταν το ταξίδι που έκανε το ατμόπλοιο «Χειμάρρα» το οποίο ακόμα και σήμερα «σέρνει» μαζί του διάφορες περίεργες ιστορίες.
Το ατμόπλοιο «Χέρτα» που έγινε «Χειμάρρα»
Το 1905 στο ναυπηγείο Oderwerke στο Στετίν της Γερμανίας, «παίρνει ζωή» το επιβατηγό ατμόπλοιο Χέρτα (S/S Hertha). Σύμφωνα με τα όσα είναι γνωστά, ξεκίνησε δρομολόγια την 7η Ιουνίου εκείνης της χρονιάς.
Είχε ολική χωρητικότητα 1227 κόρους και καθ. 487 κόρους, μήκους 78 μέτρα, πλάτος 10,20 και βύθισμα 5 μέτρα. Ήταν εφοδιασμένο με δύο ατμομηχανές με ιπποδύναμη 224 ΝΗΡ, που κινούσαν δύο έλικες και έδιναν στο σκάφος ταχύτητα 12 κόμβους.
Αρχικά χρησιμοποιήθηκε από την ταχυδρομική υπηρεσία. Σχεδόν 9 χρόνια αργότερα το ατμόπλοιο ανασκευάζεται και χρησιμοποιείται ως βοηθητικό σκάφος νοσοκομείο αν και τελικά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος προλαβαίνει τα όποια σχέδια και υφίσταται νέα μετατροπή (μέσα σε δυο μήνες) και γίνεται βοηθητικό σκάφος ναρκοθέτησης. Ως τέτοιο χρησιμοποιείται από τον Σεπτέμβριο του 1914 και έπειτα ενώ μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λειτουργεί ως επιβατηγό και κάνει ταξίδια σε Πρωσία και Κοπεγχάγη.
Η μοίρα του συγκεκριμένου ατμόπλοιου, ωστόσο, φαίνεται πως ήταν ν’ αλλάζει διαρκώς χρήση και μορφή. Από τον Οκτώβριο του 1939 και ενώ έχει υποβληθεί σε νέες μετατροπές μπαίνει στην υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού της ναζιστικής Γερμανίας και πάλι ως πλωτό νοσοκομείο.
Όταν τελείωσε ο πόλεμος, το ατμόπλοιο βρισκόταν πλέον σε βρετανικά «χέρια». Το 1946 το «Χέρτα» δόθηκε στην Ελλάδα ως «πολεμική επανόρθωση». Μετονομάστηκε σε «Χειμάρρα» και πλέον το εκμεταλλευόταν το Δημόσιο, που το έβαλε στο δρομολόγιο Αθήνα- Θεσσαλονίκη ως επιβατηγό.
Το μοιραίο ταξίδι και οι συγκλονιστικές μαρτυρίες
Τον Ιανουάριο του 1947 το ατμόπλοιο συμπλήρωνε τα 42χρόνια ζωής. Τα ξημερώματα της 19ης ημέρας εκείνου του μήνα, πραγματοποίησε το στερνό του ταξίδι.
Εκείνη την ημέρα το ατμόπλοιο κάνει το δρομολόγιο από τη Θεσσαλονίκη προς τον Πειραιά. Πλοίαρχος ήταν ο 52χρονος Σπυρίδωνας Μπιλλίνης. Σύμφωνα με τις επίσημες καταστάσεις στο ατμόπλοιο επέβαιναν 86 μέλη πληρώματος και 530 επιβάτες (286 ιδιώτες και 244 στρατιωτικοί ανάμεσα στους οποίους, 36 πολιτικοί κρατούμενοι και 43 χωροφύλακες).
Το δρομολόγιο ξεκίνησε στις 18 Ιανουαρίου και αναμενόταν στο λιμάνι του Πειραιά την επόμενη ημέρα. Εξαιτίας κακοκαιρίας (δριμύ ψύχος με ισχυρούς βοριάδες) που υπήρχε ο καπετάνιος αποφασίζει να μην ανοιχτεί στο Αιγαίο αλλά να ακολουθήσει δρομολόγιο εσωτερικά της Εύβοιας περνώντας από την Χαλκίδα.
Εκεί έφτασε τα μεσάνυχτα της 19ης Ιανουαρίου, αποβίβασε περίπου 10 άτομα και μετά από μιάμιση ώρα ξεκίνησε το ταξίδι προς το λιμάνι του Πειραιά. Δυστυχώς, δεν θα έφτανε ποτέ εκεί.
Στις 4:10 τα ξημέρωματα μια ισχυρή δόνηση συγκλόνισε το πλοίο που εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στις βραχονησίδες «Βερδούγια» στο Νότιο Ευβοϊκό μεταξύ Νέων Στύρων και Αγίας Μαρίνας. Τα φώτα έσβησαν και σχεδόν αμέσως άρχισαν να βγαίνουν καπνοί. Λίγα λεπτά αργότερα διαπιστώνεται πως νερά μπαίνουν από τα ύφαλα του πλοίου. Το «Χειμάρρα» μένει ακυβέρνητο και παρασύρεται από τους ανέμους και τα ισχυρά ρεύματα ενώ ταυτόχρονα σιγά- σιγά βυθιζόταν!
Σκηνές βγαλμένες από αρχαία ελληνική τραγωδία
«Τα νερά εισορμούσαν από το ρήγμα. Το σκάφος βούλιαζε σιγά σιγά. Ο πανικός ήταν αφάνταστος. Όλοι έτρεχαν για τις λίγες βάρκες. Άλλοι παρακαλούσαν τη Μεγαλόχαρη και τον Άγιο Νικόλαο και άλλοι βλαστημούσαν. Μανάδες που είχαν χάσει τα παιδιά τους στον πανικό έβγαζαν άναρθρες κραυγές. Παιδιά που ζητούσαν τη μάνα τους ούρλιαζαν, έκλαιγαν, θρηνούσαν. Ήταν σπαραγμοί. Ήταν παραφροσύνη», είπε ο διασωθείς ασυρματιστής Γεώργιος Φρέρης…
«Όταν το καράβι άρχισε να βουλιάζει, ο πιο πολύς κόσμος δεν το είχε εγκαταλείψει ακόμη. Και βρέθηκε απότομα στη θάλασσα και ρουφήχτηκε από τη δίνη. Εγώ με απεγνωσμένες κινήσεις των ποδιών και των χεριών κατάφερα να φτάσω μισοπνιγμένος στην επιφάνεια. Με το κουράγιο της απελπισίας, έπλεα ώρες στο νερό. Κοντά μου, παράδερνε μια μάνα με το παιδί της. Σε λίγο το παιδί πέθανε και εκείνη για να γλιτώσει, άφησε να το πάρει το κύμα…» κατέθεσε ο στρατιώτης Ανδρέας Χριστόπουλος…
«Άρχισαν τα νερά να ανεβαίνουν επάνω και να παρασύρουν τους ανθρώπους. Δεν πήδηξα από το καράβι για να γλιτώσω, απλώς με πήραν τα κύματα πάνω από το καράβι προς τα ανοιχτά. Κρατούσα το χέρι της μητέρας μου από τη μια… μαζί μας έπεσαν στη θάλασσα και οι δύο φίλες μας αλλά κάποια στιγμή εξαφανίστηκαν… έμεινα εγώ με τη μητέρα μου…. σκοτάδι, φωνές, κακό. Κάποια στιγμή άρχισε να ξημερώνει… την κράτησα περίπου 2 – 2,5 ώρες τη μητέρα μου ίσως και παραπάνω δεν ξέρω… κάποια στιγμή άρχισε να βαραίνει και εκείνη την ώρα έβαλα τις φωνές «χάνω τη μητέρα μου, χάνω τη μητέρα μου»! Αφέθηκα για να πάω κι εγώ μαζί της, αλλά ένας φαντάρος πιασμένος σε ένα βαρέλι με έπιασε από το χέρι και αναγκάστηκα να αφήσω τη μητέρα μου που βυθιζόταν μέχρι που πνίγηκε» είπε η Αθηνά Λιάσκου που κατάφερε να βγει ζωντανή.
Οι πολιτικοί κρατούμενοι πνίγηκαν με χειροπέδες στα χέρια
Περίπου μιάμιση ώρα αργότερα το ατμόπλοιο βρισκόταν στο βυθό της θάλασσας έχοντας παρασύρει στο θάνατο τουλάχιστον 385 άνθρωποι. Οι έρευνες για ναυαγούς ξεκίνησαν 10 ώρες αργότερα καθώς ποτέ το ατμόπλοιο δεν εξέπεμψε σήμα κινδύνου αν και υπήρχε εφεδρικός ασύρματος που λειτουργούσε με μπαταρίες και δεν χρειαζόταν ρεύμα.
Ανάμεσα στους διασωθέντες ήταν και ο μετέπειτα δήμαρχος Θεσσαλονίκης Ντίνος Κοσμόπουλος. Αντίθετα νεκρός ανασύρθηκε ο τότε δήμαρχος Πόρου, Δημήτριος Αριστ. Σαμπάνης.
Αρχικά το ναυάγιο αποδόθηκε σε σαμποτάζ κομμουνιστών. Από την πλευρά του το παράνομο τότε ΚΚΕ το απέδωσε σε πρόσκρουση σε νάρκη καθώς το εμφυλιακό κράτος «δε νοιαζόταν να καθαρίσει τις θάλασσες»!
Από τους 36 πολιτικούς κρατούμενους μόνο οι δέκα κατάφεραν να σωθούν. Οι υπόλοιποι βρήκαν τραγικό θάνατο καθώς ήταν δεμένοι με χειροπέδες και δεν μπόρεσαν να παλέψουν για τη ζωή τους. Από τους 10 που σώθηκαν οι οκτώ συνελήφθησαν αμέσως μόλις βγήκαν στη στεριά ενώ δυο κατάφεραν να αποδράσουν. Αμφότεροι έπεσαν στα χέρια των αρχών τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς. «Είκοσι μέρες με είχαν στην απομόνωση. «Σε δέρνουμε» μου έλεγαν «γιατί δεν πνίγηκες». Ακολούθησαν 12 χρόνια εξορίας και φυλακής» εξιστορεί ο ένας από αυτούς, ο Αλ. Ξυλάκης.
Τα πιθανά και… απίθανα αίτια της τραγωδίας
Ο πρώτος που έκανε λόγο για νάρκη ήταν ο καπετάνιος ο οποίος στις καταθέσεις του επέμενε ότι το ατμόπλοιο δεν είχε αποκλίνει από την πορεία του και πως η βύθισή του ήταν αποτέλεσμα πρόσκρουσης είτε σε μαγνητική νάρκη που είχε αποκοπεί από παρακείμενα ναρκοπέδια είτε σε εκρηκτικό μηχανισμό που είχε τοποθετηθεί εσωτερικά στο χώρο του μηχανοστασίου η εξωτερικά ως βεντούζα!
Τον πρώτο από τους ισχυρισμούς του καπετάνιου, υποστήριζαν και οι Βρετανοί.
Οι πραγματογνώμονες που κλήθηκαν να ερευνήσουν τα αίτια του πολύνεκρου ναυαγίου είχαν άλλη γνώμη. Οι ανακρίσεις που διενήργησαν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το πλοίο «δεν εκινείτο επί της ορθής πορείας μέσα στο δίαυλο, αλλά συνέχιζε να κινείται με τουλάχιστον 25 μοίρες λάθος πορεία»! Ο ισχυρός κλονισμός και η εισροή υδάτων ήταν αποτέλεσμα της πρόσκρουσης της αριστερής πλευράς του πλοίου στο υφαλοπρανές της βραχονησίδας!
Στη δίκη που ακολούθησε, ο δεύτερος πλοίαρχος Μπέρτολς, που ήταν βάρδια την ώρα του ναυαγίου, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 μηνών και ο πλοίαρχος Μπελέσης σε φυλάκιση 15 μηνών με αναστολή. Για την απώλεια του πλοίου το Ελληνικό Δημόσιο εισέπραξε από την ασφάλεια 70.000 λίρες Αγγλίας.
Χρόνια αργότερα, ο δύτης Κώστας Θωκταρίδης και η και η καταδυτική ομάδα grafas diving πραγματοποίησαν έρευνες στο σημείο του ναυαγίου, απ΄όπου και οι φωτογραφίες, και ανέσυραν πολύτιμα αντικείμενα. Εκτέθηκαν μαζί με κειμήλια από το ναυάγιο του Τιτανικού στις αρχές του 2006 στο Ζάππειο.
